www.acapus.com Greek         Αγγλικά Last updated 23/12/2004    
    

    

Photo Album
Αναζήτηση

         
  
  
ΣΤ΄ ενότητα

ΠΕΡΙ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΕΡΩΤΑΠΟΚΡΙΣΗ

Ερώτησης. Με ποια δεσμά συγκρατείται ή καρδιά του ανθρώπου ώστε να μη τρέχει προς τα κακά;
Απόκρισης. Με την παντοτινή επιδιώξει της σοφίας και την αφοσίωση στα διδάγματα περί της ζωής. Άλλος ισχυρότερος δεσμός για την αταξία της διανοίας δεν υπάρχει.

Ερώτησης. Ποιο είναι το όριο στην επιδιώξει της σοφίας και ποιο είναι το τέρμα της μαθήσεως της;
Απόκρισης. Είναι πράγματι αδύνατο να φθάσει κανείς με την πορεία του τούτο το όριο, αφού ακόμα και οί ίδιοι οί άγιοι είναι ελλιπείς σχετικά με αυτήν την τελειότητα. Διότι ή οδοιπορία της σοφίας δεν έχει τέλος ανέρχεται πάντως έως το σημείο πού θα ένωση εκείνον πού την ακολουθεί με τον Θεό. Και τούτο είναι το σημείο της ο τι ή έκτασης της είναι απέραντη, διότι ή σοφία είναι ό ίδιος ό Θεός.

Ερώτησης. Ποια είναι ή πρώτη και αρχική οδός πού μας επιτρέπει να πλησιάσομε την σοφία;
Απόκρισης. Είναι ή επιδιώξεις της σοφίας του Θεού με όλη την δύναμη και ή ολόψυχη επιζήτησης αυτού με κάθε ζήλο έως το τέλος, ώστε, αν χρειασθεί, να μη διστάσει κανείς ακόμη και την ζωή του ν' αποδυθεί και να πετάξει από επάνω του για την αγάπη του Θεού.

Ερώτησης. Ποιος είναι ό επαξίως ονομαζόμενος συνετός;
Απόκρισης. Εκείνος πού αντιλαμβάνεται αληθινά ότι υπάρχει όριο στην παρούσα ζωή, αυτός μπορεί να θέση όρια στα πλημμελήματα του. Πράγματι, ποια γνώσις ή σύνεσης είναι μεγαλύτερη από τούτη, από το να έχει κανείς την σοφία να εξέλθει απ' αυτήν την ζωή άφθαρτος, χωρίς να έχει μιανθεί κάποιο μέρος του από την γλυκύτητα της; Αν κάποιος λεπτύνει τίς σκέψεις του για να εισέλθει στα μυστήρια όλων των φύσεων και είναι προικισμένος με την ικανότητα να ανακαλύπτει και κατανοεί κάθε είδος γνώσεως, ή ψυχή του όμως είναι γεμάτη από τον ρύπο της αμαρτίας, ώστε να μη ελπίζει ότι θα απόκτηση μαρτυρία της συνειδήσεως του και παρ' όλα αυτά νομίζει ότι θα φθάσει καλώς στον λιμένα της σωτηρίας, κανείς δεν είναι αφρονέστερος από αυτόν στον κόσμο. Διότι τα έργα του τον έφεραν μόνο έως την ελπίδα του παρόντος κόσμου λόγω της συνεχούς πορείας του προς αυτόν.

Ερώτησης. Ποιος είναι αληθινά ό ισχυρότερος;
Απόκρισης. Είναι εκείνος πού ευχαριστείται στις πρόσκαιρες θλίψεις, στις όποιες είναι κρυμμένη ή ζωή και ή λαμπροφόρος δόξα του και δεν επιθυμεί την άνεση, στην οποία είναι κρυμμένη ή οσμή της αισχύνης και ή οποία ποτίζει παντοτινά με ποτήρι στεναγμού εκείνον πού την ευρίσκει.

Ερώτησης. Τι βλάπτει άραγε, αν κάποιος κατά την οδοιπορία προς τον Θεό παραμέληση τα αγαθά έργα λόγω των πειρασμών;
Απόκρισης. Δεν υπάρχει δυνατότης να πλησίαση κανείς τον Θεό χωρίς θλίψη και δεν μπορεί ή αρετή του να φυλαχθή αναλλοίωτη χωρίς αυτήν. Αν όμως διακόψει τα έργα πού την αυξάνουν, διακόπτει κι' εκείνα πού την φυλάσσουν και τότε ευρίσκεται σαν θησαυρός αφύλακτος, σαν πολεμιστής πού απογυμνώθηκε από τα όπλα του, σαν πλοίο πού δεν έχει τα εξαρτήματα του και σαν κήπος του οποίου αποκόπηκε ή άρδευσης.

