www.acapus.com Greek         Αγγλικά Last updated 23/12/2004    
    

    

Photo Album
Αναζήτηση

         
  
  
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ. Από τον Αναξίμανδρο στον Κάρολο Λινναίο

Για εξέλιξη των ειδών μίλησαν πολλοί πριν από το Δαρβίνο. Άλλωστε το πρόβλημα της ζωής και των ποικιλιών της απασχόλησε τον άνθρωπο από τότε που άρχισε να μελετά και να έρευνα τον κόσμο, στον όποιο ζει.
Έτσι ο φιλόσοφος Αναξίμανδρος (610-547 π.Χ.) από τη Μίλητο, εδίδαξε πως τα διάφορα όντα προήλθαν από την πρώτη ουσία με την έκκριση η την απόκριση (= την απέκκριση, το έκκριμα). Κατά τον Αναξίμανδρο όλα τα όντα, οργανικά και έμψυχα, που βρίσκονται στη γη, προήλθαν από το ίδιο υγρό, χάρη στην επίδραση του ήλιου. Γεννήθηκαν μέσα στη λάσπη της θάλασσας, που είχε στεγνώσει και ξεραθεί από τις ακτίνες του ήλιου. Ο ίδιος φιλόσοφος εδίδαξε, πως ο άνθρωπος καταγόταν από κάποιο είδος ψαριού.
Ο φιλόσοφος Εμπεδοκλής (495-435 π.Χ.) από τον Ακράγαντα της Σικελίας, εδίδαξε πως μεγάλες και παράδοξες αλλαγές έλαβαν χώρα στα προϊστορικά φυτά με αποτέλεσμα να προέλθουν απ’ αυτά αντί φύλλα και λουλούδια, διάφορα μέλη ζωικών σωμάτων. Έτσι δημιουργήθηκαν όλα τα είδη σωματικών μελών — κεφάλια, ώμοι, βραχίονες, πόδια, μάτια χωρίς τις κόγχες τους, αυτιά κλπ. Ύστερα η αγάπη ή η έλξη (η «Φιλότης») θριάμβευσε στον αγώνα της εναντίον του μίσους ή της απωθήσεως (του «Νείκους») και τα διάφορα μέλη άρχισαν ν’ αναζητούν το αντίστοιχο συγγενικό τους μέλος. Επειδή όμως κάτω από την πίεση των δύο αυτών εξωτερικών δυνάμεων ενώθηκαν μεταξύ τους τυχαία, δημιουργήθηκαν παράξενα, αλλόκοτα, αποκρουστικά τέρατα: Ζώα με ανθρώπινα κεφάλια και άνθρωποι με κεφάλια ζώων, ή μισοανθρώπινα όντα, που είχαν διπλά στήθη ή δυο κεφάλια. Τα τέρατα αυτά, μη μπορώντας να επιζήσουν ή να πολλαπλασιασθούν, πέθαναν γρήγορα. Σταδιακά, αλλά και πάλι κατά τύχη, δημιουργήθηκαν νέα είδη ομαλότερα, που μπόρεσαν να επιζήσουν και να πολλαπλασιασθούν. Απ’ αυτά κατόρθωσαν να επιζήσουν τα ικανότερα και δυνατότερα, ενώ τ’ άλλα εξαφανίστηκαν.
Οι Δαρβινιστές θεώρησαν τη θεωρία του Εμπεδοκλή με τον αγώνα της αγάπης, της έλξεως εναντίον του μίσους, της απωθήσεως (ή της «Φιλότητος» εναντίον του «Νείκους») σαν πρώιμη έκθεση της θεωρίας του Δαρβίνου περί φυσικής επιλογής και του αγώνα για την ύπαρξη.
