www.acapus.com Greek         Αγγλικά Last updated 23/12/2004    
    

    

Photo Album
Αναζήτηση

         
  
  
Τα πάθη και η θεραπεία τους

« Το φως ανήκει σ’ εκείνους που έχουν καθαρίσει την ψυχή τους από τα πάθη »

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
«…Ούτε  ακάθαρτος  καθρέπτης  μπορεί  να  δεχθεί  τις  αντανακλάσεις  των  εικόνων,  ούτε  ψυχή  που  είναι  κατειλημμένη  από  τις  βιοτικές  φροντίδες  και σκοτισμένη  από  τα  πάθη  του  σαρκικού  φρονήματος,  μπορεί  να  υποδεχθεί τις  ελλάμψεις  του  Αγίου  Πνεύματος »
ΓΕΝΙΚΑ
Ο αιώνας μας θεωρείται ως αιώνας που η τεχνολογία έχει φθάσει σε πολύ μεγάλα ύψη. Παρόλα αυτά όμως ο άνθρωπος, ο εσωτερικός κυρίως άνθρωπος, δεν έχει ειρήνη. Κυριαρχείται από το άγχος. Ψάχνει για την ειρήνη και αυτά που βρίσκει είναι υποκατάστατα της ειρήνης. Η ψυχιατρική κατέχει την πρώτη θέση εξ’ αιτίας της ανασφάλειας που αισθάνεται ο σύγχρονος άνθρωπος, ο άνθρωπος του άγχους και των νευρώσεων.
Αποτέλεσμα της ανασφάλειας αυτής είναι η φιλαυτία και ο εγωκεντρισμός του ανθρώπου σε υπερβολικό βαθμό. Είναι πάθη τα οποία αποκόπτουν τον άνθρωπο από τον Θεό.
Στην σημερινή αυτή κατάσταση-αποτέλεσμα της μεγάλης προόδου της τεχνολογίας - ο λόγος των αγίων πατέρων για τα πάθη και τη θεραπεία τους είναι ιδιαίτερα επίκαιρος.
Η διδασκαλία των πατέρων για τα πάθη και την θεραπεία τους, δεν είναι προϊόν επιστημονικής και ψυχολογικής γνώσης. Είναι καρπός μιας βαθιάς πνευματικής εμπειρίας που αποκτήθηκε ύστερα από σκληρούς αγώνες και δοκιμασίες πολλών ετών. Σημειώνει σχετικά ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος «Αξιωθείς μεγάλων αντιλήψεων εκομισάμην εαυτώ πείραν εκ των μακρών χρόνων…Τούτων απάντων εν πείρα γέγονα ».
Οι πατέρες δεν γράφουν εγχειρίδιο ηθικής.  Δείχνουν τον δρόμο και τον τρόπο για να οδηγηθεί ο άνθρωπος με την κάθαρση από τα πάθη, στην απάθεια και την θέωσι.
Η αιχμαλωσία του σύγχρονου ανθρώπου στα αισθητά πράγματα και η υποδούλωσή του στα πάθη κλείνουν τον δρόμο για την κοινωνία με τον Θεό και τον συνάνθρωπο. Ο άνθρωπος, τονίζουν οι πατέρες, πρέπει να προχωρήσει στην κατά Θεόν ελευθερία. Αυτό γίνεται με την μεταστροφή των παθών σε αγαπητική διάθεση για τον Θεό, ώστε έτσι να μπορέσει να οικειοποιηθεί την σωτηρία και να οδηγηθεί στην θέωσι.
ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Πάθος είναι  η επανάληψη και σταθεροποίηση μιας ηθικής ασθένειας, μιας αμαρτίας, π.χ. της πλεονεξίας, της μέθης, της ακολασίας.
Ενώ ένα αμάρτημα είναι μια μεμονωμένη ηθική πτώση, μια συγκεκριμένη παράβαση του ηθικού νόμου, το πάθος είναι ριζωμένη κατάσταση κακίας, είναι η κατάληψη της ανθρώπινης ψυχής από την ηθική ασθένεια. Η αμαρτία έχει γίνει κυρίαρχος της ψυχής. Δεν την προσβάλλει πλέον από έξω.  Την έχει υποδουλώσει σε πράγματα και καταστάσεις. Είναι ανίκανη να αντιδράσει.
Είναι το πάθος διαστροφή των ψυχικών δυνάμεων.  Παρά φύση κατάσταση και κίνηση της ψυχής. Και όπως τονίζει ο Αγ. Ιωάννης της Κλίμακος, «το πάθος εν τη φύσει ου πέφυκε, ου γαρ εστίν κτίστης παθών ο Θεός».  Οντολογικά δηλαδή τα πάθη συνδέονται με την ανυπαρξία, αφού η ανθρώπινη φύσις δημιουργήθηκε από τον Θεό χωρίς κακό μέσα της. Και αφού ο Θεός είναι απαθής και η ψυχή του ανθρώπου «φυσικώς απαθής εστί».
«Μετά τον θάνατον» θα μας πει ο Ι. Χρυσόστομος, «και ο των παθών επεισήλθεν όχλος τη ψυχή». Δηλαδή, τα πάθη δεν είναι φυσική κατάσταση της ψυχής. Εμφανίζονται στον άνθρωπο εκ των υστέρων, μετά την αμαρτία.
Ακόμη, τα πάθη είναι ασθένεια της ψυχής. «Τα πάθη αρρώστια εστί της ψυχής. Κακία νόσος εστί της ψυχής».
Η ψυχή είναι υγιής όταν δεν έχει πάθη. Υγεία της ψυχής είναι η αρετή. Η υγεία προϋπάρχει της ασθένειας. Επομένως η νόσος έρχεται αργότερα. Δεύτερη στην τάξη. Είναι αδύνατον να υπάρχει μια φύσι που να είναι συγχρόνως ασθενής και υγιής, «αγαθή και πονηρά». Αναγκαστικά η μια προηγείται της άλλης.
Ο Μ.Βασιλειος θα μας πει ότι «όταν η ψυχή βρίσκεται στην φυσική της κατάσταση ζει στον ουράνιο κόσμο, όταν όμως βρεθεί μακριά από την κατάσταση αυτή, τότε βρίσκεται κάτω». Στην πρώτη περίπτωση είναι απαθής, στην δεύτερη βρίσκεται μέσα στα πάθη.
Όλα αυτά είναι αντίθετα με τη σημερινή άποψη που επικρατεί στον κόσμο μας. Σήμερα φυσικός θεωρείται ο άνθρωπος που ικανοποιεί τις όποιες επιθυμίες του. Και αφύσικος εκείνος που αγωνίζεται να κόψει τα πάθη του. «Θα έρθει καιρός», έλεγε ο Κοσμάς ο Αιτωλός, «που το άσπρο θα το λένε μαύρο και το μαύρο άσπρο».Η κακία και τα πάθη δηλαδή θα είναι στο αποκορύφωμα τους.
