www.acapus.com Greek         Αγγλικά Last updated 23/12/2004    
    

    

Photo Album
Αναζήτηση

         
  
  
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ. Το κλειδί, που εξηγεί το χαρακτήρα του Δαρβίνου

Όταν ο Δαρβίνος γύρισε στην Αγγλία, του ανέθεσαν τη Γραμματεία της «Γεωγραφικής Εταιρείας» (Geographical Society). Στη θέση αυτή έμεινε από το 1838-1841. Σε προσωπικές του σημειώσεις των ετών 1837-1838 ο Δαρβίνος καταγράφει τις σκέψεις του για γάμο. Από τη μια μεριά αισθανόταν ευχαριστημένος, που ζούσε χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις, διότι είχε όλη την άνεση για ταξίδια και μελέτες. Από την άλλη δεν αισθανόταν άνετα, που ζούσε μόνος. Τελικά τον Ιανουάριο του 1839 παντρεύτηκε τη συγγενή του Έμμα Γουέτζγουντ (Emma Wedgwood), μια γυναίκα ήρεμη, ήσυχη και πιστή Χριστιανή. Το 1841 η υγεία του κλονίστηκε τόσο πολύ, ώστε δεν μπορούσε πια να συνεχίσει τη δουλειά του• έτσι μετεκόμισε με τη θεοσεβή γυναίκα του στο Down του Kent (Ντάουν του Κέντ} της Αγγλίας, όπου είχε ένα κτήμα, και εκεί έζησε ως το θάνατο του (πέθανε στις 19 Απριλίου 1882).
Ο Δαρβίνος ύστερα από το ταξίδι του με το Beagle (τον «Ιχνηλάτη») διάβασε κι άλλα βιβλία για το Χριστιανισμό. Συνέχιζε ακόμη να σκέπτεται τη χειροτονία, αλλά οι σημειώσεις, οι εντυπώσεις, τα δείγματα και τα ευρήματα, που έφερε από το ταξίδι, του είχαν απορροφήσει όλο το χρόνο. Γι’ αυτό αποφάσισε να τελειώσει πρώτα με την επιστημονική του εργασία. Το έργο όμως αυτό είχε αποδειχθεί ατέλειωτο και, όπως παρατηρούν μερικοί, ο Δαρβίνος μάλλον ευχαριστιόταν, διότι δεν... τέλειωνε! Με το πέρασμα του χρόνου οι αμφιβολίες κυριολεκτικά τον έπνιγαν. Πρώτα έχασε την πίστη του στην Π. Διαθήκη. Ύστερα έχασε την πίστη του στα θαύματα της Κ. Διαθήκης. Στο τέλος αναρωτιόταν αν ο Χριστιανισμός ήταν πράγματι αλήθεια, που δόθηκε στους ανθρώπους με θεία αποκάλυψη. Οι αμφιβολίες, ο αγνωστικισμός κι η απιστία του έκαναν την πιστή γυναίκα του να υποφέρει. Αλλά κι η πίστη της γυναίκας του έκανε τον ίδιο να πάσχει περισσότερο!...
Ο Δαρβίνος διηγείται πως μια περίοδο (στα χρόνια αυτά) ζούσε σε κατάσταση ονειροπολήματος. Φανταζόταν πως κάποιο νέο και θαυμαστό χειρόγραφο ανακαλύφθηκε στη Μέση Ανατολή, το οποίο θα εβεβαίωνε και θ’ απεδείκνυε την ορθότητα της Ευαγγελικής διηγήσεως και έτσι θα ηρεμούσε το πνεύμα του. Αυτά τα διηγείται για ν’ αποδείξει ότι κατά βάθος ήθελε να μείνει πιστός και πως το γεγονός ότι η πίστη του κλονίστηκε συθέμελα, δεν ήτανε δικό του λάθος. Όμως τα όσα λέει οδηγούν στο αντίθετο συμπέρασμα, διότι τελειώνει τις σημειώσεις του με τα ακόλουθα: «Το ’βρισκα ολοένα και πιο δύσκολο, με την ελευθερία ενέργειας που μου πρόσφερε η φαντασία μου, ν’ ανακαλύψω αποδείξεις και μαρτυρίες, που θα με έπειθαν». Τα λόγια αυτά φανερώνουν πως ο Δαρβίνος, ενώ προσπαθούσε να πείσει τον εαυτό του ότι ήθελε να πιστέψει, ήταν αποφασισμένος με κάθε θυσία, να μη προχωρήσει σε μια συνειδητή και με συνέπεια πίστη. Έτσι για να εξηγήσει ορθολογιστικά τις αμφιβολίες και τον αγνωστικισμό του, ολοένα πολλαπλασίαζε τις αποδείξεις που ήθελε και τις οποίες χρειαζόταν πριν πιστέψει (1).
Το 1850 όλα αυτά σταμάτησαν και στην ηλικία των 40 χρόνων και κάτι ο Δαρβίνος άρχισε να ονομάζει τον εαυτό του αγνωστικιστή. Πάντως ο Δαρβίνος δεν προχώρησε στον αθεϊσμό• δεν ήταν άθεος. Από το 1850 όμως κατάντησε ένας «αναστατωμένος», «θολωμένος», «ακατάστατος» θεϊστής με γνώμες μεταβαλλόμενες συνεχώς. Στα γηρατειά του τον ακούμε να ομολογεί ότι οι γνώμες του ολοένα μεταβάλλονταν.