Ερώτησης. Ποιος είναι αυτός πού έχει φωτισμένες σκέψεις;
Απόκρισης. Είναι όποιος κατόρθωσε να εύρη την πίκρα πού είναι κρυμμένη μέσα στην γλυκύτητα του κόσμου κι' εμπόδισε το στόμα του για να μη πιει απ' αυτό το ποτήρι, πού αναζητεί παντοτινά την σωτηρία της ψυχής του και δεν σταματά την πορεία, έως ότου απολυθεί από τον κόσμο τούτον και κλείνει τις θύρες των αισθήσεων του, για να μη μπει ποτέ μέσα του ό πόθος του βίου τούτου και του κλέψει τους κρυμμένους θησαυρούς του.
Ερώτησης. Τι είναι ό κόσμος, πως τον γνωρίζομε και σε Τι βλάπτει αυτούς πού τον αγαπούν;
Απόκρισης. Ό κόσμος είναι πόρνη, ή οποία με το κάλλος της ελκύει την επιθυμία εκείνων πού την βλέπουν. Όποιος κυριευθεί για λίγο από τον πόθο του και περιπλεχθεί σ' αυτόν, δεν μπορεί να ξεφύγει από τα χέρια του, έως ότου τον απογύμνωση από την ζωή του. Και όταν γύμνωση τον άνθρωπο από όλα και τον βγάλει από τον οίκο του κατά την ήμερα του θανάτου του, τότε αυτός αντιλαμβάνεται ότι ό κόσμος είναι πλανευτής και απατεώνας. Όταν όμως κανείς αγωνίζεται να εξέλθει από το σκότος του κόσμου τούτου, όσο καιρό είναι κρυμμένος σ' αυτόν, δεν μπορεί να δή τις περιπλοκές του. Κι' έτσι ό κόσμος κρατεί μέσα του όχι μόνο τους μαθητάς του και τα τέκνα του και τους δεσμώτες, άλλα και τους ακτήμονες και τους ασκητές, εκείνους πού έσπασαν τα δεσμά του και κάποια στιγμή ανέβηκαν επάνω σ' αυτόν κι' αυτούς ακόμη άρχισε να τους θηρεύει για την υπηρεσία του με κάποιους τρόπους, να τους καταπατεί και να τους βάζει κάτω από τα πόδια του.

Ερώτησης. Τι πρέπει να κάμομε στο σώμα, όταν το περικύκλωση ή οδύνη και το βάρος, αφού μαζί με αυτό χαυνώνεται το θέλημα της επιθυμίας του αγαθού και χάνει την πρώτη του δύναμη;
Απόκρισης. τούτο συμβαίνει πολλές φορές σε μερικούς ότι δηλαδή το ήμισυ τους εξήλθε από τον κόσμο ακολουθώντας τον Κύριο και το άλλο ήμισυ έμεινε στον κόσμο και ή καρδιά τους δεν κόπηκε από τα εδώ πράγματα, αλλά είναι διασπασμένοι και άλλοτε βλέπουν προς τα εμπρός, άλλοτε προς τα πίσω. Όμως, όπως εγώ νομίζω, αυτούς πού είναι με τέτοιον τρόπο διασπασμένοι και προσεγγίζουν τον Θεό ό σοφός τους συμβουλεύει με τα λόγια τούτα• «να μη προσέλθεις σ' αυτόν με δυο καρδιές», αλλά να προσέλθεις σαν εκείνον πού σπείρει και θερίζει. Ό Κύριος, γνωρίζοντας αυτούς πού απαρνούνται τον κόσμο όχι τελείως και είναι μοιρασμένοι και στρέφονται με τον λόγο ή μάλλον με τον λογισμό προς τα πίσω με πρόφαση τον φόβο των θλίψεων, γνωρίζοντας επίσης ότι δεν έρριψαν ακόμη από πάνω τους την επιθυμία της σάρκας, Όταν θέλησε να τους απαλλάξει από την χαύνωση της διανοίας των, τους είπε ένα σημαντικό λόγο «όποιος θέλει να έλθει οπίσω μου, πρώτα πρέπει να απαρνηθεί τον εαυτό του» και τα λοιπά.

