www.acapus.com Greek         Αγγλικά Last updated 23/12/2004    
    

    

Photo Album
Αναζήτηση

         
  
  
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ. Γεννιέται η Θεωρία του Δαρβίνου

Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις, που ο φοιτητής της Θεολογίας Δαρβίνος μετέδωκε τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις σε άλλους. Το 1829 έγραψε ένα μάλλον τυπικό γράμμα στο φίλο του Φοξ, του οποίου είχε πεθάνει η αδελφή. Του ’γραφε• ασφαλώς ξέρεις «για την αγνή και αγία ανάπαυση και παρηγοριά», που προσφέρει η Αγία Γραφή. Αργότερα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του με τον «Ιχνηλάτη» (Beagle) ανέφερε κάποιους στίχους της Αγίας Γραφής, που είχαν σχέση με την ηθική, και δοκίμασε έκπληξη, όταν οι σύντροφοί του, ναύτες του πλοίου, τον ειρωνεύθηκαν.
Αυτά είναι τα δυό μονάχα περιστατικά (απ’ όσα ξέρουμε και τα οποία αναφέρουν οι βιογράφοι του), που δείχνουν κάποια προσπάθεια του Δαρβίνου να μοιραστεί με άλλους το χριστιανικό του «πιστεύω».
Το 1831 ο Δαρβίνος τέλειωσε τις απαραίτητες σπουδές για το ΒΑ. (Bachelor of Arts = τίτλος, που δίνεται στους τελειόφοιτους των Αγγλικών Πανεπιστημίων)• έπρεπε όμως να μείνει για λίγο ακόμη στο Καίμπριτζ. Τότε ήταν που συνδέθηκε με στενή φιλία με δύο επιστήμονες, τον Σέτζγουϊκ (Sedgwick) και Χένσλοου (Henslow). Ο Δαρβίνος ήταν μανιώδης συλλέκτης εντόμων, λουλουδιών και πτηνών• έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη Γεωλογία, Βοτανική και Εντομολογία. Αυτές οι προτιμήσεις έκαναν γερό το δεσμό του με τους Σέτζγουϊκ και Χένσλοου. Ενώ όμως εκείνοι ήσαν συνειδητοί χριστιανοί επιστήμονες, ο ίδιος κολυμπούσε στο πέλαγος των αμφιβολιών για την πίστη και των αντιφάσεων στη ζωή. Πάντως η φιλία του Δαρβίνου με τους Σέτζγουϊκ και Χένσλοου του άνοιξε το δρόμο για τη νέα σταδιοδρομία, που θα τον οδηγούσε στη διατύπωση της θεωρίας του.
Στα παιδικά του χρόνια ο Δαρβίνος ήταν προσευχόμενο παιδί. Έγραψε αργότερα:
«Θυμάμαι καλά ότι στα πρώτα χρόνια της σχολικής μου ζωής έτρεχα για να είμαι στην ώρα μου στο σχολείο και συνεπής σε όλα. Όταν βρισκόμουν σε κάποια αμφιβολία, προσευχόμουνα ειλικρινά στο Θεό να με βοηθήσει και θυμάμαι καλά ότι απέδιδα την επιτυχία μου στις προσευχές κι όχι στο ότι ήμουνα τακτικός μαθητής και θαύμαζα πόσο πολύ με βοηθούσαν οι προσευχές».
Μετά την ανέμελη όμως ζωή στο Εδιμβούργο, έχουμε ένα Δαρβίνο, που δεν είναι μεν άθεος, αμφιβάλλει όμως στα θέματα της πίστεως. Στο Καίμπριτζ οι αμφιβολίες του για την πίστη, αντί να διαλυθούν, μεγάλωσαν. Σ’ αυτό είχε συμβάλει και η συναναστροφή του με άσωτους νέους. Γεμάτος λοιπόν ερωτηματικά, σκεπτικισμό, εσωτερικές συγκρούσεις, αλλά και συνδεδεμένος με τη φιλία του Σέτζγουϊκ και Χένσλοου άφηνε το Καίμπριτζ το 1831.
Το θέρος του ίδιου έτους ο βοτανολόγος φίλος του Χένσλοου γνωρίζοντας το χόμπυ του Δαρβίνου για συλλογή εντόμων κλπ. Τον καλούσε (αφού τον είχε συστήσει αρμοδίως) ν’ ακολουθήσει σαν φυσιοδίφης την αποστολή του επιστημονικού πλοίου της Αυτού Μεγαλειότητας, που είχε το όνομα «Ιχνηλάτης» (Beagle). Πλοίαρχος ήταν ο Ρ. Φίτζροϋ (R. F. Fitzroy). Ο Δαρβίνος, 23 χρόνων τότε, παρά την επίμονη άρνηση του πατέρα του, επιβιβάστηκε στο πλοίο την 27η Δεκεμβρίου του 1831. Στην Αγγλία γύρισε ύστερα από πέντε χρόνια- τον Οκτώβριο του 1836. Από τότε δεν έφυγε ποτέ από την Αγγλία.
