www.acapus.com Greek         Αγγλικά Last updated 23/12/2004    
    

    

Photo Album
Αναζήτηση

         
  
  
Δ΄ ενότητα

Τι είναι ή ανθρωπινή απάθεια;
 
Ερώτησις. Τι είναι ή ανθρωπινή απάθεια;
Απόκρισης. Απάθεια είναι, όχι το να μη αισθάνονται οί αγωνιστές τα πάθη, αλλά το να μη τα δέχονται. Λόγω των πολλών και ποικίλων αρετών πού απέκτησαν, φανερών και κρυφών, ασθένησαν τα πάθη μέσα τους και δεν μπορούν να επαναστατήσουν εύκολα κατά της ψυχής. Και ή διάνοια δεν χρειάζεται πάντοτε να προσεχή σ' αυτά διότι είναι πάντοτε γεμάτη από αισθήματα πού προέρχονται από την μελέτη και την κοινωνία των αρίστων σκέψεων οί όποιες κινούνται με σύνεση στον νου. Και όταν τα πάθη αρχίσουν να κινούνται, ξαφνικά ή διάνοια αρπάζεται από κάποια σκέψη πού συλλαμβάνεται από τον νου και φεύγει από κοντά τους έτσι τα πάθη μένουν αργά.
Όπως είπε ο μακάριος Μάρκος ο νους που με την χάρη του Θεού επιτελεί πράξεις ενάρετες και πλησιάζει στην γνώση, λίγη αίσθηση λαμβάνει από το άλογο μέρος της ψυχής διότι ή γνώσις του ανθρώπου αρπάζεται στα ύψη και τον αποξενώνει από όλα τα πράγματα του κόσμου, λόγω της αγνείας, της λεπτότητας, της ελαφρότητας και της οξύτητας του νου της. Και λόγω της ασκήσεως των, καθαρίζεται ο νους των και γίνεται διαυγής, επειδή ή σάρκα τους ξηραίνεται από την επίδοση στην ησυχία και την εμμονή σ' αυτήν. Έτσι εύκολα και γρήγορα επέρχεται στον καθένα τους ή θεωρία και τους οδηγεί στην έκσταση. Από τότε γίνονται γεμάτοι θεωρία, ή διάνοια τους δεν στερείται σύνεση ποτέ, αντιθέτως μάλιστα έχουν όλα εκείνα πού τους φέρει ό καρπός του Πνεύματος.
Με την πολυχρόνια συνήθεια εξαλείφονται οι αναμνήσεις της καρδίας των, πού ανακινούν στην ψυχή τα πάθη και ή δύναμις της εξουσίας του Διαβόλου. Πράγματι, όταν ή ψυχή δεν επικοινωνεί με τα πάθη, μελετώντας τα, διότι ασχολείται διαρκώς με άλλη φροντίδα, τότε ή δύναμις των ονύχων των παθών δεν μπορεί να κυριάρχηση στις πνευματικές της αισθήσεις.
 
Ισαάκ ο Σύρος
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΥΧΗ ΚΑΙ Η ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ
ΚΑΙ ερωτήθηκε πάλι τι είναι ευχή;
Και απάντησε: Είναι απαλλαγή και σχόλασμα της διανοίας από όλα τα εδώ πράγματα, και καρδιά πού έστρεψε τελείως την δράση της με πόθο προς την ελπίδα των μελλόντων αγαθών. Όποιος διαχωρίζεται άπ' αυτήν την ελπίδα σπείρει στον αγρό του ανάμικτο σπόρο, σαν εκείνον πού ζευγνύει μαζί ένα βόδι με έναν όνο.
Ερωτήθηκε πάλι, πώς μπορεί ν' αποκτήσει κανείς ταπείνωση;
Και είπε: Με την αδιάλειπτη μνήμη των παραπτωμάτων και την αναμονή του προσεγγίζοντος θανάτου, με την ευτελή ενδυμασία και την προτίμηση της τελευταίας θέσεως σε κάθε περίσταση, με το να αναλαμβάνει πάντοτε τα κατώτερα και ταπεινωτικά έργα, με την υπακοή και την αδιάλειπτη σιωπή, με την αντιπάθεια προς τις συνάξεις και την επιθυμία να είναι άγνωστος και καταφρονημένος• με το να μη κατέχει πράγματα πολύτιμα, να μισή την συντροφιά των πολλών προσώπων και να αποφεύγει τα κέρδη.
Και έπειτα, με το να κράτη την διάνοια του επάνω από κάθε μομφή και κατηγορία για κάθε άνθρωπο και από την ζηλοτυπία• με το να μη είναι το χέρι του εναντίον όλων ούτε το χέρι όλων εναντίον του, αλλά να περιορίζεται μόνο στα δικά του πράγματα απομονωμένος να μη φροντίζει για τίποτε στον κόσμο, πλην του εαυτού του. Με λίγα λόγια, ή ξενιτιά, ή πτώχεια και ή άπομόνωσις, αυτά είναι πού γενούν την ταπείνωση και καθαρίζουν την καρδιά.
Τό σημείο εκείνων πού έφθασαν στην τελειότητα είναι τούτο. Αν παραδοθούν δέκα φορές την ήμερα να καούν για την αγάπη προς τους ανθρώπους, δεν χορταίνουν με αυτό. Όπως είπε ό Μωϋσής στον Θεό, «αν πρόκειται να τους συγχώρησης την αμαρτία, συγχώρεσε την, αλλιώς, εξάλειψε κι' εμένα από την βίβλο πού με έγραψες». Και όπως λέγει ό μακάριος Παύλος, «θα ευχόμουν ν' αποχωρισθώ από τον Χριστό χάριν των αδελφών μου» και τα λοιπά: και πάλι, «τώρα χαίρομαι μέσα στις θλίψεις για σας τους εθνικούς»: Και οί υπόλοιποι άλλωστε Απόστολοι, αντί του πόθου της ζωής των ανθρώπων δέχθηκαν με παντοειδείς τρόπους τον θάνατο
Τέλος όλων αυτών μαζί είναι ότι ό Θεός και Κύριος, ό όποιος από αγάπη προς την κτίσι παρέδωσε σε θάνατο δια του σταυρού τον ίδιο τον Υιό του. «Διότι τόσο πολύ αγάπησε ό Θεός τον κόσμο, ώστε να παραδώσει τον Υιό του σε θάνατο για χάρι του» Όχι ότι δεν μπορούσε με άλλο τρόπο να μας λύτρωση, αλλά θέλησε με αυτό να μας δείξει την υπερβολική του αγάπη. Έτσι με τον θάνατο του μονογενούς του Υιού μας προσήγγισε προς τον εαυτό του, και αν είχε κάτι πολυτιμότερο, θα το έδιδε, για να ευρεθεί μέσα σ' αυτόν το γένος μας δι' αυτού. Και από την πολλή του αγάπη δεν θέλησε να εκβίαση την ελευθερία μας, αν και μπορούσε να το κάμη, άλλα θέλησε να τον πλησιάσομε με την αγάπη του φρονήματος μας. Και ό ίδιος ό Κύριος υπήκουσε στον Πατέρα του από την αγάπη του για μας, ώστε να δεχθεί στον εαυτό του την ύβρη και την λύπη ευχαρίστως, όπως λέγει ή Γραφή: «αντί της χαράς πού μπορούσε να έχη, υπέμεινε σταυρό περιφρονώντας την ατίμωση». Γι' αυτό ό Κύριος κατά την νύκτα πού παραδινόταν είπε• «τούτο είναι το σώμα μου πού δίδεται για την ζωή του κόσμου, και τούτο είναι το αίμα μου πού χύνεται υπέρ των πολλών για την άφεση των αμαρτιών». Και για μας πάλι λέγει, «εγώ προσφέρω θυσία τον εαυτό μου».
Έτσι και όλοι οι άγιοι φθάνουν σ' αυτήν την τελειότητα, όταν τελειοποιηθούν, και αφομοιώνονται με τον Θεό με την υπερεκχείλιση της αγάπης των και της φιλανθρωπίας προς όλους. Και τούτο το σημείο επιδιώκουν να έχουν οι άγιοι, για να αφομοιωθούν με τον Θεό, το να έχουν τέλεια αγάπη προς τον πλησίον. Έτσι έκαμαν και οι πατέρες μας μονασταί, ώστε να επιτυγχάνουν πάντοτε εκείνη την τελειότητα και ομοίωση, την γεμάτη από την ζωή του Κυρίου Ιησού Χριστού.
Ο μακάριος Αντώνιος, λέγουν, ποτέ δεν συνήθιζε να κάμει κάτι πού ωφελούσε περισσότερο αυτόν από τον πλησίον του, διότι είχε την βεβαιότητα ότι το κέρδος του πλησίον του είναι αρίστη εργασία του επίσης λέχθηκε περί του αββά Αγάθωνος ότι έλεγε Ήθελα να εύρω ένα λεπρό, να πάρω το σώμα του και να του δώσω το δικό μου. Είδες τέλεια αγάπη; Ακόμη και όχι με ανθρώπινο βάδισμα, διότι δεν βλέπουν στερεά οδό και δεν εμφανίζονται εμπρός των βουνά και χείμαρροι, αλλά «τα τραχέα εδάφη γίνονται γι' αυτούς ομαλοί δρόμοι» και τα λοιπά διότι βλέπουν πάντοτε τον κόλπο του Πατέρα τους.
Αύτή ή ελπίδα τους δείχνει σαν με το δάκτυλο της σε κάθε στιγμή εκείνα πού ευρίσκονται μακριά και, ενώ είναι αόρατα, αυτοί τα βλέπουν σαν να είναι μέσα τους μυστικώς με τον κρυφό οφθαλμό της πίστεως. Και επειδή πυρώνονται τα μέρη της ψυχής, σαν με φωτιά, με τον πόθο των απομακρυσμένων φαίνονται σ' αυτούς και τα απόντα ως παρόντα διότι προς τα εκεί εκτείνεται ή φορά των λογισμών τους, και επείγονται πότε να φθάσουν εκεί.
Και όταν πλησιάζουν στην εκτέλεση κάθε αρετής, δεν την ενεργούν μερικώς, αλλά τις ενεργούν όλες ομαδικώς. Διότι δεν εκτελούν την πορεία τους δια της βασιλικής οδού, όπως όλοι, άλλα επιλέγουν σύντομα μονοπάτια αυτοί οί γίγαντες για τον εαυτό τους, από τα όποια πορεύονται γρήγορα προς τις μονές. Πράγματι αυτή ή ελπίδα τους πυρώνει σαν με φωτιά και δεν μπορούν να σταματήσουν τον συνεχή γρήγορο δρόμο από την χαρά τους. Και τους συμβαίνει εκείνο πού ελέχθη ότι συνέβη στον μακάριο Ιερεμία• «είπα, δεν θα τον ενθυμηθώ ούτε θα μιλήσω στο όνομα του και παρουσιάσθηκε στην καρδιά μου κάτι σαν φωτιά αναμμένη πού διεισδύει στα οστά μου». Τέτοια είναι ή ανάμνησης του Θεού στις καρδιές αυτών πού μεθούν από την ελπίδα των επαγγελιών του.
Τα σύντομα μονοπάτια των αρετών είναι οί περιεκτικές αρετές διότι αυτές δεν έχουν μακρινή απόσταση πολλών δρόμων ασκήσεως πού οδηγούν εδώ και εκεί, ούτε επιδέχονται τόπο και χρόνο και διασκορπισμό, αλλά σηκώνονται αμέσως και τελειώνουν τον δρόμο.
 