Άλλοι αρχαίοι φιλόσοφοί όπως ο Λεύκιππος (500-430 π.Χ.) κι ο μαθητής του Δημόκριτος (470-361 (;) π.Χ.) από τα Άβδηρα, είπαν πως όλα τα όντα, και τα λογικά και τα έμψυχα κι αυτοί ακόμη οι θεοί προήλθαν από τη σύνθεση των ατόμων. Τη θεωρία αυτή δέχτηκε κι ο Ρωμαίος Λουκρήτιος (95-55 π.Χ.), που στο ποίημά του «Περί φύσεως πραγμάτων» (De rerum natura) ανέπτυξε θεωρίες, που θυμίζουν τα όσα είπε αργότερα ο Δαρβίνος για τη φυσική επιλογή και τον αγώνα για την ύπαρξη.
Φθάνοντας στον Αριστοτέλη (384-322 π.Χ.) συναντούμε τις βάσεις της Βιολογίας (1). Ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος, ο πρώτος αληθινός βιολόγος, που μελέτησε τη φύση με προσοχή και σ’ όλες τις λεπτομέρειές της, εδίδαξε ότι κάθε ενόργανο ον, είτε ζώο είναι αυτό είτε φυτό, έχει κάποια αιτία, που το κινεί• έχει κάποιο λόγο υπάρξεως, τείνει προς ένα τελικό σκοπό. Ο Αριστοτέλης έβλεπε παντού και σ’ όλα ένα σχέδιο, μια σκοπιμότητα. Γι’ αυτό δεχόταν πως κανένα δημιούργημα δεν ήταν αποτέλεσμα τυφλής τύχης.
Ο άλλος μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος, ο Πλάτων (427-347 π.Χ.), εδίδασκε πως τα φυτά και τα ζώα κατασκευάστηκαν με εντολή του αγέννητου Θεού από άλλους θεούς γεννητούς. Κάθε φυτό και ζώο έγινε σύμφωνα με την αιώνια «ιδέα» του, που υπήρχε πριν απ’ αυτό σ’ ένα κόσμο αιώνιο, όχι υλικό. Ώστε τόσο ο Πλάτων, όσο κι ο ‘Αριστοτέλης δε δέχονταν την εξέλιξη ούτε την τύχη. Κι οι δυό τους δέχονταν το αμετάβλητο και το αυτόνομο των ειδών της ζωής.
Η Ρώμη κι ο Μεσαίωνας δεν πολυασχολήθηκαν με επιστημονικές αναζητήσεις και μελέτες. Πάντως στο Μεσαίωνα προσπάθησαν να συνδυάσουν την πίστη σε Θεό Δημιουργό του κόσμου με τη θεωρία ότι ορισμένα όντα, όπως τα ψάρια, τα έντομα και τα δένδρα δημιουργήθηκαν αυτόματα. Αυτά, έλεγαν, δημιουργήθηκαν από μικροσκοπικούς σπόρους, τους οποίους σκόρπισε ο Θεός κι όποιοι αιωρούνταν στον αέρα. Απ’ αυτούς τους σπόρους προήλθαν τα έντομα, τα ψάρια και τα φυτά.
Με το πέρασμα του χρόνου οι πιο πάνω θεωρίες εναλλάσσονται και διαφοροποιούνται. Έτσι άλλοι μιλάνε για αυτόματη γένεση με τρόπο αόριστο, άλλοι πιο συγκεκριμένα. Κι ενώ όλοι μιλάνε με τρόπο ακαθόριστο και αναπόδεικτο, όλοι σχεδόν δέχονται κάποια μορφή εξελίξεως. Φθάνοντας στον 17ο αιώνα συναντούμε τον Άγγλο φιλόσοφο Φραγκίσκο Βάκωνα (Fr. Bacon, 1561-1626), που λέει ότι «τα φυτά μερικές φορές εκφυλίζονται και παρακμάζουν σε τέτοιο σημείο, ώστε ν’ αλλάζουν και να προέρχονται απ’ αυτό τον εκφυλισμό νέα φυτά». στη λέξη «εκφυλισμό» η «παρακμή» έδινε το νόημα της μεταβολής. Ώστε ο Βάκων δεχόταν μια διαφοροποίηση και στη συνέχεια εμφάνιση νέων φυτικών μορφών. Ο Γερμανός φιλόσοφος Λάϊμπνιτς (Leibnitz, 1646-1706) δεχόταν σταδιακή κι όχι αλματώδη εξέλιξη των όντων. Ο Γερμανός Καντ (Kant, 1724-1804), κάτω από την επίδραση του Γάλλου φυσιοδίφη Μπυφφόν (Buffon, 1707-1783), δεχόταν ότι τα είδη της ζωής μεταβάλλονταν χάρη στην επιλογή, την επίδραση του περιβάλλοντος, την προσαρμογή και την κληρονομικότητα.