Ας επανέλθουμε όμως στο θέμα μας.
                                  
ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Αφού είδαμε τι είναι και ποτέ εμφανίστηκαν τα πάθη, ας δούμε και τον χωρισμό τους. Υπάρχουν αρετές σωματικές και ψυχικές. Κατ΄ αναλογία και σωματικά και ψυχικά πάθη. πάθη που αναφέρονται στο σώμα και πάθη που αναφέρονται στην ψυχή.
Σωματικά πάθη είναι η δίψα, η πείνα, ο ύπνος , κ.λ.π. Αυτά είναι τα λεγόμενα αδιάβλητα πάθη. Ονομάζονται όμως και ψεκτά, διότι και η τροφή είναι φθαρτή και ο ύπνος δουλεύει για το φθαρτό και θνητό σώμα, και η θνητή γέννησης των παιδιών χαρίζει στον άνθρωπο μαζί με την ύπαρξη και την θνητή σάρκα.
Σωματικά είναι επίσης τα πάθη που προέρχονται από τις σωματικές αισθήσεις, τα πάθη δηλαδή που έχουν τις αφορμές τους στο σώμα, όπως η γαστριμαργία. Ενώ ψυχικά πάθη είναι αυτά που προέρχονται «εξ αιτίας ψυχικής », όπως η υπερηφάνεια.
Υπάρχουν ακόμα τα μικτά η σύνθετα πάθη. Αυτά προέρχονται από την συνεργασία ψυχικών και σωματικών δυνάμεων.
Ακόμα έχουμε ισχυρά και ασθενή πάθη. ισχυρά είναι όσα «ισχυρώς κατά της ψυχής επανίστανται ». και ασθενή όσα κινούνται «κλεψιμαίω τρόπο ».
Τέλος ανάλογα με τον τρόπο που πολεμούν τον άνθρωπο Υπάρχουν πάθη που τον προσβάλλουν φανερά και αλλά που προξενούν μόνο στεναχώρια και θλίψη, όπως η ακηδία, η λύπη και η αμέλεια.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Η παρουσία των παθών έχει τραγικές συνέπειες στην ανθρώπινη ύπαρξη. α) Τα πάθη αιχμαλωτίζουν και υποδουλώνουν τον άνθρωπο, ο οποίος χάνει την ελευθέρια του και γίνεται δούλος των παθών. β) Η ψυχή του ασθενεί. Δεν αισθάνεται τα πνευματικά του χαρίσματα ούτε μπορεί να τα επιθυμήσει. Βέβαια «δεν είναι δυνατόν όλοι να φθάσουν στην απάθεια, μπορούν όμως όλοι να σωθούν, όλοι να συμφιλιωθούν με τον θεό. (Κλίμαξ. ΚΑΤ΄, παρ. ΝΔ). γ) Τα πάθη στέκονται σαν διάφραγμα και μεσότοιχος μπροστά στις κρυμμένες αρετές της ψυχής. Και αν δε γκρεμιστούν αυτά τα τείχη με τις αρετές, δεν μπορούν να φανούν τα πνευματικά χαρίσματα που βρίσκονται πίσω από αυτά.
Και όπως δεν μπορεί κανείς να βλέπει τον ήλιο όταν ύπάρχη ομίχλη, έτσι δεν μπορεί να δη και το κάλλος της ψυχής όταν αυτό καλύπτεται από την ομίχλη των παθών.
Τα πάθη είναι σαν κάποια σκληρή ουσία που εμποδίζει να λειτουργήσουν τα διάφορα πνευματικά χαρίσματα στον άνθρωπο. έτσι ο άνθρωπος βρίσκεται συνέχεια μέσα στο σκοτάδι και δεν μπορεί να βγει στην χώρα της ζωής και του Φωτός. Ένας φιλάργυρος π.χ. δεν γνωρίζει την χαρά της ελεημοσύνης, ούτε ο πόρνος την ηδονή της σωφροσύνης, ούτε ο φιλόκοσμος την χάρη των δακρύων και του πένθους. όλοι αυτοί βρίσκονται σαν σε μια νυκτομαχία και ψηλαφούν το σκότος. Διότι το φως ανήκει στους αγαθούς και σε εκείνους που έχουν καθαρίσει την ψυχή τους από τα πάθη.
δ) Έτσι λοιπόν τα πάθη μας διώχνουν από το φως και την ζωή. Και επειδή το φως και η ζωή είναι ο Χριστός, τα πάθη μας διώχνουν από τον θεό, που είναι η ζωή, και μας οδηγούν στον θάνατο.
ΑΙΤΙΑ, ΑΦΟΡΜΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Από πού όμως προέρχονται τα πάθη;
Τα πάθη όπως μας διδάσκουν οι Πατέρες βλαστάνουν πάνω στο έδαφος των αισθήσεων και της μνήμης. Οι αισθήσεις και τα αισθητά πράγματα του κόσμου, η κατά την ασκητική ορολογία  «ο κόσμος », είναι η κύρια  αφορμή δημιουργίας των παθών.
Συχνά ένα κακό πάθος δημιουργείται από την κακή συνήθεια , από  «την εν τω κακώ έξιν », που παραμένει για μεγάλο διάστημα στην ψυχή του ανθρώπου. Μια αντιπάθεια προσωρινή, για παράδειγμα, μπορεί να εξελίχθη στο πάθος της μνησικακίας, αν δεν δοθεί η δέουσα προσοχή. Μια ευτραπελία, σε οργή, θυμό, κ.λ.π.
Η συνήθεια, αν ζήτηση κάτι μια φορά, και δεν ικανοποιηθεί, εξασθενεί και υποχωρεί. Αν όμως ικανοποιηθεί, εμφανίζεται κατόπιν ισχυρότερη και με μεγαλύτερη απαίτηση.
Είπαμε ότι τα αισθητά πράγματα είναι κύρια αφορμή για την δημιουργία των παθών.
Όσο δεν απομακρύνεται ο άνθρωπος από τις αισθητές καταστάσεις είτε σωματικά, με την φυγή, είτε ψυχικά, με την αποστροφή της καρδιάς, δίνει αφορμές στον διάβολο να τον πολεμά από μέσα. διότι όταν η ψυχή κυριευθεί από τις φοβερές προσβολές των πραγμάτων του κόσμου, αυτές γίνονται προσκόμματα της ψυχής, που την οδηγούν εύκολα στην ήττα και την πτώση.
Η άμετρη επιθυμία για τα αισθητά πράγματα του κόσμου, αντί για τον πόθο της αληθινής αγάπης για τον θεό και τον συνάνθρωπο, οδηγεί στην παράλογη αγάπη των πραγμάτων του κόσμου, η και στην υπερβολική αγάπη του εαυτού μας, δηλαδή στην φιλαυτία. Ο άνθρωπος συναρπάζεται από τα αισθητά πράγματα και δεν σκέφτεται ούτε ενδιαφέρεται για τίποτα άλλο.