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΚΤΙΣΕΩΣ ΜΕ ΤΗΝ ΗΣΥΧΙΑ

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΟΤΙ ΑΚΟΠΟΣ ΕΙΣΕΡΧΕΤΑΙ Η ΨΥΧΗ ΣΤΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝ ΗΣΥΧΑΣΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΒΙΟΤΙΚΕΣ ΜΕΡΙΜΝΕΣ, ΟΠΟΤΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΕΙ ΤΗΝ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΚΡΥΜΜΕΝΟΥΣ ΘΗΣΑΥΡΟΥΣ
 
Αν δεν εισέλθουν απ' έξω βιοτικές μέριμνες στην ψυχή, άλλα μείνει καθαρή στην φυσική της κατάσταση, δεν κοπιάζει πολύ να έλθει στην ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ της σοφίας του Θεού' διότι ό χωρισμός της από τον κόσμο και την ησυχία της την κινούν κατά τρόπο φυσικό προς την ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ των κτισμάτων του Θεού και έκπληκτη από θαυμασμό υψώνεται προς τον Θεό και παραμένει σ' αυτόν. Διότι, όταν δεν εισέλθει απ' έξω νερό στην πηγή της ψυχής, το φυσικό τρεχούμενο νερό πού είναι μέσα της βλαστάνει δια παντός νοήματα των θαυμάσιων του Θεού.
 
Όταν ή ψυχή ευρίσκεται έξω από αυτή την κατάσταση, προφανώς ή επηρεάσθηκε από ξένη ανάμνηση ή ερεθίσθηκε από τις αισθήσεις λόγω επαφής με τα εξωτερικά πράγματα. Όταν όμως οι αισθήσεις είναι κλειστές από την ησυχία και δεν μπορούν να ξεπηδήσουν και με την βοήθεια τους αμαυρωθούν οι αναμνήσεις, τότε θα δεις ποιοι είναι οι φυσικοί λογισμοί της ψυχής, τι είναι ή φύσις της και ποιους κρυμμένους θησαυρούς έχει μέσα της.
Οι θησαυροί είναι ή κατανόησης των ασωμάτων πού κινείται σ' αυτήν μόνη της χωρίς να δειχθεί καμιά φροντίδα και κανένα κόπο γι' αυτήν και δεν γνωρίζει καν ό άνθρωπος ότι κινούνται τέτοιοι λογισμοί στην ανθρώπινη ΦΥΣΗ. Ποιος ήταν διδάσκαλος του ή πώς κατάλαβε αυτό το πράγμα πού, κι' αν το καταλάβει, είναι αδύνατο να το εξήγηση σε άλλους, ή ποιος ήταν βοηθός σ' αυτό πού δεν έμαθε από κανένα άλλον;
Τέτοια είναι ή φύσις της ψυχής. Τα πάθη λοιπόν είναι προσθήκες πού εισέρχονται στην ψυχή από κάποια αιτία, επειδή φυσικώς ή ψυχή είναι απαθής. Όταν ακούσης στην Γραφή πάθη ψυχικά και σωματικά, γνώριζε ότι αυτά λέγονται σχετικά με τις αιτίες, αφού ή ψυχή φυσικώς είναι απαθής.
Οι θύραθεν φιλόσοφοι δεν το παραδέχονται τούτο ούτε και οι οπαδοί τους. Εμείς όμως έτσι πιστεύομε, ότι ό Θεός έκαμε τον κατ' εικόνα πλασμένο άνθρωπο απαθή. Λέγοντας βέβαια «κατ' εικόνα» δεν εννοώ κατά το σώμα, άλλα κατά την ψυχή πού είναι αόρατη. Διότι κάθε εικόνα ζωγραφίζεται με βάση ένα πρωτότυπο και είναι αδύνατο να φιλοτεχνήσει κανείς εικόνα, χωρίς να ιδεί προηγουμένως το πρωτότυπό της. Ώστε πρέπει να πιστεύσης ότι τα πάθη, όπως είπαμε πρωτύτερα, δεν είναι φυσικά στοιχεία της ψυχής. Αν κανείς αντιλέγει σ' αυτή την θέση, εμείς θα τον ρωτήσομε κι' αυτός ας απαντήσει.
Ερώτησης.
τι είναι ή φύσις της ψυχής; Είναι άραγε απαθής και γεμάτη φως, ή εμπαθής και σκοτεινή;
 