Ερώτησης. Τι σημαίνει άραγε το ν' απαρνηθεί κανείς τον εαυτό του;
Απόκρισης.
α/ Όπως εκείνος πού καταδικάσθηκε ν' ανεβεί στον σταυρό προχωρεί με μόνη την έννοια του θανάτου στον λογισμό του, σαν άνθρωπος πού δεν σκέπτεται ότι έχει πλέον μέρος στην ζωή του παρόντος κόσμου, έτσι και αυτός πού θέλει να εκπλήρωση τον παραπάνω λόγο. Διότι ό σταυρός σημαίνει θέλημα έτοιμο για κάθε θλίψη. Όταν πάλι ό Κύριος θέλησε να διδάξει γιατί αυτά συμβαίνουν έτσι, είπε «όποιος θέλει να ζήση σε τούτον τον κόσμο, θα χάση την αληθινή ζωή και όποιος χάση την ζωή του για χάρι μου, θα την εύρη εκεί». Δηλαδή αυτός πού ξεκίνησε την οδό του σταυρού και βαδίζει σ' αυτήν, αν συνέχιση την φροντίδα για τούτη την ζωή, χάνει την ελπίδα για την οποία ανέλαβε να θλίβει με την έξοδο του διότι αυτή ή μέριμνα δεν τον αφήνει να πλησίαση την θλίψη για τον Θεό, αλλά λόγω της επιμονής του σ' αυτήν τον ελκύει βαθμιαίως κοντά της και τον απομακρύνει από το μέσο του αγώνος για την ζωή της μακαριότητας και αυτός ό λογισμός αυξάνει μέσα του, ως πού να τον νικήσει. Εκείνος όμως πού χάνει την ζωή του διότι έχει την διάνοια του γεμάτη από τον πόθο για μένα, αυτός φυλάσσεται ακατάκριτος και αβλαβής για την αιώνια ζωή. Και αυτό σημαίνει το «εκείνος πού χάνει την ζωή του για χάρι μου, θα την εύρη».
β'/ Επομένως από τώρα ετοίμασε μόνος σου την ψυχή σου για πλήρη αφανισμό απ' αυτήν την ζωή. Κι' αν απολέσεις τον εαυτό σου γι' αυτήν την ζωή, θα σου απευθύνει αυτά τα λόγια• «και θα σου δώσω αιώνια ζωή, όπως σου υποσχεθεί- Αν μείνεις αφοσιωμένος σ' αυτήν την ζωή, την αιώνια, θα σου δείξω την επαγγελία μου εμπράκτως εδώ και θα σου δώσω την επιβεβαίωση για τα μέλλοντα αγαθά. Και τότε ευρίσκεις την αιώνια ζωή, όταν καταφρόνησης την ζωή τούτη. και όταν εισέλθεις προετοιμασμένος με αυτόν τον τρόπο στον αγώνα, τότε θα καταφρονηθούν στα μάτια σου όλα τα θεωρούμενα επίπονα και θλιβερά. Διότι, όταν ό νους προετοιμαστεί έτσι, δεν θα έχει αγωνία ούτε θλίψη κατά την ώρα του κινδύνου του θανάτου. Γι' αυτό ακριβώς πρέπει να γνωρίζομε ότι, αν ό άνθρωπος δεν μισήσει την ζωή του στον κόσμο εξ αιτίας της επιθυμίας της μέλλουσας και μακάριας ζωής, δεν μπορεί καθόλου να υπομείνει τις επερχόμενες σ' αυτόν κάθε ώρα ποικίλες θλίψεις και πόνους.