Χρειάζεται σκληρός αγώνας για την απομάκρυνση και την απαλλαγή από τα πάθη. Και ο αγώνας αυτός πρέπει να είναι εκούσιος και συνεχής. Διότι οποίος δεν απομακρύνει τον εαυτό του από τα αισθητά πράγματα, τα οποία αποτελούν τις αιτίες των παθών, έλκεται και σύρεται από την αμαρτία χωρίς την θέληση του. «Ο μη μακρύνων εαυτόν εκουσίως από των αιτιών των παθών, ακουσίως υπό της αμαρτίας ανθέλκεται ».
Τα αισθητά πράγματα, τα οποία είναι τα βασικά αιτία της αμαρτίας και των περισσότερων παθών, είναι:  Η αλόγιστη χρήση οινοπνευματωδών ποτών, το σεξ, ο πλούτος και η ευεξία του σώματος.
Από τα τέσσερα αυτά αίτια προέρχονται η γαστριμαργία, η πορνεία και όλα τα σαρκικά πάθη, η φιλαργυρία, η πλεονεξία, και τέλος η φιλοσωματία και η φιληδονία. Αυτά με την σειρά τους αποτελούν τις αιτίες ενός πλήθους άλλων παθών.
Γι΄αυτό ο άνθρωπος πρέπει να αγωνίζεται και να μην είναι προσκολλημένος σε αυτά. Τότε θα κατορθώσει «νίκη χωρίς αγώνα ». Αν όμως αδιαφορήσει και δεχθεί μέσα του τις προσβολές των αισθητών πραγμάτων, τότε αναγκάζεται να πολεμήσει διακινδυνεύοντας την πνευματική του ελευθέρια.
Όταν η καρδιά είναι ζωντανή από την παρουσία του Θεού, τότε οι αισθήσεις ταπεινώνονται, όταν όμως οι αισθήσεις διεγείρονται, τότε η καρδιά νεκρώνεται.
Ιδιαίτερα οι Πατέρες αναφέρουν ως αιτία των παθών την ανάπαυση του σώματος. Ο ιερός Χρυσόστομος θεωρεί την σωματική ανάπαυση και γενικά την άνεση και την καλοπέραση ως την χειρότερη μορφή πόλεμου. Διότι οι σωματικές απολαύσεις είναι αιτία πολλών παθών.
Όσο περισσότερο αγαπά ο άνθρωπος την σωματική ανάπαυση, τόσο περισσότερο παραχωρεί τόπο στα πάθη. Αν οι αρετές γεννιόνται από την θλίψη και τη στεναχώρια, τα πάθη γεννιόνται από την ανάπαυση, την καλοπέραση μας.
Οι σωματικές απολαύσεις και ηδονές όχι μόνον ενισχύουν τα πάθη, αλλά ξεριζώνουν και την μικρότερη αντίσταση της ψυχής στα πάθη. Ιδιαίτερα η σωματική περιποίηση βοηθά τον άνθρωπο να αποκτήσει τα πάθη της νεότητας, δηλαδή τα σαρκικά πάθη.
Ακόμη η μνήμη και η φαντασία γίνονται με τον δικό τους τρόπο αφορμές παθών. Για να δημιουργηθεί το πάθος ο νους την πρώτη ύλη θα την πάρει από την μνήμη. Η μνήμη πολλές φορές δίνει τις πρώτες παραστάσεις για την συγκρότηση των παθών.
Ο άνθρωπος δεν έρχεται σε επαφή με τα πράγματα του κόσμου μόνο με τις αισθήσεις, αλλά και με την μνήμη των πραγμάτων του κόσμου που ακούει και βλέπει. Με την μνήμη και την φαντασία πολλές φορές ο άνθρωπος στρέφεται στα πράγματα του κόσμου και αιχμαλωτίζεται από τα πάθη.
Την φαντασία χρησιμοποιεί ο διάβολος για να προσβάλλει όσους βρίσκονται μακριά από τις αφορμές και τις αιτίες των παθών «γαργαλίζων αυτούς, κινήσεις κινών εν αυτοίς, του διαλογίζεσθαι αυτούς εν τοίς αισχροίς λογισμοίς και συγκατατίθεσθαι και γενέσθαι υπευθύνους ».
Ο όσιος Νείλος θα μας πει ότι οι προσβολές αρχίζουν από των «ευτελών φαντασιών ». Στην αρχή παρουσιάζονται σαν μυρμηγκιά. Αργότερα επιτίθενται σαν λιοντάρια. αυτός λοιπόν που αγωνίζεται πρέπει να παλεύει με τα πάθη τότε που είναι σαν μυρμηγκιά, διότι όταν γίνουν σαν λιοντάρια δύσκολα καταβάλλονται.
ΛΟΓΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΑΘΗ
Ο πυρήνας κάθε πάθους βρίσκεται κυρίως στον εμπαθή λογισμό. Η ύπαρξη του λογισμού δεν αποτελεί πάθος. ούτε ο άνθρωπος ευθύνεται για την προσβολή των λογισμών. Η ευθύνη του αρχίζει από την συγκατάθεση και την αποδοχή των λογισμών.  Όταν ο άνθρωπος συγκατατεθεί στον εμπαθή λογισμό, θεωρώντας τον ως ωφέλιμο και τον διατηρήσει μέσα του για αρκετό χρονικό διάστημα, τότε οδηγείται και στην απόκτηση του αντίστοιχου πάθους. Για παράδειγμα, υπερηφάνεια δεν είναι ένας απλός λογισμός υπερηφάνειας που πέρασε και έφυγε, αλλά η κατάσταση εκείνη που παραμένει στον άνθρωπο, ο εμμένων λογισμός.
Μια από τις αιτίες των παθών είναι ο μετεωρισμός της διανοίας. Κατά τον Μέγα Βασίλειο προέρχεται από την λήθη της μνήμης της παρουσίας του Θεού. Όπως λέγει ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος, μετεωρισμός είναι ο διασκορπισμός του νου από την παρουσία των πολλών λογισμών. Και όπως δεν υπάρχουν παιδιά χωρίς μητέρα, έτσι δεν υπάρχουν πάθη χωρίς τον μετεωρισμό της  διανοίας. Από αυτόν προέρχεται η ακηδία και η πνευματική ψυχρότητα.
Υπάρχει και ο σωματικός μετεωρισμός. Είναι η περιφορά από τόπο σε τόπο, οι άτοπες συναναστροφές που οδηγούν σε πτώσεις, ο σκανδαλισμός των οφθαλμών με αποτέλεσμα την πύρωση της σάρκας και εύκολες πτώσεις του νού.