Η αποστολή του εξερευνητικού πλοίου «Ιχνηλάτης» ήταν χαρτογραφική. Ο Φίτζροϋ ήταν χαρτογράφος και του είχε ανατεθεί να χαρτογραφήσει την ακτή της Ν. Αμερικής (τη Γη του Πυρός, τη Χιλή, τα νησιά Γκαλάπαγκος (Galapagos),(1) μικρά νησιά στον Ειρηνικό ωκεανό), κ.α.
Στο πλοίο ο Δαρβίνος συνέχιζε να διατηρεί το χριστιανικό του «πιστεύω». Ήταν όμως τόσο χλιαρός, ώστε στις επιστολές προς τον πατέρα του σπάνια ανέφερε το όνομα του Θεού, εκτός από το τυπικό «ο Θεός να σας ευλογεί» κ.τ.ο. Βέβαια δεν περιμέναμε να κάνει θρησκευτική διαφώτιση ή κήρυγμα στο σπίτι του με τις επιστολές του. Αλλά σε μια εποχή, που χαρακτηριζόταν θρησκευτική και από ένα νέο, που δεν ήταν απλός ναύτης, αλλά σπούδασε Θεολογία και προοριζόταν να γίνει κληρικός, καθένας θα περίμενε κάτι περισσότερο απ’ αυτά τα τυπικά λόγια. Έχοντας αυτά υπόψη δεν μας εκπλήττει εκείνο που σημείωνε για τους ιθαγενείς της Ταϊτής. Έγραφε: «Oι ιεραπόστολοι έκαναν πολλά για να βελτιώσουν τον ηθικό χαρακτήρα των ιθαγενών και πολύ περισσότερα για να τους μάθουν τις τέχνες του πολιτισμού». Όμως ο Δαρβίνος δεν ανέφερε αν οι ειδωλολάτρες ιθαγενείς βοηθήθηκαν από τους χριστιανούς ιεραποστόλους και αν οδηγήθηκαν στο να γνωρίσουν, ν’ αγαπήσουν και να συνδεθούν με τον αληθινό Θεό.
Εξάλλου η περίπτωση, που αναφέραμε πιο πάνω, για την αντίδρασή του στην ειρωνεία που δέχτηκε από τους συντρόφους του, εξηγεί τη χλιαρότητα του χαρακτήρα του. Γιατί ο πλοίαρχος του .«Ιχνηλάτη», ο αριστοκρατικός Φίτζροϋ, μόνιμος σύντροφος του Δαρβίνου, ήτανε πιστός Χριστιανός. Ώστε ο Δαρβίνος κι επάνω στο πλοίο δεν στερήθηκε τη χριστιανική συντροφιά. Δεν έχουμε καμμιά πληροφορία, που ν’ αναφέρει ότι ο Δαρβίνος αντέδρασε δυναμικά κατά του συντηρητικότατου χριστιανού Φίτζροϋ, διότι η στενή φιλία μεταξύ τους διατηρήθηκε για πολλά χρόνια και μετά το ταξίδι.
Ο Κάρολος Δαρβίνος ζώντας ακόμα στο Εδιμβούργο είχε γνωρίσει τις ιδέες του παππού του, Έρασμου Δαρβίνου, για την εξέλιξη των ειδών. Τώρα που ταξίδευε με τον «Ιχνηλάτη» και προσορμίστηκε σε πολλά μέρη των παραλίων της Δ. Αμερικής, στα νησιά Γκαλάπαγκος, στην Ταϊτή, στη Ν. Ζηλανδία, στην Τασμανία, στην Αγία Ελένη, στις Αζόρες κλπ., είχε εντυπωσιαστεί από τα όσα έβλεπε. Είδε γεωλογικά στρώματα, πετρώματα, απολιθώματα γιγαντιαίων θηλαστικών, που δεν είχαν κοπτήρες και κυνόδοντες, περίεργα ζώα, πτηνά και βλάστηση. Μια πενταετία σχεδόν προσεκτικών παρατηρήσεων, σημειώσεων, συλλογών, ταξινομήσεων όλου αυτού του πλούτου και της ποικιλίας της φύσεως του δημιουργούσαν αλλεπάλληλα ερωτηματικά για τη φυσική ιστορία. Συχνά συζητούσε με τον Φίτζροϋ για την πιθανότητα ή τη δυνατότητα της εξελίξεως, δεν αποφαινόταν όμως δογματικά. Κάτω από τις ισχυρές εντυπώσεις του πλούσιου, πρωτόγνωρου και μαγευτικού εκείνου κόσμου, βαδίζοντας ανάμεσα στις πελώριες σαύρες «ιγκουάνας» και τις γιγαντιαίες χελώνες των έρημων νησιών Γκαλάπαγκος, άρχισε να πείθεται σιγά-σιγά ότι η θεωρία της εξελίξεως ήταν σωστή.