Απόκρισης.
Αν ή φύσις της ψυχής ήταν κάποτε διαυγής και καθαρά προς άξια υποδοχή του μακαρίου φωτός, όταν ανέβει πάλι προς την αρχαία της κατάσταση, θα ευρεθεί στην ίδια θέση. Όταν όμως κινείται από τα πάθη, ευρίσκεται οπωσδήποτε έξω από την ΦΥΣΗ της, όπως διαβεβαιώνουν τα μέλη της Εκκλησίας. Επομένως τα πάθη υπεισέρχονται εκ των υστέρων στην ψυχή και δεν είναι δίκαιο να ειπούμε ότι είναι της ψυχής, έστω και αν αυτή κινείται σ' αυτά.
Είναι λοιπόν φανερό ότι ή ψυχή κινείται από τα πάθη απ' έξω, όχι από μέσα σαν να ήσαν δικά της. Και αν αυτά τα πάθη λέγονται φυσικά, αφού ή ψυχή κινείται από αυτά χωρίς μεσολάβηση του σώματος, τότε ή πείνα, ή δίψα και ό ύπνος θα ήσαν ψυχικά, διότι και σ' αυτά πάσχει και στενάζει μαζί με το σώμα, όπως συμβαίνει κατά την αποκοπή των μελών, τους πυρετούς, τις αρρώστιες και τα παρόμοια. Διότι δια της κοινωνίας ή ψυχή συμπονάει με το σώμα, όπως και το σώμα με αυτήν, συγκινείται με την ευφροσύνη του σώματος, αλλά και δέχεται τις θλίψεις του.
Στον Θεό ανήκει ή δόξα και το κράτος στους αιώνες. Γένοιτο
 
 ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΠΑΘΩΝ
ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΟΣ ΤΟΥ ΝΟΥ ΚΑΤΑ ΕΡΩΤΑΠΟΚΡΙΣΗ
 