Ακολουθεί η ψυχρότητα για οποιαδήποτε πνευματική εργασία και σιγά-σιγά η χαλαρότητα σε όλη την πνευματική ζωή. Ακόμα στο Τέλος μερικά πάθη που είχαν νεκρωθεί, αρχίζουν πάλι να διεγείρονται και να ερεθίζουν την ψυχή.
ΟΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Κύριοι δημιουργοί των παθών όμως είναι οι δαίμονες. Ο άνθρωπος βρίσκεται συνεχεία κάτω από την επιρροή των δαιμόνων που προσπαθούν με κάθε μέσο να τον ρίξουν στην αμαρτία και τα πάθη. Με τους λογισμούς επιτίθενται στον ανθρώπινο νου και εισέρχονται στην ψυχή του με σκοπό να τον καταποντίσουν στην θάλασσα των παθών.
Δεν επιτίθενται σε όλους με τον ίδιο τρόπο και τα ίδια μέσα. Ανάλογα με την πνευματική κατάσταση μεταχειρίζονται διάφορα όπλα και διαφορετικό τρόπο πόλεμου. Έναν Μοναχό ποτέ δεν θα τον πολεμήσουν κατ΄ ευθείαν με το λογισμό της πορνείας. Πρώτα θα τον πολεμήσουν με την κενοδοξία. Κατόπιν με την κατάκριση και ύστερα θα αρχίσουν οι σαρκικοί πειρασμοί και πορνικοί πόλεμοι.
Παρά τον μανιώδη τρόπο όμως με τον οποίο ο διάβολος πολεμά τον άνθρωπο, η τελική έκβασης του αγώνος εναπόκειται στην ελεύθερη θέληση του ανθρώπου.
Ο διάβολος πολεμάει με πονηριά και επίμονη την ψυχή του ανθρώπου. Δεν έχει όμως την δύναμη και το δικαίωμα να ασκήσει βία. Υποβάλλει, αλλά δεν επιβάλλει. Η τελική έκβασης της μάχης εξαρτάται από τον ίδιο τον άνθρωπο.
ΤΑ ΠΑΘΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ
Τα πάθη συνδέονται στενά μεταξύ τους. Είναι μια αλυσίδα. Το ένα προέρχεται από το άλλο. Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακας πολλές φορές χρησιμοποιεί τους όρους μητέρες των παθών και θυγατέρες των παθών. Την υπερηφάνεια λ.χ. ακολουθεί πολλές φορές η πορνεία και την οίηση η πλάνη.
Ο μικρόψυχος και δειλός άνθρωπος πάσχει από δύο πάθη: την φιλοσωματία και την ολιγοψυχία. Η φιλοσωματία είναι σημείο της απιστίας, και η ολιγοπιστία μητέρα της κολάσεως που γεννά την ακηδία.
πολλές φορές το ένα πάθος δίνει τόπο στο άλλο. Στην Κλίμακα του ο αγ. Ιωάννης ο Σιναϊτης αναφέρει το εξής: Είδα κάποιον μοναχό που μέσα στην εκκλησία πολεμήθηκε από τον δαίμονα της ακηδίας που τον έριξε στον ύπνο. Ξαφνικά βλέπω τον δαίμονα της κενοδοξίας να διώχνει τον δαίμονα της ακηδίας και να στέλνει τον Μόναχο στο ψαλτήριο. Και ενώ Πρώτα νύσταζε, τώρα ήταν καλλίφωνος. Και απόρησα και είπα, ποιος δαίμονας είναι δυνατότερος;
Πολλές φορές ακόμη και η συναναστροφή με εμπαθή άνθρωπο μπορεί να μας οδήγηση στην εμπάθεια. Γι΄ αυτό και τονίζουν οι Πατέρες: «Κρείσσον λέοντι συνοικείν ή ανθρώπο υπερηφάνω». Υπερήφανο μη συνοικήσεις δια να μην αφαιρεθεί από πάνω σου η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος.
Η αλληλεγγύη μεταξύ των παθών είναι μεγάλη. Αλλά και ο αριθμός των παθών αρκετά μεγάλος. Ο όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός αναφέρει στην Φιλοκαλία 275 περίπου πάθη. Τα κυριότερα όμως, οι ρίζες όλων των παθών είναι: α) φιληδονία, β) φιλοδοξία και γ) φιλαργυρία.
ΦΙΛΑΥΤΙΑ, ΓΑΣΤΡΙΜΑΡΓΙΑ, ΠΟΡΝΕΙΑ
Η φιληδονία προέρχεται από την φιλαυτία, η οποία αποτελεί απαρχή όλων των παθών. φιλαυτία είναι η υπερβολική αγάπη του εαυτού μας. Όταν ο άνθρωπος δεν σκέπτεται τον θεό και τον συνάνθρωπο, αλλά μόνο τον εαυτό του, τότε γίνεται φίλαυτος.
Το πρώτο πάθος που προέρχεται από την φιλαυτία είναι η γαστριμαργία. Γαστριμαργία είναι η άλογη χρήση τροφής. Η υπερπλησμονή της γαστρός με αποτέλεσμα ο νους να μένει αργός. Διότι «παχεία γαστήρ λεπτόν νόαν ού τίκτει».
Γιατί; Διότι η γαστριμαργία προκαλεί ζάλη στο κεφάλι και βάρος στο σώμα μαζί με ατονία. έτσι ο άνθρωπος εγκαταλείπει το πνευματικό του έργο, επειδή έρχεται σε αυτόν η οκνηρία. Ακολουθεί η πνευματική σκότωσις και πνευματική ψυχρότητα της διανοίας, ο μετεωρισμός των λογισμών και η ταραχή την ώρα της προσευχής. Τα μέλη του σώματος παραλύουν και ο άνθρωπος βρίσκεται «πεπλησμένος χαυνώσεως ». Ο νους γίνεται αδιάκριτος και περιέρχεται «όλην την γην ». Φαντασίες αισχρές και άτοπες εικόνες μολύνουν ακόμα και το σώμα στον ύπνο. Οι πονηροί λογισμοί βρίσκονται στο αποκορύφωμα τους. Έτσι μπορεί κανείς να καταλάβει τον λόγο για τον οποίον ο αγ. Ιωάννης της Κλίμακας μετά τον λόγο για την γαστριμαργία τοποθετεί τον περί πορνείας λόγο. Διότι νομίζω, λέγει, η πρώτη είναι μητέρα της δεύτερης.
Καθώς λοιπόν το σύννεφο σκεπάζει το φως της σελήνης, έτσι και οι ατμοί της χορτασμένης κοιλιάς, οι αναθυμιάσεις των φαγητών και των ποτών διώχνουν από την ψυχή την σοφία του Θεού. Και όπως η ομίχλη σκοτίζει την ατμόσφαιρα, έτσι και η γαστριμαργία τον φιλόθεο νου. Και όταν κανείς δεν έχει καθαρό νου, δεν μπορεί να ασχοληθεί με πνευματικά πράγματα. Όπως ακριβώς είναι λάθος μια πόρνη να όμιλή περί σωφροσύνης.