Η σύλληψη της θεωρίας του, που τη βρίσκουμε στο έργο του «Περί της Καταγωγής των Ειδών», έγινε κατά τις περιοδείες του στα νησιά αυτά. Εκεί παρατήρησε ότι τα . πουλιά των νησιών εκείνων είχαν ομοιότητες, αλλά και διαφορές προς εκείνα της γειτονικής ξηράς. Πολλά είδη παρουσίαζαν ποικιλίες από νησί σε νησί. Το μέρος όπου γεννιόντουσαν οι χελώνες, μπορούσε να καθορισθεί με μια ματιά στα όστρακά τους κι οι σπίνοι είχαν... προσαρμόσει τα ράμφη τους ώστε ν’ ανταποκρίνονται σ’ ένα πλήθος από διαφορετικές συνθήκες. Μερικοί είχαν ράμφη κατάλληλα για να τσακίζουν σπόρους, άλλοι ράμφη που θύμιζαν δρυοκολάπτες! Ένα είδος μάλιστα μπορούσε να χρησιμοποιεί αγκάθια από κάκτους, για να ξετρυπώνει σκουλήκια μέσα από τις τρύπες κορμών ξηρών δένδρων!... Όλα αυτά φάνταζαν στα μάτια του νεαρού Δαρβίνου σαν μια ιδανική έκθεση της φύσεως, που παρουσίαζε την εξελικτική προσαρμογή. Με τα δεδομένα αυτά υπέθεσε ότι τα είδη των νησιώτικων πτηνών πιθανόν να προέρχονται από τη γειτονική ξηρά• κι ότι αφού απομονώθηκαν στα νησιά, πριν από πολλά χρόνια, απετέλεσαν νέα είδη...
Αλλά και στο έργο του «Περί της Καταγωγής του Ανθρώπου» εμπνέεται από τις δυνατές εντυπώσεις του ίδιου ταξιδιού. Γράφει στο τέλος του βιβλίου του «Περί της Καταγωγής του Ανθρώπου», που εδημοσίευσε το 1871 (δηλαδή δώδεκα χρόνια μετά το «Περί της Καταγωγής των Ειδών»):
«Το βασικό συμπέρασμα, στο οποίο φτάσαμε (...), δηλαδή ότι ο άνθρωπος κατάγεται από μια κατώτερη μορφή οργάνωσης, θα είναι λοιπόν, λυπούμαι που το λέγω, πολύ δυσάρεστο σε πολλά πρόσωπα. Ωστόσο δεν πρέπει να αμφιβάλλουμε ότι δεν καταγόμαστε από βαρβάρους. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την έκπληξη που αισθάνθηκα βλέποντας για πρώτη φορά μια σύναξη των Fuegiens (Σ.Σ. ιθαγενείς των νησιών, που είχε επισκεφθεί) σε μια άγρια και άγονη όχθη, γιατί αμέσως μου ήρθε στο νου η σκέψη πως τέτοιοι υπήρξαν οι πρόγονοί μας. Αυτοί οι ολότελα γυμνοί άνθρωποι, οι μουντζουρωμένοι με μπογιά, με μακριά πλεγμένα μαλλιά, με στόμα αφρισμένο, είχαν μια άγρια έκφραση, τρομακτική και προκλητική (...). Εκείνος, που είδε έναν άγριο στη γενέτειρά του χώρα δε θα αισθανθεί ντροπή ν’ αναγνωρίσει πως το αίμα κάποιου κατώτερου όντος κυλάει στις φλέβες του. Θα επιθυμούσα να κατάγομαι απ’ τον ηρωικό μικρό πίθηκο (...) ή από το γέρο πίθηκο της Αφρικής (...), παρά από έναν άγριο, που ευφραίνεται να βασανίζει τους εχθρούς του...»!(2)
Ώστε ο Δαρβίνος δεν είπε καθαρά ότι καταγόμαστε από τον πίθηκο, όπως υποστηρίζουν οι άθεοι κι οι απληροφόρητοι. Στη διατύπωση του «συμπεράσματός» του ήταν πολύ προσεκτικός. Πάντως στο βάθος - βάθος ο ίδιος «θα επιθυμούσε», όπως γράφει, «να κατάγεται απ’ τον πίθηκο, παρά από έναν άγριο...». Είναι όμως άλλο το τι επιθυμούσε ο ίδιος, κι ολωσδιόλου άλλο, αυτό που λέει η επιστήμη. Αυτό το τελευταίο θα φανεί από τη συνέχεια.



Ποιήματα του Κωνσταντίνου Ορκόπουλου...

Εκείνα που έζησες
και που για εκείνα ακόμη ...
Περισσότερα >>
''Άβατο''
Του Κωνσταντίνου Ορκόπουλου


...
Περισσότερα >>