Ερώτησης. Τι είναι ή κατά φύσιν κατάστασης της ψυχής Τι είναι ή παρά φύσιν και Τι ή υπέρ φύσιν;
Απόκρισης. Ή κατά φύσιν κατάστασης της ψυχής είναι γνώσις των κτισμάτων του Θεού, των αισθητών και των νοητών ή υπέρ φύσιν είναι ή κίνησης από την θεωρία της θεότητας ή παρά φύσιν είναι ή κίνησης μέσα στα πάθη. Όπως λέγει ό θείος και μέγας Βασίλειος, όταν ή ψυχή βρεθεί κατά φύσιν, ζή επάνω, ενώ όταν ευρέθη έξω από την φύση, είναι κάτω στη γη• όταν είναι επάνω, είναι απαθής, όταν όμως κατέβει ή φύσις από την ταξί της, τότε τα πάθη ευρίσκονται μέσα της. Είναι λοιπόν φανερό ότι τα ψυχικά πάθη δεν είναι εκ φύσεως ψυχικά. Βέβαια ή ψυχή κινείται από τα ψεκτά πάθη πού είναι στο σώμα, καθώς επίσης και από την πείνα και την δίψα, τα όποια, επειδή δεν ορίστηκε γι' αυτά απαγορευτικός νόμος, δεν είναι καθόλου αξιόμεμπτα, όπως τα άλλα πού υπόκεινται στην μομφή. Μερικές φορές επιτρέπεται από τον Θεό σε κάποιον να πράξη κάτι πού φαίνεται άτοπο και, αντί μομφής και έλεγχου, να αμειφθεί με αγαθές ανταμοιβές, όπως ό προφήτης Ωσηέ πού νυμφεύθηκε μια πόρνη, και ό προφήτης Ηλίας πού από θειο ζήλο φόνευσε, και εκείνοι πού με προσταγή του Μωϋσή σκότωσαν με μαχαίρια τους συγγενείς των.
Λέγεται όμως ότι ή επιθυμία και ό θυμός ανήκουν φυσικώς στην φύση της ψυχής, είναι πέρα από την φύση του σώματος, και αυτά είναι τα πάθη της.
Ερώτησης. Πότε είναι κατά φύσιν ή ψυχή, όταν ή επιθυμία της εξαφθεί από τα θεία ή όταν ευρέθη στα γήινα και τα σωματικά; Και γιατί εξάπτεται ή φύσις της ψυχής από τον θυμό; Και πώς λέγεται φυσικός ό θυμός; Άραγε διότι εξάπτεται από κάποια σαρκική επιθυμία, ή από φθόνο και κενοδοξία; από κάτι παρόμοιο ή από κάτι αντίθετο; Ας αποκριθεί ό ομιλητής κι' εμείς θα ακολουθήσομε.
Απόκρισης. Πολλά λέγει ή θεία Γραφή σχετικά με αυτά και πολλές φορές χρησιμοποιεί τις λέξεις μεταφορικώς. Μερικές φορές όρους πού ανήκουν στο σώμα τους αναφέρει στην ψυχή και επίσης όρους πού ανήκουν στην ψυχή τους αναφέρει στο σώμα, και δεν κάνει διάκριση σ' αυτούς. Άλλα οί συνετοί τα καταλαβαίνουν αυτά. Παραδείγματος χάριν, τα λεγόμενα για την θεότητα του Κυρίου λέγονται για το πανάγιο σώμα του, ενώ δεν ταιριάζουν στην ανθρώπινη φύση, και αντιθέτως λέγονται ταπεινά πράγματα για την θεότητα του, αν και ανήκουν στην ανθρωπότητα. Πολλοί, αγνοώντας τον σκοπό των θείων λόγων, ολισθαίνουν εδώ ανεπανόρθωτα. Το ίδιο συμβαίνει και αναφορικά με την ψυχή και το σώμα του άνθρωπου.
Αν λοιπόν ή αρετή είναι υγεία της ψυχής φυσικώς, τότε τα πάθη είναι αρρώστια της ψυχής, αφού επήλθαν και εισήλθαν στην φύση και της αφήρεσαν την υγεία. Είναι λοιπό φανερό ότι ή υγεία υπάρχει στην φύση πριν από το συμβεβηκός αρώστημα. Και αν αυτά είναι έτσι, όπως και πράγματι είναι, τότε ή αρετή ευρίσκεται φυσικώς στην ψυχή, ενώ τα συμβεβηκότα είναι έξω από την φύση.
Ερώτησης. Τα σωματικά πάθη φυσικώς αναφέρονται στο σώμα ή κατά συμβεβηκός; Και τα πάθη της ψυχής, πού τα έχει λόγω της σχέσεως της με το σώμα, αναφέρονται σ' αυτήν φυσικώς ή καταχρηστικώς;
Απόκρισης. Τα πάθη του σώματος δεν τολμά κανείς να τα πει καταχρηστικώς ως προς την ψυχή όμως, αφού είναι γνωστό και πανθομολογούμενο ότι ή καθαρότης είναι φυσικώς φυτεμένη στην ψυχή, πρέπει ανεπιφύλακτα να δεχθούμε ότι τα πάθη δεν της ανήκουν φυσικώς με κανένα τρόπο. Διότι ή νόσος έρχεται δεύτερη από την υγεία. Είναι αδύνατο ή ίδια φύσις να είναι και αγαθή και πονηρή, ώστε αναγκαστικά ή μία προηγείται της άλλης φυσική δε είναι εκείνη πού προϋπάρχει απ' έξω και κάθε συμβεβηκός και υπεισερχόμενο υπόκειται σε αλλοίωση, ή φύσις όμως δεν αλλοιώνεται ούτε μετακινείται.
Κάθε πάθος πού υπάρχει για ωφέλεια έχει δωριθεί από τον Θεό. Τα σωματικά πάθη έχουν τεθεί στον άνθρωπο για ωφέλεια και αύξηση του, καθώς επίσης και τα ψυχικά. Όταν όμως το σώμα αναγκασθεί να εξέλθει από την οικεία κατάσταση του, με την στέρηση των χρειωδών του, και ν' ακολουθήσει την ψυχή, τότε εξασθενεί και βλάπτεται. Επίσης όταν ή ψυχή, εγκαταλείποντας τα υπάρχοντα της, ακολουθήσει το σώμα, τότε και αύτη βλάπτεται, κατά τον θειο απόστολο πού λέγει, «το πνεύμα επιθυμεί αντίθετα προς την σάρκα, και ή σάρκα αντίθετα προς το πνεύμα». Διότι αυτά είναι ενάντια μεταξύ τους. Κανείς λοιπόν να μη βλάσφημη τον Θεό με τον ισχυρισμό ότι αυτός έβαλε στην φύση μας τα πάθη και την αμαρτία. Στην πραγματικότητα αυτός έβαλε στις φύσεις όσα αυξάνουν την καθεμιά τους αλλά όταν ή μια συνδεθεί με την άλλη, τότε δεν ευρίσκεται στην δική της κατάσταση, άλλα στην αντίθετη. Αν τα πάθη υπήρχαν φυσικώς στην ψυχή, για ποιο λόγο θα βλάπτετο απ' αυτά; Διότι τα ιδιώματα της φύσεως δεν παραβλάπτουν την φύση.
Ερώτησης. Για ποιο λόγο τα σωματικά πάθη, πού αυξάνουν και ενδυναμώνουν το σώμα, βλάπτουν την ψυχή, αν δεν είναι δικά της; Και για ποιο λόγο ή αρετή τιμωρεί το σώμα, άλλα αυξάνει την ψυχή;