Και όπως από τη νηστεία προέρχεται η σωφροσύνη, έτσι από τη γαστριμαργία προέρχεται η πορνεία και οι διάφορες σαρκικές κινήσεις. Από αυτές μολύνονται οι λογισμοί και από την εμπαθή πύρωση των μελών του σώματος χάνεται η σωφροσύνη. Εμπαθείς είναι οι κινήσεις που δημιουργούνται στον άνθρωπο, όταν αυτός συναρπάζεται από τα αισθητά πράγματα, από τα πολλά φαγητά και ποτά, τα άπρεπη θεάματα, τα οποία ανάβουν την φλόγα των σαρκικών επιθυμιών.
ΑΛΛΑ ΠΑΘΗ
Με την πορνεία συνδέεται η υπερηφάνεια. Συχνά μάλιστα ακολουθεί την υπερηφάνεια.
Και όταν λέμε υπερηφάνεια εννοούμε μια μόνιμη κατάσταση υπεροψίας μέσα στον άνθρωπο. Τον Μοναχό τον προσβάλλει ύστερα από πολύ καιρό μόχθου και αγώνα αφαιρώντας του έτσι την πνευματική εργασία της ψυχής.
Ο Μ. Βασίλειος θα μας πει ότι είναι αμάρτημα το οποίο και μόνο του είναι αρκετό «έχθραν ποιήσαι εις Θεόν ». Τα δε αιτία τα οποία το προκαλούν είναι: τα χρήματα, οίκων μεγέθη, τα αξιώματα, η σωματική δύναμης και ευμορφία, η ανθρώπινη σοφία και η φρόνησης.
Τα δε αποτελέσματα είναι: Η πορνεία, η άγνοια και ο σκοτασμός της ψυχής του ανθρώπου. Διώχνει από την ψυχή του ανθρώπου την ενέργεια του Άγιου Πνεύματος και την μετατρέπει σε κατοικητήριο κάθε πονηρού πάθους.
Καταστροφικό πάθος για τον άνθρωπο εκτός από την υπερηφάνεια είναι η πολυλογία, ο φθόνος, η μνησικακία, κ.λ.π.
Η πολυλογία ψυχραίνει την πνευματική φωτιά που ανάβει στην ψυχή μας το Άγιο Πνεύμα.
Ο θυμός ο οποίος είναι μέθη της ψυχής και την κάνει «έκφρονα», δηλαδή, εκτός εαυτής, κάνει τον άνθρωπο «ιοβόλον θηρίων», χειρότερο από τον δαιμονισμένο και εμποδίζει την καρδιά του ανθρώπου να γνωρίσει τα μυστήρια του Θεού.
Ο φθόνος είναι έργο του διάβολου, «εχθρού επισπορά, αρραβών κολάσεως, εμπόδιον ευσεβείας, στέρησις βασιλείας ». Είναι Ακόμη φθορά της ζωής, και διδάσκαλος θεομαχίας, κατά τον Μέγα Βασίλειο. Όποιος έχει μέσα του τον φθόνο, έχει μέσα του τον διάβολο.
Η μνησικακία, τέλος, προέρχεται από την ανθρώπινη δόξα. Τα δώρα του Θεού είναι αμετάκλητα. Η μνησικακία όμως γίνεται αιτία να χάσουμε και τις δωρεές του Θεού. Παράδειγμα ο οφειλέτης των μύριων τάλαντων. Και όπως εκείνος που σπέρνει στα αγκάθια τίποτε δεν μπορεί να κερδίσει, έτσι και ο μνησίκακος δεν έχει κανένα όφελος από την πνευματική ζωή.
Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Όπως είδαμε τα πάθη είναι ασθένεια της ψυχής. αιχμαλωτίζουν τον άνθρωπο, διώχνουν την χάρη του Θεού από πάνω του, τον απομακρύνουν από τον θεό και καθιστούν ανέφικτη την σωτήρια του.
Για να σωθεί ο άνθρωπος, για να φθάσει στην θέωσι, πρέπει να καθαριστή από τα πάθη. Η κάθαρση αυτή από τα πάθη συνιστά την υγειά της ψυχής.
Χωρίς την κάθαρση από τα πάθη η ψυχή δεν θεραπεύεται από την αμαρτία, ούτε αποκτά την δόξα που έχασε με την παράβαση και την πτώση.
Η κάθαρσης Βέβαια είναι έργο της θείας χάριτος, Χρειάζεται όμως και την ανθρώπινη συνεργασία για να πραγματοποιηθεί. Ο άνθρωπος προσφέρει την θέληση του και ο Θεός τη χάρη Του. Όλα μέσα στην εκκλησία είναι αποτέλεσμα αυτής της χάριτος και της ελευθέριας του ανθρώπου. διότι όλα είναι θεία και ανθρώπινα μαζί.
Τότε ο άνθρωπος ελευθερώνεται τελείως από τα πάθη, «όταν ο Θεός επίνευση ». Γι΄ αυτό και ο άνθρωπος πρέπει να παρακαλή τον Θεό να αφαίρεση το σκέπασμα των παθών που καλύπτει την ψυχή του. Ο Θεός σέβεται απόλυτα την ελευθέρια του ανθρώπου και βοήθα τον άνθρωπο ανάλογα με την προσευχή του.
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Βασική προϋπόθεση για να ξεκινήσει ο άνθρωπος τον αγώνα για την κάθαρση των παθών είναι το να γνωρίσει καλά το πάθος του. Αν δεν το γνωρίσει δεν μπορεί να το θεραπεύσει. αυτός που αξιώθηκε να δη τον εαυτό του και να γνωρίσει τα πάθη του θεωρείται ανώτερος του «αξιωθέντος ιδείν αγγέλους ».
Η ησυχία προσφέρει μεγάλη βοήθεια στον άνθρωπο για να γνωρίσει τα πάθη του. Είναι «αρχή καθάρσεως των παθών ».
Την επίγνωση των αμαρτιών και των παθών ακολουθεί η μετάνοια. Με την μετάνοια ο άνθρωπος έρχεται στο χώρο της ελευθέριας των τέκνων της δόξης του Θεού. Μετάνοια δεν είναι μια παροδική συντριβή από την συναίσθηση διαπράξεως κάποιας αμαρτίας, αλλά μια μόνιμη πνευματική κατάστασης, που σημαίνει σταθερή κατεύθυνση του ανθρώπου προς τον Θεό. Είναι η δυναμική μετάβασης του ανθρώπου από το Παρά φύσιν εις το κατά φύσιν. Από την περιοχή της αμαρτίας στο χώρο της αρετής, αποστροφή για την αμαρτία, επιστροφή στο Θεό. Και όπως τονίζει ο αγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς «μετάνοια εστί το μισείσαι την αμαρτίαν και αγαπήσαι την αρετήν, εκκλίναι από του κακού και ποιείσαι το αγαθόν ».