Πάντως στο εξής δεν έδειχνε ενδιαφέρον για τη Θεολογία• τον απορρόφησε η Βιολογία. Αργότερα τα παιδιά του έλεγαν ότι ποτέ δεν τον άκουαν να μιλάει για θρησκεία στο σπίτι. Περιττό να λεχθεί ότι έπαψε να σκέπτεται για χειροτονία. Άλλωστε το οικονομικό είχε λυθεί: ο πατέρας του τού αφήκε περιουσία• επίσης κληρονόμησε χρήματα από τον αδελφό του, που πέθανε• εν τω μεταξύ είχε και τα συγγραφικά δικαιώματα από τα βιβλία του.
Αυτοί ήσαν οι εξωτερικοί παράγοντες, που είχαν σαν αποτέλεσμα να καταντήσει ο Δαρβίνος ένας αγνωστικιστής, ή σωστότερα ένας «θολωμένος» θεϊστής (a muddled theist) και να μείνει τέτοιος ως τα βαθιά γερατειά του. Όμως στα τέλη της ζωής του, όπως θα δούμε στο προτελευταίο κεφάλαιο, ξαναβρήκε την πίστη του και ομολόγησε το λάθος του.
Πάντως τα πιο πάνω γεγονότα τα αναφέρουν οι περισσότεροι από τους βιογράφους του. Αυτά όμως λένε μονάχα τη μισή ιστορία. Η απώλεια της συνειδητής πίστεως είχε πολύ μεγαλύτερη επίδραση στις ιδέες του και στην κοσμοθεωρία του παρόση ο ίδιος νόμιζε. Ο Ε. J. Kempf (Κέμπφ) στην «Ψυχοπαθολογία» του (2) υπογραμμίζει το πολύ σημαντικό γεγονός ότι οι αρχές της απιστίας του Δαρβίνου είχαν σαν αποτέλεσμα την πρώτη σπουδαία περίπτωση αρρώστιας. Καθώς η πίστη του Δαρβίνου μαραινόταν κι αδυνάτιζε, τόσο κι αφιέρωνε τη ζωή του στην επιστήμη μ’ ένα σχεδόν θρησκευτικό ενθουσιασμό. Οι αρρώστιες του όμως πλήθαιναν και γίνονταν βαρύτερες.
Τι του συνέβαινε; Εξωτερικά τίποτε! Κι επειδή ακριβώς έδειχνε ότι είναι καλά, οι φίλοι του υπέθεταν ότι υποκρινόταν. Άλλωστε το ότι έζησε πολλά για την εποχή εκείνη χρόνια (πέθανε στις 19 Απριλίου 1882, σε ηλικία 73 ετών), ήταν απόδειξη πως ο οργανισμός του ήταν γερός. Παρόλα αυτά ήταν διαρκώς άρρωστος. Οι αυστηρές κριτικές των βιβλίων του τού προξενούσαν συνεχείς πονοκεφάλους• συζήτηση μισής μονάχα ώρας με άλλο φυσιοδίφη για επιστημονικά θέματα τον κούραζε τόσο, ώστε τον έκανε ανίκανο να δουλέψει επί ώρες. Όταν συναντούσε κάποιους έξω στην κοινωνία, τον κυρίευε ανησυχία. Έγραψε: «Η υγεία μου υπέφερε πάντα από έξαψη, βίαιο, έντονο ρίγος και εμετούς, που προκαλούνταν απ’ όλα αυτά». Η σταθερή ανησυχία και προκατάληψη έγιναν καταστάσεις με τις οποίες προσπαθούσε να υπερασπίσει τον εαυτό του από προλήψεις και συγκρούσεις, ενώ η χρόνια αγωνία του δημιουργούσε πεπτικές διαταραχές και στομαχικές ανωμαλίες. Κοντά σ’ αυτά ήταν ασθενικός και υπερβολικά ενδοστρεφής. Οι επιστολές του είναι γεμάτες με φράσεις, που συνδέονται με ένα αίσθημα ενοχής. Συχνά ήταν σε κατάσταση αγανακτήσεως, βασανιζόταν από αϋπνίες κ.τ.ο.
Ψυχολογικά τα συμπτώματα αυτά έχουν την εξήγηση τους. Ο Δαρβίνος κατατρυχόταν από ένα αίσθημα ενοχής. Εξωτερικά φαινόταν ότι αγωνιούσε για το αν η θεωρία του περί εξελίξεως θα του πρόσφερε δόξα ή θα έφθειρε την προσωπικότητά του. Το βαθύτερο όμως αίτιο ήταν άλλο• αφού άλλωστε τα συμπτώματα αυτά συνεχίστηκαν και μετά την επικράτησή της θεωρίας του. Οι φόβοι του εκείνοι ήσαν σύμπτωμα αφενός της βαθύτερης και βασικής αγωνίας και αφετέρου του αισθήματος ενοχής. Το αίσθημα τούτο προερχόταν από την απώθηση του θρησκευτικού του «πιστεύω». Η ζωή του ήταν μια μακρά, επίπονη και άχαρη προσπάθεια να απομακρυνθεί από το Θεό και την Εκκλησία. Αυτό είναι το κλειδί, που εξηγεί όλες τις αντιφάσεις, αγωνίες, ασυνέπειες και ταραχές στη ζωή και το χαρακτήρα του Δαρβίνου.
Αφού είδαμε την προσωπικότητα του — και την είδαμε αρκετά πλατιά — είναι καιρός να δούμε τη θεωρία του. Άλλωστε, καθώς θα εκθέτουμε πώς προχώρησε στο να τη διατυπώσει, θα συναντήσουμε και πάλι το αίσθημα ενοχής.
 



Οι τρείς γίγαντες
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
      " ...
Περισσότερα >>
Β ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
9ος αιών. π.Χ., Μυθική εποχή.

8ος - 7ος αιώ ...
Περισσότερα >>