Ερώτησης. Με ποιόν τρόπο μπορεί ό άνθρωπος να κόψη την προηγούμενη του συνήθεια και να συνηθίσει στην ζωή της στερήσεως και της ασκήσεως;
Απόκρισης.
α'. Το σώμα δεν δέχεται να ζήση με στέρηση των αναγκαίων, όσο καιρό περιβάλλεται από τις αιτίες της τρυφής και της χαυνώσεως και ό νους δεν μπορεί να το συγκράτηση απ' αυτά, αν δεν αποξενωθεί το σώμα από όλα τα πράγματα πού προκαλούν την χαύνωση. Διότι, όταν έχει την ευκαιρία να παρατηρεί τα πολυτελή πράγματα και να βλέπει σχεδόν κάθε ώρα τα αίτια της χαυνώσεως, αφυπνίζεται μέσα του διάπυρη ή επιθυμία γι' αυτά και το ερεθίζει σαν να το καίει.
β'. Για τον λόγο αυτόν πολύ σωστά ό Κύριος παρήγγειλε σ' αυτόν πού προτίθεται να τον ακολουθήσει, να εξέλθει από τον κόσμο γυμνός από όλα. Διότι πρώτα οφείλει ό άνθρωπος να απόρριψη τις αιτίες της χαυνώσεως του, κι' έπειτα να προχώρηση στο έργο. Ό ίδιος ό Κύριος, όταν άρχισε τον πόλεμο με τον Διάβολο, τον πολέμησε σε μια ξηρότατη έρημο. Ό Παύλος πάλι προτρέπει να εξέλθουν από την πόλη εκείνους πού σηκώνουν τον σταυρό του Χριστού «ας εξέλθομε μαζί του», λέγει, «έξω από την πόλη και ας δεχθούμε τον ίδιο ονειδισμό με αυτόν, διότι έπαθε έξω από την πόλη». Με το να αποχωριστή κανείς από τον κόσμο και τα πράγματα του λησμονεί γρήγορα τις προηγούμενες συνήθειες του και συναναστροφές και αυτό δεν χρειάζεται πολύν κόπο και χρόνο. Το να πλησίαση όμως στον κόσμο και τα πράγματα του γρήγορα αποχαυνώνει την δύναμη της διανοίας του.
γ'. Γι' αυτό πρέπει να γνωρίζομαι ότι ή απομάκρυνσης πολύ βοηθεί και οδηγεί προς την προκοπή κατά τον σωτήριο αθλητικό αγώνα. Ταιριάζει λοιπόν και βοηθεί σε τούτον τον αγώνα να είναι σε πτώχεια και στέρηση ή κατάστασης του κελιού του μονάχου, να είναι αδειανό και απαλλαγμένο από όλα όσα κινούν σ' αυτήν την επιθυμία της αναπαύσεως. Διότι, όταν οι αιτίες της χαυνώσεως είναι μακριά από τον άνθρωπο, δεν κινδυνεύει στον διπλό πόλεμο, τον εσωτερικό και τον εξωτερικό. Ό άνθρωπος πού έχει μακριά του τα αντικείμενα της ηδονής νίκα ευκολότερα από εκείνον πού έχει πλησίον του όσα τον παρακινούν προς την επιθυμία. Έτσι ό άγων είναι διπλός
δ'. Όταν ό άνθρωπος έχει έλλειψη των πραγμάτων πού συντηρούν το σώμα του, τότε και ή χρεία του γίνεται ασήμαντη και δεν την βλέπει με επιθυμία ούτε κατά την καθορισμένη ώρα της μεταλήψεως τροφής πείθει το σώμα με κάποια μικρή ποσότητα να βλέπει την τροφή σαν ανάξιο λόγου πράγμα και έτσι δεν την πλησιάζει για την γλυκύτητα της, άλλα για να βοηθήσει και ενίσχυση την φύση. Αυτή ή μέθοδος ανεβάζει κάποιον γρήγορα στην άσκηση με λογισμό άκοπο και άλυπο.
ε'. Ταιριάζει λοιπόν στον ζηλωτή μοναχό να φεύγει με γρήγορο βήμα χωρίς επιστροφή από όλα όσα πολεμούν τον μοναχό και όχι μόνο να μη ανακατεύεται με αυτά, αλλά να συγκρατείται και από την απλή θέα τους και ν' απομακρύνεται από το πλησίασμα τους όσο μπορεί. Κι' αυτό δεν το λέγω μόνο για την κοιλιά, άλλα και για όλα τα πράγματα πού κατά τον ασκητικό πόλεμο πειράζεται και δοκιμάζεται ή ελευθερία του μονάχου. Όταν ό άνθρωπος έρχεται προς τον Θεό συνάπτει με αυτόν συμφωνία να απέχει από όλα αυτά. Και αυτά