Χωρίς την μετάνοια δεν ωφελεί ούτε η πίστις.
Η μετάνοια γεννιέται στην καρδιά του ανθρώπου από την πίστη και τον φόβο του Θεού. Ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος παρομοιάζει την μετάνοια με πλοίο. Και όπως δεν μπορεί κάποιος να πέραση την θάλασσα χωρίς πλοίο, έτσι δεν μπορεί και κάποιος χωρίς την μετάνοια και τον φόβο του Θεού να πέραση την ακάθαρτη θάλασσα των αμαρτιών και των παθών και να φθάσει στην αγάπη του Θεού.
Αυτήν την θάλασσα μπορεί να την πέραση ο άνθρωπος μόνο με το πλοίο της μετανοίας το οποίο έχει για κωπηλάτες τον φόβο του Θεού. Αν οι κωπηλάτες δεν κυβερνούν καλά το πλοίο, ο άνθρωπος καταποντίζεται στην θάλασσα των παθών και δεν φθάνει ποτέ στο θεϊκό λιμάνι της αγάπης του Θεού.
Ο θείος φόβος εξ άλλου είναι αυτός που προφυλάσσει τον άνθρωπο από τον χειμώνα των παθών, για να μη χαθεί ο καρπός του αγώνα του, τον οποίον έχει αποκτήσει σε όλη του τη ζωή με κόπο και μόχθο.
Η μετάνοια βέβαια έχει και ορισμένες εκδηλώσεις, απτές αποδείξεις θα λέγαμε, που στην πατρική ορολογία ονομάζονται «καρποί μετανοίας ». Όλα αυτά φυσικά προκαλούν την κάθαρση της ανθρώπινης ψυχής από τα πάθη.
Πρώτος καρπός της μετανοίας είναι η εξομολόγησις.
Σ΄αυτήν ολοκληρώνεται η μετάνοια. Προϋπόθεσης της εξομολογήσεως και της μετανοίας είναι η επίγνωση των αμαρτημάτων και το ταπεινό φρόνημα. Αν ο άνθρωπος δε γνωρίσει τα πάθη και τις αμαρτίες του και δεν ταπεινωθεί, η εξομολόγησί του είναι ανώφελη. Η εξομολόγησις είναι έκφραση ταπεινής καρδιάς. Όταν η καρδιά σκληρυνθεί τότε ο άνθρωπος δεν ομολογεί ότι είναι αιτία των παθών και των αμαρτιών του ο ίδιος, αλλά προφασίζεται και αιτιάται τους ανθρώπους η τους δαίμονες η και ακόμη αυτόν τον ίδιο τον Θεό. Η σωστή εξομολόγησις φέρνει στην καρδιά του ανθρώπου κατάνυξη, η οποία είναι απόρροια της αισχύνης αλλά και της παρηγοριάς που ακολουθεί την επίγνωση και την ομολογία των αμαρτιών και την αποδοχή της ευθύνης γι΄αυτά.
Οι ιερείς συγχωρούν τις αμαρτίες των εξομολογουμένων και οι έμπειροι πνευματικοί θεραπεύουν τα ανθρώπινα πάθη. Γι΄αυτό και πρέπει οι πνευματικοί Πατέρες να είναι υγιείς, «κεκαθαρμένοι» από τα πάθη για να μπορέσουν να θεραπεύσουν σωστά, αλλά και για να αποφευχθεί κάθε ενδεχόμενο να πέσουν οι ίδιοι σε «μιαρά και βδελυκτά πάθη ».
Στο μυστήριο βλέπει ο άνθρωπος την μοναδική, την απόλυτη, την όντως καθαρότητα, τον Θεό, και ταυτόχρονα συνειδητοποιεί την δική του μολυσμένη και ακάθαρτη ύπαρξη και αμέσως σπεύδει να την καθαρίσει με την εξομολόγησι που μοιάζει με το καθάρισμα του αγρού. Όπως το άροτρο καθαρίζει την γη από τα αγκάθια και τα τριβόλια, έτσι και η εξομολόγησις ανασκάβει και αποβάλλει από την ανθρώπινη καρδιά όλα τα πάθη που κρύβονται μέσα της, την ετοιμάζει να υποδεχθεί τον ιερό σκοπό της χάριτος και την βοηθά να γίνη κατάλληλη για την καλλιέργεια και την ευφορία των αρετών.
Με την μετάνοια και την εξομολόγησι συνδέονται τρεις ακόμη πνευματικές αρετές : Το πένθος, τα δάκρυα και η αυτογνωσία. Και οι τρεις αρετές αυτές βοηθούν σημαντικά στην κάθαρση από τα πάθη. Με το πένθος και τα δάκρυα φθάνει κανείς στην πεδιάδα «της καθαρότητας της ψυχής ». Το πένθος και τα δάκρυα είναι αυτά που θανατώνουν εύκολα τα πάθη, η ψυχή δέχεται την ειρήνη των λογισμών και ανυψώνεται στην καθαρότητα του νου.
Ιδιαίτερα το πένθος και η λύπη καταπολεμούν το πάθος της βλασφημίας, ενώ η αυτομεμψία τους λογισμούς της υπερηφάνειας. Γι΄αυτό και ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος συμβουλεύει: «Όταν έλθη σοι λογισμός της υπερηφανείας-ότι έφθασες σε κάποια πνευματικά μέτρα-είπε, γέρων βλέπε την πόρνειαν σου». Γι΄αυτό τονίζει, πρέπει να παρακαλάμε τον Θεό να μας δώση αυτό το χάρισμα. Αν μας το δώση «ου μη αρθεί αφ΄ημών η καθαρότης έως της εξόδου ημών εκ του βίου τούτου».
Ο άγιος Γρήγορος ο Παλαμάς ακολουθώντας την γνήσια εκκλησιαστική παράδοση, κρίνει αναγκαία την υπακοή σε πνευματικό πατέρα, στον οποίο και πρέπει ο χριστιανός «να εξαγγέλλη τα πονηρά πάθη της ψυχής» και να δέχεται την «πνευματικήν ιατρείαν».
Η συνδέσεις με πνευματικό πατέρα είναι απαραίτητη για την πνευματική μας τελείωση. Χωρίς την υπακοή στο πνευματικό μας πατέρα δεν είναι δυνατή και η υπακοή μας στον Κύριο. Και χωρίς υπακοή δεν μπορεί να ύπαρξη πνευματική πρόοδος και διαφύλαξις από τον εγωισμό και την πλάνη. Μάλιστα στα μοναστήρια υπάρχει το σύνθημα: «υπακοή ίσον ζωή, παρακοή ίσον θάνατος ».