Απόκρισης. Δεν βλέπεις πώς τα ευρισκόμενα εκτός της φύσεως την βλάπτουν; Διότι κάθε φύσις πού προσεγγίζει τα δικά της καταλαμβάνεται από ευφροσύνη, θέλεις τώρα να μάθεις Τι είναι ιδιώτης καθεμιάς από τις φύσεις αυτές; Πρόσεχε, ότι όσα βοηθούν κάθε φύση είναι ιδιότητες της, ενώ τα βλαβερά σ' αυτήν είναι ξένα και έρχονται απ' έξω. αφού λοιπόν είναι γνωστόν ότι τα πάθη των φύσεων τούτων είναι μεταξύ τους ενάντια, επομένως κάθε τι πού βοηθεί το σώμα, του παρέχει και άνεση, ενώ όταν χρησιμοποιηθεί από την ψυχή, δεν θεωρείται φυσικό γι' αυτήν, εφ' όσον οι φυσικές ιδιότητες της ψυχής σημαίνουν θάνατο του σώματος, καταχρηστικώς όμως αποδίδεται σ' αυτήν καν λόγω της ασθενείας του σώματος δεν μπορεί να ελευθερωθεί όσο είναι περιβεβλημένη με αυτό. Διότι φυσικώς έχει κοινωνήσει με τις λύπες του, λόγω της ενώσεως της κινήσεως της με την κίνηση του σώματος κατά την ακατάληπτη σοφία. Άλλα, αν και έχουν κοινωνήσει μεταξύ τους κατ' αυτόν τον τρόπο, όμως είναι διακεκριμένη ή κίνησης από την κίνηση και το θέλημα από το θέλημα, καθώς και το σώμα από το πνεύμα.
Η φύσις όμως δεν αλλοιώνεται, αλλά ή καθεμιά του, έστω και αν κλίνη πολύ είτε προς την αμαρτία είτε προς την αρετή, κινείται με το δικό της θέλημα. Και όταν ή ψυχή υψωθεί από την μέριμνα του σώματος, τότε όλη γενικώς εκδηλώνει τις κινήσεις της δια του πνεύματος, κολυμβώντας στο μέσο του ουρανού μέσα σε ακατανόητα πράγματα• αλλά και σ' αυτήν την κατάσταση επιτρέπει στο σώμα να ενθυμείτε τα δικά του. Και αν πάλι το σώμα ευρέθη μέσα στις αμαρτίες, οί διαλογισμοί της ψυχής δεν παύουν να αναπηδούν στην διάνοια.
Ερώτησης. Τι είναι ή καθαρότης του νου;
Απόκρισης. Καθαρός στον νου δεν είναι εκείνος πού δεν γνωρίζει το κακό, διότι αυτός θα ήταν κτηνώδης, ούτε εκείνος πού φυσικώς ευρίσκεται στην κατάσταση του νηπίου ούτε ό υποκρινόμενος ξένο πρόσωπο. Καθαρότης του νου είναι αυτή δηλαδή ό διαλογισμός πού φθάνει στα θεία μετά την εκτέλεση των αρετών. Δεν τολμούμε βέβαια να ειπούμε ότι την αποκτά κανείς χωρίς την πείρα των κακών λογισμών, διότι άλλως δεν θα ήταν ενδεδυμένος με σώμα. Εμείς βέβαια δεν τολμούμε να ειπούμε ότι ή ψυχή δεν πολεμείται ή δεν βλάπτεται έως την ώρα του θανάτου ακόμη. Λέγοντας πείρα των λογισμών, δεν εννοώ το να υποταγή κανείς σ' αυτούς, αλλά την έναρξη του αγώνος με αυτούς.
Η κίνησης των λογισμών στον άνθρωπο προκαλείται από τέσσερις αιτίες. Πρώτα από το φυσικό θέλημα της σάρκας, δεύτερο από την φαντασία της αισθήσεως των πραγμάτων του κόσμου, πού ακούει και βλέπει, τρίτο από τις προλήψεις και τις παρεκκλίσεις της ψυχής από όσα έχει στον νου, τέταρτο από τις προσβολές των δαιμόνων πού μας πολεμούν με όλα τα πάθη για τις αιτίες πού αναφέραμε προηγουμένως. Γι' αυτό ό άνθρωπος δεν μπορεί να μη έχει λογισμούς και πόλεμο όσον καιρό ευρίσκεται στην ζωή της σάρκας έως τον θάνατο. Κρίνε εσύ ό ίδιος, αν είναι δυνατό να καταργηθεί μια από τις τέσσερις αυτές αιτίες, ή αν είναι δυνατό να μη ζητεί το σώμα τα αναγκαια του και να πιέζεται από την φύση να επιθυμεί κάτι από τα κοσμικά πράγματα.
Αν όμως είναι άτοπο να σκεφθεί κανείς κάτι τέτοιο, επειδή ή φύσις χρειάζεται αυτά τα πράγματα, λοιπόν τα πάθη κινούνται σε κάθε όν πού φορεί σάρκα, είτε θέλει είτε όχι. Γι' αυτό είναι αναγκαιο κάθε άνθρωπος να προφυλάσσεται, όχι από ένα πάθος, πού κινείται μέσα του φανερά και συνεχώς, ούτε από δύο, άλλα από περισσότερα, αφού φορεί σώμα. Εκείνοι πού νίκησαν τα πάθη δια των αρετών, αν και ενοχλούνται από τους λογισμούς και από τις προσβολές των τεσσάρων αίτιων, δεν νικώνταν διότι έχουν δύναμη και αρπάζεται ό νους των από αγαθές και θείες αναμνήσεις.
Ερώτησις. Τι διαφέρει ή καθαρότης του νου από την καθαρότητα της καρδιάς;
Απόκρισης. Άλλη είναι ή καθαρότης του νου και άλλη της καρδιάς. Ό νους είναι μια από τις αισθήσεις της ψυχής, ενώ ή καρδιά είναι εκείνη πού περικλείει και κρατεί τις εσωτερικές αισθήσεις, και είναι αυτή ή ρίζα. Και αν ή ρίζα είναι αγία, άγιοι είναι και οί κλάδοι δηλαδή αν καθαρθεί ή καρδιά, προφανώς καθαρίζονται και όλες οί αισθήσεις. Διότι ό νους λησμονεί την προηγούμενη διαγωγή και καθαρίζεται, αν δείξει επιμέλεια για την ανάγνωση των θείων Γραφών ή μοχθήσει λίγο στις νηστείες, τις αγρυπνίες και τις ησυχίες, απομακρυνόμενος από τίς αισχρές συνήθειες άλλα δεν αποκτά μόνιμη καθαρότητα, διότι όσο γρήγορα καθαρίζεται, τόσο γρήγορα μολύνεται. καρδιά καθαρίζεται με τίς πολλές θλίψεις, τις στερήσεις, την απομάκρυνση από την συναναστροφή με όλους τους κοσμικούς και την από κάθε πλευρά απονέκρωση. Όταν όμως καθαριστή από τα μικρά πράγματα, δεν μολύνεται ή καθαρότης της ούτε πτοείται από τους μεγάλους και φανερούς πολέμους, εννοώ τους φοβερούς καθ' όσον απέκτησε δυνατό στομάχι πού μπορεί γρήγορα να χώνευση κάθε τροφή πού είναι δύσπεπτη στους ασθενείς. Διότι αυτό λέγουν οί ιατροί ότι ή βρώσης κρέατος είναι βέβαια δύσπιστη, άλλα προκαλεί πολλή δύναμη στα υγιεινά σώματα, όταν το στομάχι πού την δέχεται είναι δυνατό. Έτσι κάθε καθαρότης πού επιτυγχάνεται γρήγορα, σε σύντομο χρόνο Και με λίγο κόπο, γρήγορα εξαφανίζεται και μολύνεται. Ή καθαρότης όμως πού αποκτάται με πολλές θλίψεις Και με πολύ χρόνο, δεν κινδυνεύει από καμιά ασήμαντη προσβολή σε κάποιο μόριο της ψυχής διότι την δυναμώνει ό Θεός.
Σ' αυτόν ανήκει ή δόξα στους αιώνες των αιώνων. Γένοιτο.
 