είναι να μη βλέπει πρόσωπο γυναίκας, να μη βλέπει τα πρόσωπα ωραίων νέων, να μη επιθυμεί ν' απόλαυση τίποτε σχετικό με αυτά τα πρόσωπα, να μη βλέπει την κομψότητα των ενδυμάτων, να μη προσεχή τους τρόπους των κοσμικών ούτε τους λόγους των ν' ακούει ούτε τα σχετικά με αυτούς να εξετάζει. Διότι τα πάθη αποκτούν πολλή δύναμη από το πλησίασμα όλων των πραγμάτων αυτού του είδους, διότι αποχαυνώνουν τον αγωνιστή και αλλοιώνουν την φρόνησα και την πρόθεση του. Και αν ή θέα των καλών παρακινεί την προαίρεση εκείνου πού έχει ζήλο να προχώρηση στην εργασία τους, είναι φανερό ότι και τα αντίθετα τους έχουν την δύναμη να αιχμαλωτίσουν την διάνοια σ' αυτά. Και τίποτα άλλο να μη συμβεί στην διάνοια του ησυχαστού και μόνο ότι τον εμβάλλει σε πολεμικό αγώνα, κι' αυτό είναι μεγάλη ζημία, το να περιέλθει από την ειρήνη στην ταραχή εκουσίως.
στ'. Αν κάποιος από τους γέροντες ασκητές και αγωνιστές, όταν είδε ένα αγένειο νέον, όμοιο με τις γυναίκες, θεώρησε αυτό το πράγμα επιζήμιο για τον αγώνα του, ποιος είναι εκείνος πού μπορεί να αμελήσει σε παρόμοια θέματα, αφού αυτός ό άγιος δεν δέχθηκε να εισέλθει και να ασπασθεί τον αγένειο αδελφό; Διότι σκέφθηκε μέσα του ό σοφός γέρων ότι και μόνο να συλλογισθώ απόψε ότι υπάρχει εδώ κάτι τέτοιο, τούτο μου είναι μεγάλη ζημιά. Και γι' αυτό δεν εισήλθε και τους είπε Εγώ, τέκνα μου, δεν φοβούμαι, αλλά γιατί να φέρω στον εαυτό μου τέτοιον πόλεμο ματαίως; Ή μνήμη τέτοιων πραγμάτων προκαλεί πράγματι ανωφελή ταραχή στην διάνοια. Σε κάθε μέλος του σώματος του νέου υφίσταται ένα δέλεαρ και ό άνθρωπος συναντά πόλεμο σ' αυτά πρέπει λοιπόν να προφυλαχθεί και να ελάττωση τον πόλεμο του απ' αυτά δια της φυγής διότι, όταν αυτά είναι πλησίον, ακόμα και αν ό άνθρωπος πιέζεται στο αγαθό, κινδυνεύει από αυτά, αφού τα βλέπει και τα επιθυμεί πάντοτε.
ζ'. Βλέπομε πολλά βότανα να είναι σκεπασμένα στην γη και το καλοκαίρι κανείς δεν τα αναγνωρίζει από τον καύσωνα πού τα μαραίνει, όταν όμως νοτισθούν από το νερό και αναπνεύσουν τον ψυχρό αέρα, τότε φαίνεται που ήταν θαμμένο κάθε είδος στην γη. Έτσι και ό άνθρωπος, όταν ευρίσκεται στην χάρι της ησυχίας και στην θέρμη της εγκράτειας, πράγματι αναπαύεται από πολλά πάθη όταν όμως έλθει στα πράγματα του κόσμου, τότε βλέπει πως διεγείρεται κάθε πάθος και ταράσσει το κεφάλι του και μάλιστα όταν αισθανθούν την οσμή της αναπαύσεως. Το είπα αυτό για να μη έχει κανείς πεποίθηση στον εαυτό του όσον καιρό ζει μέσα στο σώμα, μέχρι πού ν' αποθάνει και για να δείξω ότι ή φυγή και απομάκρυνσης κάποιας από τις αιτίες της κακίας πολύ βοηθεί στον ασκητικό αγώνα. Τα πράγματα πού με την ανάμνηση τους μας προκαλούν ντροπή πρέπει να τα φοβόμαστε πάντοτε και να μη καταπατούμε και να καταφρονούμε την συνείδηση.
η'. Ας προσπαθήσομε λοιπόν τώρα να οδηγήσομε το σώμα μας στη έρημο και ας το ασκήσομε ν' απόκτηση υπομονή. Το σπουδαιότερο δε όλων είναι να φροντίζει κανείς, όπου και αν είναι, να απέχει από το αίτιο του πολέμου (διότι, ακόμη και αν θλίβεται κανείς, έτσι δεν έχει φόβο), ώστε, όταν έλθει ή περίστασης, να μη πέσει από το πλησίασμα της αιτίας.