Ο αγώνας για την κάθαρση από τα πάθη χρειάζεται φροντίδα και προσοχή.
Πρέπει να γίνεται με σύνεση και απαραίτητη γνώση και «ουχί εν παιγνίω αλλά τεχνικώς». Με επίγνωση των κανόνων, αλλά και των δυσκολιών. Δεν θεραπεύονται με το ίδιο φάρμακο όλες οι σωματικές ασθένειες. Το ίδιο και οι πνευματικές. «Παν αρρώστημα τοίς οικείοις Φαρμάκοις θεραπεύεται».
Είναι σημαντικό να πολεμά κανείς το πάθος και να το ξεριζώσει οσο ακόμη είναι μικρό και τρυφερό. Αν «πλατυνθή και περκάση», είναι πολύ δύσκολο να ξεριζωθεί. Όταν είναι μικρά τα πάθη μοιάζουν με σκυλούς που είναι σε κρεοπωλεία και απομακρύνονται μόνον με την φωνή, όταν όμως μεγαλώσουν γίνονται λιοντάρια ασυγκράτητα και επικίνδυνα.
Ο αγώνας αυτός ακόμη χρειάζεται επιμονή και σταθερότητα. θεωρείται αναγκαία η καθημερινή προσπάθεια για το ξερίζωμα των παθών. Ενώ η αμέλεια και η ραθυμία έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των παθών στην καρδιά τού ανθρώπου. Και η ποιο μικρή πνευματική εργασία που γίνεται σταθερά και καθημερινά, έχει μεγάλη δύναμη και μπορεί να απαλύνει την σκληρότητα των παθών. Γι΄αυτό χρειάζεται πρόγραμμα. Όπως δεν μπορεί να λειτουργήσει κάποια υπηρεσία χωρίς πρόγραμμα, έτσι και ο πνευματικός αγώνας δεν γίνεται η δεν λειτουργοί σωστά χωρίς πρόγραμμα. Χρειάζεται επίμονη και σταθερότητα μέχρι θανάτου.
Πρέπει ακόμη ο άνθρωπος να αποφεύγει τις αιτίες των παθών. Η απομάκρυνσης αυτή δεν έχει μόνο προληπτικό, αλλά και θεραπευτικό χαρακτήρα. Βοήθα τον άνθρωπο στον αγώνα κατά της καθάρσεως των παθών. Όταν η επιθυμία βρίσκεται δίπλα στον άνθρωπο, τότε δύσκολα νικάτε το πάθος. Ο αγώνας του είναι διπλός, και εσωτερικός και εξωτερικός. Για παράδειγμα, για να πολεμηθεί το πάθος της πορνείας ισχυρό όπλο είναι «το απέχεσθαι εκ της θέας του προσώπου». Έτσι κλείνεται το εξωτερικό μέτωπο και μένει μόνον το εσωτερικό.
Για να μπορέσει ο άνθρωπος να απομακρυνθεί και να θεραπευθεί από τα πάθη του, πολύ βοηθητικά είναι ακόμη δυο πράγματα: Η ησυχία και η έρημος. Λέγοντας έρημο οι Πατέρες, δεν εννοούν μόνο την σωματική απομάκρυνση από τον κόσμο, οσο κυρίως την εσωτερική απομάκρυνση από τα πράγματα του κόσμου. Είναι απαραίτητο να αγωνίζεται κανείς «όπου δ΄άν ή » για να ξεριζώσει τα πάθη από την ψυχή του.
Η ΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΕΝΤΟΛΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ
Η κάθαρσης των παθών είναι τήρηση των εντολών του Θεού.
Σκοπός των εντολών είναι η καθαρότητα της καρδιάς. Ότι σκοπό έχουν τα φάρμακα για το ασθενικό σώμα, τον ίδιο σκοπό έχουν και οι εντολές του Θεού για την άρρωστη από τα πάθη ψυχή. Η αμαρτία μπήκε μέσα μας με την παράβαση των εντολών.
Η εργασία των εντολών είναι αυτή που θεραπεύει και δυναμώνει την ασθενή ψυχή, την ανακαινίζει και την εξαγιάζει.
Η σημαντικότερη όμως ωφελεία που προκύπτει από την τηρήσει των εντολών είναι ότι με αυτήν βοηθείται ο άνθρωπος στην απόκτηση των αρετών. Κάθε πάθος καταβάλλεται και καταπολεμείται με την αντίστοιχη αρετή.
Η απόκτησης των αρετών γίνεται σταδιακά, διότι η μια αρετή εξαρτάται από την άλλη. Υπάρχουν σωματικές αρετές, όπως η ελεημοσύνη, η νηστεία, η αγρυπνία και ψυχικές αρετές, όπως η αγάπη προς τον πλησίον, η ταπεινοφροσύνη, η αυτομέμψια, και όσες εκτελούνται από την ψυχή. Η σωματική αρετή καθαρίζει το σώμα από την ύλη των παθών, ενώ η ψυχική αρετή φέρνει ταπεινώσει στην ψυχή και την καθαρίζει από τους μάταιους λογισμούς.
Την σημαντικότερη λοιπόν βοήθεια στον αγώνα ενάντιων των παθών την προσφέρουν οι αρετές. Και η ενθύμησι μόνον ενός αγιου ανθρώπου βοηθάει πολύ στον αγώνα.
Δυο από τις σημαντικότερες αρετές είναι η πίστη και η ταπείνωση.
Η πίστη αποτελεί το φως της διανοίας, το οποίο διώχνει το σκοτάδι των παθών. Χωρίς την πίστη ο νους του ανθρώπου είναι διασκορπισμένος στα πράγματα του κόσμου. Με την πίστη συγκεντρώνεται και βρίσκει την ειρήνη και την γαληνή των λογισμών.
Σημαντική είπαμε ότι είναι η προσφορά της ταπεινώσεως στον αγώνα κατά των παθών. Αυτός που απέκτησε την ταπείνωσι στην καρδιά του έγινε νεκρός για τον κόσμο. Και αυτός που νεκρώθηκε για τον κόσμο νίκησε και τα πάθη. Όποιος έχει ταπείνωσι εξουσιάζει τα πάθη χωρίς κόπο. Γι΄αυτό και τονίζει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακας: «Ουκ ηγρύπνησα, ουκ ενήστευσα, αλλ΄εταπεινώθην και έσωσέ με Κύριος». Στην πορεία της αυθεντικής πνευματικής ζωής προηγείται η ταπείνωσις και ακολουθούν τα έργα.
Η ΑΣΚΗΣΗ
Την κορυφώσει του αγώνα για την κάθαρση από τα πάθη αποτελεί η άσκησης.
Η χριστιανική ζωή είναι μια ζωή ασκήσεως. Αν θέλεις να γίνη η καρδιά σου τόπος των μυστήριων του καινού αιώνος, Πρώτα θησαύρισε σωματικά έργα, νηστεία, αγρυπνία, προσευχή, μελέτη των Γραφών και με αυτά αγωνίσου εναντίον των παθών.