 ΠΕΡΙ ΜΟΜΦΗΣ ΣΕ ΚΑΠΟΙΟΝ
Κάποτε ένας μοναχός κατηγορήθηκε ότι δεν έκαμε ελεημοσύνη, κι' αυτός απάντησε στον κατήγορο με παρρησία και αυθάδεια, ότι οι μοναχοί δεν έχουν χρέος να κάμουν ελεημοσύνη. Αντείπε τότε αυτός πού τον μέμφθηκε Είναι πολύ γνωστός και φανερός ό μοναχός πού δεν υποχρεούται να κάμει ελεημοσύνη. Είναι εκείνος «πού με ακάλυπτο πρόσωπο» μπορεί να πει στον Χριστό, όπως έχει γραφή, «ιδού εμείς αφήσαμε τα πάντα και σε ακολουθήσαμε», δηλαδή εκείνος πού δεν έχει τίποτε επάνω στην γη, δεν καταγίνεται στα σωματικά, δεν σκέπτεται τίποτε το ορώμενο ούτε φροντίζει ν' απόκτηση τίποτε, άλλα και αν του δώσει κανείς κάτι, λαμβάνει μόνο τα απαιτούμενα για την ανάγκη και αφήνει τα υπόλοιπα, και είναι σαν το πτηνό στην συμπεριφορά του. Αυτός δεν έχει καθήκον να κάμει ελεημοσύνη. Πράγματι, πώς θα μπορούσε να δώσει σε άλλον πράγματα από τα όποια έχει απαλλαγή;
Υποχρεωμένος να δίδει ελεημοσύνη είναι μάλλον εκείνος πού περισπάται στα βιοτικά, εργάζεται με τα χέρια του και λαμβάνει από άλλους. Το να την παραμελεί μάλιστα είναι ασπλαχνία πού αποτελεί αντίθεση στην εντολή του Κυρίου. Πράγματι αν κανείς δεν προσεγγίζει τον Θεό στα κρυφά ούτε γνωρίζει να τον υπηρέτη με το πνεύμα ούτε φροντίζει για τα φανερά, που του είναι δυνατά, με ποια άλλη ελπίδα μπορεί να απόκτηση την ζωή;
Αυτός ό άνθρωπος είναι ασύνετος.
Άλλος γέροντας είπε• Εγώ θαυμάζω εκείνους πού αποσπώνται από το έργο της ησυχίας, για να αναπαύσουν άλλους στα σωματικά. Είπε επίσης• Δεν πρέπει να αναμειγνύομε στο έργο της ησυχίας την μέριμνα για οτιδήποτε άλλο. Κάθε μοναστικό επίτευγμα πρέπει να τιμάται ξεχωριστά στην θέση του για να μη είναι συγκεχυμένος ό βίος μας. Εκείνος πού έχει φροντίδα για πολλά είναι δούλος των πολλών, ενώ οποίος εγκατέλειψε τα πάντα και μεριμνά για την βελτιώσει της ψυχής του, αυτός είναι φίλος του Θεού. Βλέπε ότι όσοι ασκούν την ελεημοσύνη και εκπληρώνουν την εντολή της αγάπης των πλησίον με σωματικές ευεργεσίες είναι πάρα πολλοί στον κόσμο εργάτες όμως της πλήρους και καλής ησυχίας, πού ασχολούνται με τον Θεό, μόλις ευρίσκονται και είναι σπάνιοι. Ποιος όμως από εκείνους, πού ασκούν στον κόσμο ελεημοσύνη και δικαιοσύνη με υλικά αγαθά, θα μπορούσε να φθάσει ένα από τα χαρίσματα, των οποίων αξιώνονται από τον Θεό οί ζώντες στην ησυχία;
Είπε επίσης• Αν είσαι κοσμικός, ακολουθεί τα κοσμικά αγαθά αν όμως είσαι μοναχός, διάπρεπε στα έργα, όπου αριστεύουν οι μοναχοί. Αν πάλι θέλεις να επιδίδεσαι και στα δυο, θα αποτύχεις και στα δυο. Έργα μονάχου είναι τα έξης απελευθέρωσης από τα σωματικά, επίδειξης σωματικής κοπώσεως στις προσευχές και αδιάλειπτη μνήμη του Θεού μέσα στην καρδιά. Αν λοιπόν σου είναι δυνατό χωρίς αυτά να ευχαριστηθείς από τις κοσμικές μόνο αρετές, κρίνε εσύ.
Eρωτήσεις. Δεν είναι άραγε δυνατό ό μοναχός πού κακοπαθεί στην ησυχία ν' άσκηση δυο είδη διαγωγής, δηλαδή να έχει στην καρδιά του συγχρόνως την μέριμνα για τον Θεό και την κοσμική φροντίδα;
Aπόκρισις. Εγώ νομίζω, ότι, ακόμα και όταν αφήνει τα πάντα εκείνος πού θέλει να ζή στην ησυχία και επιδοθεί στην φροντίδα για μόνη την ψυχή του, δεν μπορεί ανελλιπώς να ασχοληθεί με το έργο της ησυχίας, ακόμη και αν εγκατάλειψη την βιοτική μέριμνα, πόσο περισσότερο αν φροντίζει και για κάτι άλλο; Ό Κύριος άφησε στον κόσμο τους υπηρέτες του, ώστε να φροντίζουν για τα τέκνα του και εξέλεξε για τον εαυτό του εκείνους πού τον υπηρετούν εμπρός του. Δεν είναι μόνο τα πράγματα των επιγείων βασιλέων όπου είναι δυνατό να ιδούμε διαφορές τάξεων, δηλαδή εκείνων πού είναι ενδοξότεροι και στέκονται εμπρός στον βασιλέα και μετέχουν με αυτόν των κρατικών μυστικών, και εκείνων πού εκτελούν εξωτερικές υποθέσεις αλλά και στις υποθέσεις του επουρανίου βασιλέως είναι δυνατό να ιδούμε, πόση παρρησία έχουν αυτοί πού δια της προσευχής κοινωνούν με αυτόν μυστικός και πόσον πλούτο, επουράνιο και επίγειο, αξιώνονται, πόσην εξουσία έχουν σε όλη την κτίση παραπάνω από εκείνους πού υπηρετούν τον Θεό δια κτισμάτων και βιοτικών πραγμάτων και τον ευαρεστούν με την αγαθοεργία τους, αν και αυτό είναι επίσης μεγάλο και πολύ καλό.
Εμείς όμως δεν πρέπει να λάβομε ως υπόδειγμα αυτούς πού εκτελούν ελλιπή υπηρεσία προς τον Θεό, άλλα τους αθλητές και αγωνιστές αγίους, πού πολιτεύθηκαν καλά, και εκείνους πού εγκατέλειψαν τα βιοτικά και καλλιέργησαν επί της γης την ουράνια βασιλεία• εκείνους πού εφάπαξ απέρριψαν τα γήινα και άπλωσαν τα χέρια τους προς τις πύλες του ουρανού. .
Mε τι ευαρέστησαν τον Θεό οί αρχαίοι άγιοι, οι όποιοι χάραξαν για μας την οδό αυτής της πολιτείας; Ό Ιωάννης ό Θηβαίος, ό θησαυρός των αρετών, ή πηγή της προφητείας, άραγε ευαρέστησε τον Θεό με το να εξυπηρετεί τους αδελφούς μέσα από το εγκλειστήριό του παρά με την προσευχή και την ησυχία; ότι βέβαια και μεταξύ εκείνων πού εργάσθηκαν στον κόσμο πολλοί τον ευαρέστησαν, δεν αντιλέγω, αλλά οπωσδήποτε λιγότερο από εκείνους πού τον ευαρέστησαν δια της προσευχής και της εγκαταλείψεως των πάντων. Είναι φανερή ή βοήθεια πού προσφέρουν στους αδελφούς όσοι ζουν και ευδοκιμούν στην ησυχία, εννοώ ή ενίσχυσίς μας με τον λόγο σε καιρό ανάγκης ή προσφορά προσευχών για χάρι μας.
Aν όμως μέσα στην καρδιά των ησυχαστών διατηρείται κάτι έκτος από αυτά, μνήμη ή μέριμνα για κάτι βιοτικό, αυτό δεν μαρτυρεί πνευματική σοφία. Διότι το «αποδώσατε τα πράγματα του Καίσαρος στον Καίσαρα και τα πράγματα του Θεού στον Θεό», και τα πράγματα του πλησίον και τα πράγματα του Θεού στον καθένα τους, έχει λεχθεί για εκείνους πού ζουν στον κόσμο, όχι για τους ησυχαστές. Σε αυτούς πού ζουν στην αγγελική ταξί, δηλαδή στην φροντίδα για την ψυχή, δεν έχει δοθεί εντολή να τον ευαρεστούν με βιοτικά έργα, δηλαδή να φροντίζουν για εργόχειρο ή να έχουν δοσοληψίες. Ώστε ό μοναχός δεν πρέπει να φροντίζει για πράγματα πού κινούν τον νου του και τον κατεβάζουν από την στάση του εμπρός στο πρόσωπο του Θεού.
Εάν όμως κάποιος αντειπεί ότι ο θείος απόστολος Παύλος εργαζόταν με τα ίδια του τα χέρια και έκαμε ελεημοσύνη, θα του πούμε ότι ό Παύλος ήταν μοναδικός στο να κατορθώνει τα πάντα• δεν γνωρίζομε να έγινε άλλος Παύλος, πού να μπορούσε, όπως εκείνος, να κάμη τα πάντα. Δείξε μου αλήθεια εσύ έναν άλλον τέτοιον Παύλο και εγώ πείθομαι σε σένα. Επομένως τις εξαιρέσεις πού συμβαίνουν κατ' οικονομία μη τις φέρεις στην μέση ως παράδειγμα της γενικής πράξεως. Άλλο είναι το έργο του ευαγγελίου, και άλλη ή πράξης της ησυχίας.
Εάν πάντως θέλεις να τήρησης την ησυχία, γίνε σαν τα Χερουβίμ, πού δεν φροντίζουν για τίποτε το βιοτικό να μη νομίζεις ότι υπάρχει κανείς άλλος στην γη, έκτος από σένα και τον Θεό, για τον όποιο να φροντίζεις, όπως διδάχθηκες από τους Πατέρες πού προηγήθηκαν από σένα. Αν δεν σκληρύνει κανείς την καρδιά του και δεν συγκράτηση την ευσπλαχνία του, για να φθάσει μακριά από την μέριμνα για οποιονδήποτε άνθρωπο από τους κάτω, είτε για θειο είτε για βιοτικό πράγμα πρόκειται, ώστε να επιδοθεί αποκλειστικώς μόνο στην προσευχή κατά τους καθορισμένους σ' αυτόν καιρούς, δεν μπορεί να ελευθερωθεί από την ταραχή και την μέριμνα και να εξασφάλιση την ησυχία.
Όταν λοιπόν σου έλθει λογισμός να φροντίσεις για κάτι χάριν της αρετής, για να σου απομακρύνει την γαλήνη πού επικρατεί στην καρδιά σου, είπε του• Καλή είναι ή οδός της αγάπης και ή ελεημοσύνη πού γίνεται για τον Θεό, αλλά κι' εγώ για τον Θεό δεν την θέλω'.
Στάσου, παρακαλώ πάτερ, είπε κάποιος μοναχός, διότι τρέχω πίσω σου για τον Θεό. Κι' εκείνος απάντησε• Κι' εγώ για τον Θεό φεύγω από σένα. Ό άββας Αρσένιος δεν απαντούσε σε κάποιον ούτε για ωφέλεια ούτε για τον Θεό• άλλος όμως μιλούσε για τον Θεό όλη την ήμερα κι' δεχόταν όλους τους ερχόμενους ξένους. Ό πρώτος αντί γι' αυτό προτίμησε την σιγή και την ησυχία. Γι' αυτό μιλούσε με το θείο Πνεύμα μέσα στην θάλασσα του παρερχομένου βίου και έπλεε με γαλήνη επάνω στο πλοίο της ησυχίας, όπως φανερά αποκαλύφθηκε στους αγωνιστές πού πορεύθηκαν πλησίον του Θεού σχετικά με αυτό.
Άλλωστε και της ησυχίας ό όρος τούτο σημαίνει• σιωπή από όλα. Αν είσαι στην ησυχία γεμάτος ταραχή και θορύβησης το σώμα με τα έργα των χειρών σου και την ψυχή με την φροντίδα κάποιων πραγμάτων, τότε ποια ησυχία έχεις για να αρέσεις στον Θεό, ενώ φροντίζεις για πολλά; Κρίνε εσύ ό ίδιος.
Χωρίς την εγκατάλειψη των πάντων και την απομάκρυνση από κάθε φροντίδα μου φαίνεται αστείο να ομιλούμε περί κατορθώσεως της ησυχαστικής πολιτείας
Δοξασμένος ας είναι ό Θεός μας.
 