Ερώτησης. Όποιος απέρριψε από επάνω του κάθε βάρος και εισήλθε στον αγώνα, πως θα αρχίσει τον πόλεμο κατά της αμαρτίας και από που θα ξεκινήσει την πάλη;
Απόκρισης.
α'. Τούτο είναι σε όλους γνωστό, ότι σε κάθε αγώνα της αμαρτίας και της επιθυμίας ό κόπος της αγρυπνίας και της νηστείας είναι ή αρχή και μάλιστα σ' εκείνον πού καταπολεμεί την εσωτερική μας αμαρτία. Το σημείο του μίσους κατά της αμαρτίας και της επιθυμίας της φαίνεται στους αγωνιζόμενους σ' αυτόν τον αόρατο πόλεμο από τούτο, από το να αρχίζουν με την νηστεία• μετά απ' αυτήν βοηθεί στην άσκηση ή νυκτερινή αγρυπνία,
β'. Εκείνος πού σε όλη του την ζωή αγαπά την συντροφιά αυτού του ζεύγους, αυτός γίνεται φίλος της σωφροσύνης. Όπως ή ικανοποιήσεις του στομάχου είναι αρχή όλων των κακών και ή αποχαύνωσης με τον ύπνο είναι ή αίτια πού εξάπτει την επιθυμία της πορνείας, έτσι ή αγία οδός του Θεού και ό θεμέλιος κάθε αρετής είναι ή νηστεία και ή αγρυπνία μαζί με την πρόθυμη παρουσία στην λειτουργία του Θεού, με την σταύρωση του σώματος όλη την ήμερα και την νύκτα εναντίον της γλυκύτητας του ύπνου. Ή νηστεία είναι ό ενισχυτής όλων των αρετών, ή αρχή του αγώνος, ό στέφανος των εγκρατευτών, το κάλλος της παρθενίας και του αγιασμού, ή λαμπρότης της σωφροσύνης, ή αρχή της χριστιανικής οδού, ή μητέρα της προσευχής, ή πηγή της σωφροσύνης και της φρονήσεως, ή διδασκαλία της ησυχίας, ή πρώτη από όλα τα καλά έργα. Όπως τους υγιείς οφθαλμούς συνοδεύει ή επιθυμία του φωτός, έτσι και την νηστεία πού γίνεται με διάκριση συνοδεύει ή επιθυμία της προσευχής.
γ'. Όταν δηλαδή αρχίσει κάποιος να νηστεύει, αμέσως επιθυμεί με την σκέψη του να έλθει σε κοινωνία με τον Θεό διότι το σώμα πού νηστεύει δεν αντέχει να κοιμηθεί όλη την νύκτα στο κρεβάτι του. Όταν ή σφραγίς των νηστειών έχει τοποθετηθεί στο στόμα του άνθρωπου, ό λογισμός του μελετά με κατάνυξη, ή καρδιά του αναβρύζει ευχές, το πρόσωπο του είναι σκυθρωπό από λύπη, οι αισχροί λογισμοί απέχουν πολύ απ' αυτόν, σκυθρωπότης καλύπτει τα μάτια του και είναι εχθρός των επιθυμιών και των ματαίων συναντήσεων. Ποτέ δεν είδε κανείς άνθρωπο πού νηστεύει με επίγνωση να υποδουλώθηκε από την κακή επιθυμία. Διότι ή νηστεία πού συνοδεύεται από επίγνωση είναι μεγάλη οικοδομή γεμάτη από όλα τα αγαθά και όποιος την παραμέληση απορρίπτει κάθε αγαθό. Αυτή είναι πράγματι ή εντολή πού τέθηκε στην φύση μας από την αρχή, να φυλαχθή από την γεύση της τροφής και από εκεί εξέπεσε ό πρώτος του γένους μας. Όμως από όπου συντελέσθηκε ό αφανισμός μας, απ' εκεί αρχίζουν οι αθληταί στον φόβο του Θεού, όταν αρχίσουν την φύλαξη των νόμων του.
δ'. Άλλα και ό Σωτήρ, όταν φάνηκε στον κόσμο δίπλα στον Ιορδάνη, απ' εκεί άρχισε. Δηλαδή μετά το βάπτισμα τον εξήγαγε το πνεύμα στην έρημο κι' νήστευσε σαράντα ήμερες και σαράντα νύκτες. Επίσης και όλοι οι εξερχόμενοι από τον κόσμο και ακολουθούντες τα βήματα του, σ' αυτό το θεμέλιο τοποθετούν την αρχή του αγώνος των. Διότι είναι όπλο επεξεργασμένο από τον Θεό ποιος λοιπόν δεν θα επικριθεί, αν το αμελή; Και αν νηστεύει εκείνος πού έβαλε τον νόμο, ποιος από τους τηρητάς του νόμου δεν πρέπει να νηστεύει; Γι' αυτό έως τότε το γένος των ανθρώπων δεν γνώριζε την νίκη και ό Διάβολος δεν είχε ποτέ δοκιμάσει την ήττα από μέρος της φύσεως μας, αλλά με τούτο το όπλο εξασθένησε για πρώτη φορά και αρχηγός και πρωτοπόρος της νίκης ήταν ό Κύριος μας, πού έβαλε τον πρώτο στέφανο της νίκης επάνω στην κεφαλή της φύσεως μας.
ε'. Όταν ό Διάβολος δει αυτό το όπλο σε κάποιον άνθρωπο, τρομοκρατείται αμέσως ό αντίπαλος και τύραννος, διότι ενθυμείτε αμέσως την ήττα του από τον Σωτήρα στην έρημο και θραύεται ή δύναμίς του και καίεται με την θέα του όπλου πού μας δόθηκε από τον αρχιστράτηγο μας. Ποιο όπλο υπάρχει δυνατότερο από αυτό και ποιο όπλο προσφέρει θάρρος στην καρδιά στην πάλη εναντίον των πνευμάτων της πονηρίας, όσο ή πείνα πού γίνεται χάριν του Χριστού; Πράγματι όσο μοχθεί και κακοπάθει το σώμα τον καιρό πού τον άνθρωπο περικυκλώνει ή φάλαγγα των δαιμόνων, τόσο ενισχύεται ή καρδιά του από την πεποίθηση και όποιος ενδύεται το όπλο της νηστείας πυρπολείται από ζήλο διαπαντός.
στ'. Και ό ζηλωτής Ηλίας, όταν καταλήφθηκε από ζήλο για τον νόμο του Θεού, σε τούτο το έργο της νηστείας επιδόθηκε. Αυτή υπενθυμίζει στον επιδιδόμενο σ' αυτήν τις εντολές του Πνεύματος και είναι μεσίτρια μεταξύ του παλιού νόμου και της χάριτος πού δόθηκε σ' εμάς από τον Χριστό. Όποιος παραμελεί την νηστεία, είναι χαύνος και στα άλλα αγωνίσματα και αμελής, δείχνει από την αρχή μέσα του ένα κακό σημείο της χαυνώσεως και δίδει στον αντίπαλο του ευκαιρία να νικήσει διότι εισέρχεται στον αγώνα γυμνός και άοπλος και είναι εύλογο ότι θα εξέλθει από αυτόν ηττημένος, αφού τα μέλη του δε φόρεσαν τη θέρμη της πείνας από την νηστεία. Τέτοια είναι ή νηστεία και όποιος διαμένει σ' αυτήν έχει ασάλευτη την διάνοια του κι' έτοιμη γι' αντιμετωπίσει και απόκρουση όλων των δύσκολων παθών.
ζ'. Λέγεται για πολλούς μάρτυρες ότι γνώριζαν από πριν την ήμερα πού επρόκειτο να δεχθούν τον στέφανο του μαρτυρίου, ή από αποκάλυψη ή από λόγια κάποιου συντρόφου τους και την παραμονή δεν έτρωγαν τίποτε, άλλ' από το βράδυ έως το πρωί έμεναν άγρυπνοι σε προσευχή, δοξάζοντας τον Θεό με ψαλμούς και ύμνους και ωδές πνευματικές, με χαρά και αγαλλίαση περίμεναν την ώρα εκείνη, σαν άνθρωποι έτοιμοι για τους γάμους, ελπίζοντας να συναντήσουν το ξίφος σε κατάσταση προσευχής. Κι' εμείς λοιπόν πού προσκληθήκαμε στο αόρατο μαρτύριο, για να δεχθούμε τους στεφάνους του αγιασμού, ας αγρυπνήσομε, ώστε ποτέ να μη δοθεί σε κάποιο μέλος ή μόριο του σώματος μας σημείο αρνήσεως της πίστεως στους εχθρούς μας.