Πρέπει κάποιος να αρχίσει από την νηστεία που είναι φίλος της σωφροσύνης, ενώ η γαστριμαργία είναι η αρχή των κακών. Η νηστεία είναι η αρχή της οδού του χριστιανισμού. Ακόμη είναι η μητέρα της προσευχής.
Προσευχή και νηστεία αποτελούν δυο ισχυρά όπλα στον αγώνα μας εναντίον των παθών. Η προσευχή, και μάλιστα η μονολόγιστη ευχή, το «Κύριε, Ιησού Χριστέ, ελέησόν με » είναι ο ποιο βέβαιος φύλακας του νου, που διασκορπίζει τα νέφη των παθών από την ψυχή του ανθρώπου.
Αν το πρώτο πάθος είναι η φιλαυτία, τότε η πρώτη αρετή είναι η περιφρόνησις της αναπαύσεως. Η σωματική ανάπαυση και η αργία καταστρεφουν την ψυχή του ανθρώπου, ενώ ο κόπος και οι δυσκολίες την καθαρίζουν από τα πάθη. Μαζί με την σωματική άσκηση απαραίτητη είναι και η αυτοσυγκέντρωσις για να γνωρίσει κανείς τα κρυμμένα πάθη του. Όταν ο άνθρωπος βρίσκεται αντιμέτωπος με τα όσα προκαλούν την άνεση και την ανάπαυση, αναγκαστικά βρίσκεται αντιμέτωπος με τις ανάλογες επιθυμίες που γεννιούνται από αυτά. Πρέπει λοιπόν να απομακρυνθεί από τις αιτίες της αναπαύσεως για να μπόρεση να καθαριστή από τα πάθη.
ΑΛΛΕΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Εκείνα που μας βοηθούν ακόμη στο έργο μας αυτό είναι η μνήμη του θανάτου, η ελεημοσύνη, η σιωπή, η μνήμη του Θεού, η συναναστροφή με άγιους ανθρώπους και η μελέτη του Λόγου του Θεού.
Η μνήμη του θανάτου αποτελεί δεσμό των σωματικών μελών. Θέτει τον άνθρωπο σε πνευματική εγρήγορση.
Τα πάθη εκριζώνονται και θεραπεύονται με την αδιάλειπτη μνήμη του Θεού.
Όταν η μνήμη του Θεού κυρίευση την ψυχή, εξαφανίζεται κάθε μάταιη μνήμη από την καρδιά.
Γι΄αυτό και τονίζει ο αγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Μνημονευτέον Θεού μάλλον η αναπνευστέον». Και κάποιος άλλος από τους Πατέρες: «Νους που απομακρύνεται από τον Θεό γίνεται η σαν θηρίο η σαν δαίμονας ».
Η συναναστροφή με άγιους ανθρώπους αυξάνει την πνευματική γνώση, ξεριζώνει τα πάθη, κατακοιμίζει τους αισχρούς λογισμούς.
Η ελεημοσύνη εξ άλλου αποτελεί θεραπευτικό φάρμακο ενάντιων των παθών.
Ο ελεήμων άνθρωπος γίνεται ο ίδιος ιατρός της ψυχής του. Διότι και η ελεημοσύνη ως βίαιος άνεμος διώχνει μέσα από την ψυχή του ανθρώπου την σκότωσι των παθών. Κανένα πράγμα δεν μπορεί να ελευθέρωση τον άνθρωπο από το σκληρό πάθος της υπερηφάνειας, οσο το να επισκέπτεται και να βοηθάει αυτούς που βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση σωματική η πνευματική.
Ισχυρότατο όπλο στον αγώνα αυτόν είναι η μελέτη των θειων Γραφών.
Η μελέτη αυτή βοηθά στην κάθαρση του νου από τους αισχρούς λογισμούς και από τις ενθυμήσεις των προηγούμενων αμαρτημάτων. Τίποτα άλλο, τονίζει ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος, δεν μπορεί να διώξει από την ψυχή του ανθρώπου τις ενθυμήσεις της παλιάς ακολασίας και να κατακαύση τους λογισμούς που δημιουργεί η ακολασία, οσο η μελέτη της άγιας Γραφής.
Η διαρκής μελέτη της άγιας Γραφής και του βίου των άγιων φωτίζει την ψυχή.
Προφυλάσσει τον άνθρωπο από τα πάθη και του ενισχύει τον πόθο του Θεού.
Έτσι ο άνθρωπος φθάνει στην καθαρότητα της ψυχής και αισθάνεται ντροπή για τα πάθη και για τις αιτίες των παθών.
Η σιωπή Τέλος είναι Ιδιαίτερα ωφέλιμη στην πνευματική πορεία του ανθρώπου. «Υπέρ πάντα την σιωπήν αγάπησον », διότι προξενεί μεγάλη πνευματική καρποφορία. Με την σιωπή έρχεται η ειρήνη των λογισμών, καθαρίζει ο νους του ανθρώπου από οποιαδήποτε εμπαθή κινήσει. Αποφεύγει ο άνθρωπος πολλές αμαρτίες, όπως το ψέμα, την κατάκριση, την καταλαλιά, και αποκτά την δυνατότητα να ερμηνεύει τα μυστήρια του Θεού.
Με την θεραπεία του νου από τους Εμπαθείς λογισμούς και της καρδιάς από τα εσωτερικά πάθη, ολοκληρώνεται το έργο της καθάρσεως. Ο άνθρωπος θεραπεύεται από τα πάθη, ελευθερώνεται από την δουλεία των παθών και αποκτά την καθαρότητα.
Απαλλαγμένος από τα πάθη του ο άνθρωπος αποκτά την ειρήνη των λογισμών. Και σημείο ότι η ψυχή του ανθρώπου άρχισε να αποκτά την καθαρότητα είναι τα πολλά δάκρυα τα οποία ρέουν αβίαστα.
Νικώντας ο άνθρωπος τα πάθη απομακρύνεται από την ψυχοφθόρο φιλαυτία και δέχεται στην ψυχή του την χάρη και ειρήνη του Θεού. Αισθάνεται ζωντανή τη νίκη κατά της αμαρτίας και του κόσμου. Αλλ΄ακόμη και τη νίκη κατά του θανάτου. Έτσι φθάνει στο λιμάνι της αγάπης του Θεού.

ΒΕΝΕΔΙΚΤΟΥ  ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ
ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ



Αναμνήσεις από τον «αόρατο κόσμο»
4. Αναμνήσεις από τον «αόρατο κόσμο».
Περισσότερα >>
Πατέρες της Εκκλησίας και μετενσάρκωση
Β. Πατέρες της Εκκλησίας και μετενσάρκω ...
Περισσότερα >>