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ ΤΩΝ ΑΣΩΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΕΡΩΤΑΠΟΚΡΙΣΗ

Ερώτησης. Με πόσους και ποιους τρόπους επιτυγχάνει ή ανθρωπινή φύσις την θέα της φύσεως των ασώματων;
Απόκρισης. Κατά τρεις τρόπους υποπίπτει στην ανθρώπινη αίσθηση ή κατάληψης κάθε φύσεως ασύνθετης και λεπτής των πνευματικών σωμάτων με παχιά μορφή πού είναι υλική ή με λεπτή μορφή πού είναι αυλή ή με αληθινή θέα πού είναι ή ουσιώδης θεωρία. Στην πρώτη περίπτωση τον λόγο έχουν οι αισθήσεις, στην δεύτερη βλέπει ή ψυχή εν μέρει, στην τρίτη βλέπει ή δύναμις της φύσεως της διανοίας. Στο ένα από αυτά εξουσία έχει ή θέλησης και ή διάνοια, στο άλλο ή θέλησης μαζί με την ψυχική λειτουργία, στο άλλο το σώμα με το όποιο είναι συντεθειμένη ή ψυχή. Ή θέλησης είναι ή πρώτη αιτία σε όλα και όλα αυτά είναι γεννήματα του αυτεξουσίου, αν  και όταν χρειάζεται, ησυχάζουν και το αυτεξούσιο και το θέλημα, εφ' όσον λειτουργεί και ισχύει ή ενέργεια και ό κάθε τρόπος παρουσιάζεται μόνος χωρίς την θέληση και την γνώση του υποκειμένου πού δέχεται τις εντυπώσεις. Διότι οί αισθήσεις είναι δεκτικές όλων των συμβεβηκότων, χωρίς την θέληση.
Κατ' αυτούς τους τρεις τρόπους έρχονται σε επικοινωνία με εμάς οι άγιες Δυνάμεις, για να μας διδάξουν και να συγκροτήσουν την ζωή μας.
Οι ακάθαρτοι δαίμονες όμως μπορούν να κινήσουν σ' εμάς μόνο τους δυο τρόπους, όταν μας πλησιάσουν, κι' αυτό προς απώλεια μας, όχι για ωφέλεια. Με τον τρίτο όμως τρόπο δεν μπορούν να μας προσεγγίσουν για να μας παραπλανήσουν. Διότι οί δαίμονες δεν έχουν καμιά δύναμη επάνω μας, ώστε να κινήσουν μέσα στην διάνοια μας τους φυσικούς λογισμούς. Είναι αδύνατο αυτοί οί υιοί του σκότους να προσεγγίσουν το φως. Βέβαια οί άγιοι άγγελοι κατέχουν την εξουσία και να κινούν και να φωτίζουν, εκείνοι όμως, σαν τέκνα του σκότους, είναι εξουσιαστές και δημιουργοί ψευδών νοημάτων. Διότι από τους φωτιστικούς προέρχεται φως, από τους σκοτεινούς σκότος.
Ερώτησης. Για ποιο λόγο αύτη ή φωτιστική ικανότης δόθηκε στους αγγέλους άλλα δεν δόθηκε στους δαίμονες.
Απόκρισης. Την γνώση πού διδάσκει ό καθένας άπ' αυτούς τους διδασκάλους πρώτα την βλέπει μέσα του, την μαθαίνει, την δέχεται και την γεύεται, κι' έπειτα την προσφέρει και στους μαθητάς. Οί πρώτοι διδάσκαλοι μεταδίδουν την ακρίβεια των πραγμάτων από την σωστή δική τους γνώση, διότι αυτοί με τον οξύτατο και καθαρότατο νου μπορούν να τα καταλάβουν ακριβώς. Οί δαίμονες όμως, αν και έχουν ταχύτητα, δεν έχουν φως. Άλλο είναι ή οξύτης και άλλο το φως• ή πρώτη χωρίς το δεύτερο οδηγεί στην απώλεια εκείνον πού την έχει. Αύτη φανερώνει την αλήθεια, εκείνη την εικόνα της αληθείας. Διότι το φως φανερώνει την αλήθεια των πραγμάτων και ανάλογα με το μέτρο της διαγωγής αυξάνεται και μειώνεται.
οι άγιοι άγγελοι διοχετεύουν σε μας από την γνώση τους δια των κινήσεων των πραγμάτων αυτά πού πρώτα γεύονται οι ίδιοι και συλλαμβάνουν, κι' έπειτα μεταδίδουν. Οι δεύτεροι όμως διδάσκαλοι κινούν μέσα μας την ικανότητα γνώσεως των πραγμάτων κατά το μέτρο γνώσεως των. Σε πράγματα πού αυτοί δεν έχουν τόπο, είναι αναγκασμένοι να ανακινούν σε μας ορθούς λογισμούς. Όμως, όπως είπα ήδη, πίστευε ότι ακόμη και αν ήμαστε ικανοί να την δεχθούμε, αυτοί δεν θα μπορούσαν να μας διδάξουν αληθινή θεωρία, έστω και αν ήσαν από την αρχή εξοικειωμένοι με αυτήν. Πάντως κάθε μέλος του καθενός από τους δυο αυτούς ομίλους κατά την οικονομία πού το διέπει παρακινεί τους διδασκόμενους, είτε σε αυτά είτε στα αντίθετα.
Εγώ πάντως έχω την γνώμη τούτη ότι ό νους μας και χωρίς την μεσιτεία των αγγέλων μπορεί να κινηθεί προς το αγαθό αδίδακτος, την γνώση όμως των κακών δεν δέχονται οι αισθήσεις χωρίς την μεσιτεία των δαιμόνων ούτε κινούνται σ' αυτά, διότι το κακό δεν μπορεί να ενεργήσει μόνο του. Το αγαθό είναι φυτεμένο μέσα στην φύση, το κακό όχι. Ο,τι λοιπόν είναι ξένο και υπεισέρχεται άπ' έξω χρειάζεται κάποιον μεσίτη για να αποκτηθεί ή γνώσις του.
Εκείνο όμως πού φυτρώνει από μέσα αναπτύσσεται χωρίς διδαχή φυσικώς, έστω και σε περιορισμένο βαθμό. Άλλα ακόμη και αν ή φύσις έχει την ιδιότητα να κινείται προς το αγαθό μόνη της, ή αύξησης της και το φως δεν είναι δυνατό να συμβεί χωρίς την διδασκαλία των αγγέλων. Αυτοί λοιπόν είναι διδάσκαλοι σ' εμάς, καθώς και μεταξύ τους. Οι κατώτεροι άγγελοι λαμβάνουν το φως από εκείνους πού το έχουν και σκύβουν προς αυτούς, και έτσι μεταδίδουν ό ένας στον άλλο, έως ότου φθάσουν προς εκείνη την ταξί πού διδάσκαλο έχει την αγία Τριάδα. Και αυτή πάλι ή πρώτη τάξις με θάρρος ομολογεί ότι δεν γνωρίζει από μόνη της, άλλα έχει διδάσκαλο εκείνον τον μεσίτη Ιησού, από τον όποιο παραλαμβάνει και μεταδίδει στους κατωτέρους της.
Κατά τα άλλα εγώ νομίζω ότι ό νους μας δεν έχει φυσική δύναμη να κινηθεί προς την θεία θεωρία και ότι σ' αυτό το θέμα είμαστε ίσοι με όλες τις ουράνιες φύσεις σ' αυτή την αδυναμία, διότι και σε μας και σ' αυτούς κινείται ή χάρις. Ή θεία θεωρία είναι κάτι ξένο και στον ανθρώπινο και στον αγγελικό νου, διότι ή θεωρία της θεότητας δεν είναι της ίδιας κατηγορίας με τις άλλες θεωρίες. Σε όλα τα λογικά οντά ή θεία θεωρία δεν κινείται κατά τον πρώτο και δεύτερο τρόπο, δηλαδή κατά φύσιν, αλλά κατά χάριν, και μάλιστα σε όλα τα όντα, ουράνια και επίγεια• ή χάρις είναι εκείνη πού επιτρέπει να φθάσομε σε αυτήν και όχι ή φύσις, όπως στα άλλα πράγματα.
Πριν από την ένσαρκη επιδημία του Χριστού ή νοερή θεωρία, στην οποία κινείται ή τάξις των ουρανίων δυνάμεων, και ή οπτασία δεν ευρίσκονταν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να έχουν την δυνατότητα να εισέρχονται σ' αυτά τα μυστήρια. Όταν όμως ενσαρκώθηκε ό Λόγος, τους ανοίχθηκε θύρα δια του Ιησού, κατά την έκφραση του αποστόλου. Εμείς όμως οι άνθρωποι, ακόμη και αν εξαγνισθούμε, όπως νομίζω εγώ και όπως είναι το σωστό, χωρίς την μεσιτεία των δυνάμεων αυτών δεν μπορούμε με τα νοήματα μας να πλησιάσομε στις αποκαλύψεις και επίγνωσης πού καθοδηγούν προς εκείνη την αϊδια θεωρία, πού είναι αληθινή αποκάλυψις μυστηρίων. Διότι ό νους μας δεν διαθέτει δύναμη, όση διαθέτουν οι ανώτατες ουσίες πού δέχονται αμέσως τις αποκαλύψεις και τις θεωρίες από τον Αϊδιο• και αυτές άλλωστε εικονικός και όχι ουσιωδώς, όπως επίσης και ό δικός μας νους.
Πράγματι κατά θεία οικονομία ή γνώσις μεταδίδεται σε κάθε ουράνια ταξί από την άλλη, δηλαδή από την πρώτη στην δεύτερη και ούτω καθ' έξης, ως πού το μυστήριο να πέραση σε όλες τις τάξεις. Βέβαια πολλά μυστήρια σταματούν στην πρώτη ταξί και δεν προχωρούν προς τις άλλες, διότι χωρίς εκείνη δεν μπορούν να δεχθούν το μέγεθος του μυστηρίου. Μερικά πάλι μυστήρια, πού εξέρχονται από την πρώτη ταξί, αποκαλύπτονται μόνο στην δεύτερη κι' εκεί φυλάσσονται αποσιωπημένα, χωρίς να τα κατανοούν οί άλλες τάξεις, μερικά πάλι φθάνουν έως την τρίτη και την τετάρτη. Εξ άλλου παρατηρείται αύξησης και μείωσης στις αποκαλύψεις πού εμφανίζονται στους αγίους αγγέλους. Κι' αν αυτές οί δυνάμεις δυσκολεύονται τόσο, πόσο περισσότερο εμείς δεν είμαστε ικανοί, χωρίς την μεσιτεία αυτών, να δεχθούμε τέτοια μυστήρια;
Όταν όμως πέφτει στον νου των αγίων κάποια αίσθησης αποκαλύψεως οποιουδήποτε μυστηρίου, από αυτούς προέρχεται. Και όταν επιτραπεί από τον Θεό ή αποκάλυψις από τάξη σε τάξη από την ανώτατη στην κατώτερη και συνέχεια προς τα κάτω, τότε κατά θεία επίνευση μπορεί να επιτραπεί ή αποκάλυψις μέχρι της ανθρωπινής φύσεως, οπωσδήποτε όμως προς τους άξιους. Διότι δι' αυτών οι άγιοι δέχονται το φως της θεωρίας μέχρι της ένδοξης άϊδιότητος, πού είναι μυστήριο αδίδακτο ανάμεσα τους. Διότι «είναι λειτουργικά πνεύματα, αποστελλόμενα προς εκείνους πού πρόκειται να γίνουν κληρονόμοι της ζωής».
Στον μέλλοντα όμως αιώνα αυτή ή τάξις θα καταργηθεί.
Διότι τότε δεν δέχεται ό ένας από τον άλλο την αποκάλυψη της δόξας του Θεού προς χαρά και ευφροσύνη της ψυχής του, αλλά θα δοθεί στον καθένα χωριστά από τον Δεσπότη κατά την αξία του σύμφωνα με το μέτρο των κατορθωμάτων του, και δεν θα λαβή ό ένας από τον άλλο την δωρεά, όπως εδώ. Εκεί δεν θα ύπάρχη ούτε ό διδάσκαλος ούτε ό διδασκόμενος ούτε ό επιθυμών να αναπλήρωση την έλλειψη του από τον άλλο. Ένας είναι εκεί ό δότης πού προσφέρει άμεσα στους δεκτικούς τις δωρεές, και άπ' αυτόν λαμβάνουν οί δέκτες την ουράνια ευφροσύνη. Εκεί θα παύσουν οί τάξεις των διδασκόντων και των διδασκομένων και από ένα μόνο εξαρτάται ή έκπλήρωσις του πόθου του καθενός
Εγώ λέγω πάντως ότι οί τιμωρούμενοι στην γέεννα βασανίζονται με την μάστιγα της αγάπης. Και πόσο πικρό και δυνατό είναι το κολαστήριο της αγάπης! Δηλαδή εκείνοι πού αισθάνονται ότι έπταιαν στην αγάπη του Θεού ευρίσκουν μεγαλύτερη τιμωρία από όσους έπταιαν στον φόβο του Θεού διότι ή λύπη πού κτυπά την καρδιά από την αμαρτία στην αγάπη είναι σφοδρότερη από κάθε άλλη τιμωρία. Είναι άτοπο να νομίζει κανείς ότι οι αμαρτωλοί στην γέεννα στερούνται της αγάπης του Θεού. Ή αγάπη του Θεού είναι τέκνο της γνώσεως της αληθείας, ή οποία ομολογουμένως δίδεται σε όλους γενικά, Ή αγάπη ενεργεί κατά δυο τρόπους με την φυσική της δύναμη τους αμαρτωλούς τους τιμωρεί, όπως συμβαίνει και σε τούτον τον κόσμο μεταξύ φίλων, ενώ τους τηρητάς των εντολών τους ευφραίνει. Κατά την άποψη μου τιμωρία στην γέεννα είναι ή μεταμέλεια, ενώ οί ψυχές των υιών του ουρανού μεθύουν από την τρυφή
Ερώτησις. Ερωτήθηκε κάποιος, πότε γνωρίζει κανείς ότι επέτυχε άφεση των αμαρτιών του;
Απόκρισης. Και του αποκρίθηκε όταν αισθανθεί μέσα στην ψυχή του ότι τις μίσησε από την καρδιά του και όταν συμπεριφέρεται εξωτερικά αντίθετα από προηγουμένως. Αυτός είναι πεπεισμένος ότι επέτυχε συγχώρηση των πταισμάτων από τον Θεό, διότι μίσησε την αμαρτία κατά την μαρτυρία της συνειδήσεως πού απέκτησε σύμφωνα με το λόγο του Αποστόλου πού λέγει ότι «ή συνείδησης πού δεν κατακρίνει είναι μάρτυς του εαυτού της».
Είθε να πετύχουμε κι' εμείς την άφεση των αμαρτιών με την χάρι και φιλανθρωπία του άναρχου Πατρός μαζί με τον μονογενή Υιό και το άγιο Πνεύμα. Σ' αυτόν ανήκει ή δόξα στους αιώνες των αιώνων.
Γένοιτο
 

ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΑΤΟ ΚΑΙ
ΧΡΗΣΙΜΟΤΑΤΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΣΥΧΑΖΟΝΤΑ ΣΤΟ ΚΕΛΙ ΤΟΥ
ΚΑΙ ΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟ ΜΟΝΟ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ
 
Κάποιος αδελφός έγραψε τα εξής και τα είχε τοποθετημένα διαρκώς εμπρός του, για να τον υπενθυμίζουν .
Έλεγε
Εξόδευσες την ζωή σου αφρόνως, ω κατησχυμένε άνθρωπε, και σου αξίζει κάθε τιμωρία. Τουλάχιστον όμως προφυλάξου τούτη την ήμερα πού σου έμεινε από τις ήμερες σου, πού πέρασες ματαίως, άπρακτες για τα αγαθά, άλλα πλούσιες για τα κακά. Μη ερώτησης για τον κόσμο ούτε για την κατάσταση σ' αυτόν ούτε για τους μοναχούς ή τις υποθέσεις των και πώς είναι ούτε για την ποσότητα της εργασίας των, και μη φροντίσεις για τίποτε παρόμοιο. Εξήλθες από τον κόσμο με μυστήριο και θεωρήθηκες νεκρός χάριν του Χριστού, να μη ζήσης λοιπόν για τον κόσμο ούτε για τα πράγματα του κόσμου, για να επιτυχής την ανάπαυση και απόκτησης ζωή εν Χριστώ.
Γίνε έτοιμος να δεχθείς κάθε όνειδος και ύβρη, κάθε χλευασμό και μομφή από όλους. και να τα δέχεσαι όλα ευχαρίστως, με την σκέψη ότι είσαι πραγματικά άξιος γι' αυτά, υπόμεινε κάθε πόνο και κάθε θλίψη και κίνδυνο από τους δαίμονες, των οποίων έπραξες προθύμως το θέλημα. Υπόφερε επίσης γενναία κάθε ανάγκη, και όλα όσα συμβαίνουν φυσικά και όλες τις πικρότητες, και με την πεποίθηση στον Θεό υπόμεινε και την στέρηση των αναγκαίων τροφών του σώματος, πού σε λίγο θα μεταβληθούν σε κοπριά.
Και όλα αυτά θέλησε να τα δεχθείς με την ελπίδα στον Θεό, μη περιμένοντας λύτρωση από άλλου ή παρηγοριά από άλλον απόθεσε την μεριμνά σου στον Κύριο, κατάκρινε τον εαυτό σου για όλους τους πειρασμούς σου ως αίτιων αυτών. Να μη σκανδαλιστείς σε κάτι και να μη μεμφθείς κανένα από αυτούς πού σε λυπούν διότι έφαγες από το απαγορευμένο δένδρο και απέκτησες διάφορα πάθη. Δέξου τίς πικρότητες με χαρά, για να σε ταράξουν λίγο, και έπειτα να γλυκαθείς.
Αλίμονο σε σένα και στην δυσώδη δόξα σου• διότι εγκατέλειψες την ψυχή σου, σαν να είναι ανεύθυνη, ενώ είναι γεμάτη κάθε αμαρτία, και κατέκρινες άλλους με τον λόγο ή κατά διάνοια. Διότι σε ικανοποιεί, σε ικανοποιεί αυτή ή χοιρώδης τροφή, με την οποία τρέφεσαι έως τώρα. Ποια σχέσης υπάρχει ανάμεσα σε σένα και τους ανθρώπους, ω ρυπαρέ; Δεν ντρέπεσαι να συναναστρέφεσαι με αυτούς, αφού επέδειξες παράλογη διαγωγή; Αν προσέξεις σ' αυτά και τα κράτησης όλα, ίσως με την βοήθεια του Θεού σωθείς. Ειδεμή, θα απέλθεις στον σκοτεινό τόπο και στα σκηνώματα των δαιμόνων, των οποίων το θέλημα εξετέλεσε με αναίδεια. Ιδού, σε διαβεβαίωσα για όλα αυτά. Αν ό Θεός κινηθεί να σου ανταποδώσει τα δίκαια για τίς ύβρεις και τις μομφές, τις οποίες σκέφθηκες και ανέφερες εναντίον του όλον τον καιρό, όλος ό κόσμος θ' ασχοληθεί μ' εσένα. Λοιπόν παύσε από τώρα και υπόμεινε τις πικρές ανταμοιβές πού έρχονται σε σένα.
Όλα αυτά τα πράγματα υπενθύμιζε στον εαυτό του ό αδελφός όλον τον καιρό, ώστε, όταν θα του ερχόταν πειρασμός ή θλίψις, να μπόρεση να τα υπομείνει με ευχαριστία και να ωφεληθεί.
Είθε να υπομείνομε κι εμείς με ευχαρίστηση τα επερχόμενα και να ωφεληθούμε από την χάρι του φιλάνθρωπου Θεού, στον όποιο ανήκει ή δόξα και το κράτος στους αιώνες. Γένοιτο.
 
 
 
 


Ιεραποστολή
Περισσότερα >>
Β΄ Μέρος...Γέροντες Μικραγιαννανίτης, Διονυσάτης, Χρυσόστομος.

Περισσότερα >>