Ερώτησης. Πως υπάρχουν μερικοί, πολλές φορές και πολλοί μάλιστα, πού έχουν αυτά τα κατορθώματα, αλλά δεν αισθάνονται την γαλήνη και ανάπαυση από τα πάθη και την ειρήνη των λογισμών;
Απόκρισης. Τα πάθη πού είναι κρυμμένα στην ψυχή, αδελφέ, δεν διορθώνονται μόνο με τις σωματικές ασκήσεις. Διότι αυτές οι ασκήσεις φυλάσσουν τον άνθρωπο από τις επιθυμίες, για να μη νικηθεί απ' αυτές και από την πλάνη των δαιμόνων, δεν προσφέρουν όμως την ειρήνη και την γαλήνη στην ψυχή. Οί ασκήσεις και οι κόποι παρέχουν στην ψυχή την απάθεια, νεκρώνουν τα γήινα μέλη και δωρίζουν την ανάπαυση των λογισμών τότε μόνο, όταν συνδυασθούν με την ησυχία. Όταν δηλαδή οι εξωτερικές αισθήσεις ησυχάσουν από την ταραχή και επιδοθούν στη υπηρεσία της σοφίας για κάποιον καιρό. Μέχρι πού να στερηθεί ό άνθρωπος της συναναστροφής των ανθρώπων, ν' απαλλαγούν τα μέλη του από την διάχυση των λογισμών και συγκέντρωση εαυτόν προς τον εαυτό του, δεν θα μπόρεση να γνωρίσει το πάθος του. Διότι «ή ησυχία», όπως είπε ό άγιος Βασίλειος, «είναι αρχή της καθάρσεως της ψυχής». Όταν δηλαδή οί εξωτερικές αισθήσεις ησυχάσουν από τις εξωτερικές ταραχές και από τον εξωτερικό περισπασμό, τότε ή διάνοια από τους εξωτερικούς περισπασμούς και τον μετεωρισμό στρέφεται στον εαυτό της, ηρεμεί και ή καρδιά αφυπνίζεται για να εξέταση τις εσωτερικές έννοιες της ψυχής.
Κι' αν ό άνθρωπος υπομείνει σ' αυτά επιτυχώς, αρχίζει σιγά σιγά να προχωρεί στην καθαρότητα της ψυχής. 
 