Πριν πάμε στο Σουηδό βοτανολόγο Λινναίο, αξίζει να σημειώσουμε πως στην Ευρώπη του 16ου και 17ου αιώνα φυσούσε ένας ισχυρός άνεμος διαδόσεων και σπερμολογιών, αλλά και διαφωτίσεως και ενθουσιασμού. Οι εξερευνήσεις κι οι ανακαλύψεις νέων χωρών πρόσφεραν νέο, πλούσιο, άγνωστό ως τότε υλικό για μελέτη. Παράξενες ιστορίες για φώτα, που δεν έσβηναν ποτέ, για βατράχους, που ζούσαν αποκλειστικά μέσα σε βράχους κι όχι σε βάλτους (2), για πανίσχυρους μάγους της Ανατολής και αλχημιστές, για θαλάσσια τέρατα, για έντομα, που φέγγουν τόσο πολύ τη νύκτα, ώστε οι ιθαγενείς τα χρησιμοποιούν για φώτα κ.ά. ήταν καθημερινά θέματα στα στόματα ανδρών και γυναικών. Πάνω απ’ όλα πλανιόταν παντού ο φόβος του αντι-Χρίστου, ο οποίος, όπως διέδιδαν, είχε γεννηθεί στη Βαβυλώνα το 1599, και τον όποιο οι Εβραίοι ετοιμάζονταν να υποδεχθούν σαν Μεσσία!...
Ταυτόχρονα οι δεισιδαιμονίες είχαν μια απίθανη έξαρση και διάδοση. Για παράδειγμα έλεγαν πως Πορτογάλοι εξερευνητές συνάντησαν το 1535 κάποιον υπεραιωνόβιο στην Ανατολή, που είχε ηλικία 335 ετών! Υπήρχε η φήμη πως μυστηριώδη πρόσωπα επισκέπτονταν τους σοφούς της Ευρώπης και τους αποκάλυπταν μυστικά η τους έδιναν τη «φιλοσοφική λίθο», με την οποία θα κατόρθωναν να μετατρέψουν ευτελή μέταλλα σε χρυσάφι. Τον ίδιο καιρό στην Ευρώπη έφθαναν για πρώτη φορά εξωτικά φυτά και πουλιά, αλλά και Πυγμαίοι και μαύροι της ζούγκλας της Αφρικής και πίθηκοι.
Όλες αυτές οι φήμες, οι θρύλοι, οι διαδόσεις, τα εξωτικά φυτά και πουλιά, οι Πυγμαίοι, οι μαύροι, οι πίθηκοι που έμοιαζαν με ανθρώπους, δημιουργούσαν πολλά ερωτηματικά στον σκεπτόμενο άνθρωπο της Ευρώπης. Εξάλλου η επιστήμη άνοιγε καινούργιους ορίζοντες με την πρόοδο της. Τα μικροσκόπια και τα τηλεσκόπια αποκάλυπταν στον άνθρωπο μυστικά του μικρόκοσμου και του μακρόκοσμου. Έτσι η όλη στάση κι ο όλος προσανατολισμός των επιστημών πήρε ν’ αλλάζει. Η Ζωολογία, η Ανθρωπολογία και γενικά η Βιολογία βρίσκονταν μπροστά σε πάμπολλα προβλήματα και διλήμματα.
Μέσα σ’ αυτή τη φορτισμένη ατμόσφαιρα και τα πάμπολλα βιολογικά προβλήματα έκανε την παρουσία του ο ιδρυτής της σύγχρονης Βοτανικής, ο Κάρολος Λινναίος.



Ενότητα ενδέκατη

Περισσότερα >>

Ενότητα δωδέκατη

Περισσότερα >>