ΠΕΡΙ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ.

Ερώτησης. Δεν μπορεί άραγε ή ψυχή να καθαρθεί, διατηρώντας σχέσεις με τον εξωτερικό κόσμο;
Απόκρισης. Δένδρου, που ποτίζεται καθημερινώς, ξηραίνεται ποτέ ή ρίζα του; Και σκεύος του οποίου το περιεχόμενο αυξάνεται καθημερινώς, αδειάζει πότε; Αν ή καθαρότης δεν είναι τίποτε άλλο, παρά το να λησμονήσει κάποιος την συναναστροφή με την ελευθεριότητα και να έξέλθη από τις συνήθειες της, πως και πότε θα θέληση να καθαρθεί ή ψυχή του όποιος επαναφέρει πρακτικώς, είτε στον εαυτό του είτε σε άλλους, δια των αισθήσεων την ανάμνηση της παλαιάς συνήθειας μέσα του, δηλαδή την γνώση της κακίας; Πότε μπορεί να καθαρθεί ή ψυχή του άπ' αυτό ή πότε μπορεί να απαλλαγή από τα εξωτερικά ανταγωνίσματα, για να δει επί τέλους τον εαυτό του; Αν ή καρδιά του ρυπώνεται καθημερινώς, πότε θα καθαριστή από τον ρύπο; Δεν μπορεί ούτε καν ν' αντισταθεί προς την εξωτερική επενέργεια, πόσο μάλλον δεν μπορεί να καθαρίσει την καρδιά του, διότι ευρίσκεται στην μέση του στρατοπέδου και περιμένει καθημερινώς ν' ακούσει ξαφνικά την αναγγελία του πολέμου• και πως λοιπόν τολμά να κήρυξη την ειρήνη στην ψυχή του; Μόνο αν απομακρυνθεί άπ' αυτά, τότε μπορεί επί τέλους να ηρέμηση βαθμιαίως στο εσωτερικό του• διότι, όσο ό ποταμός δεν φράσσεται από επάνω, τα ύδατα του δεν ξηραίνονται παρακάτω. Όταν μεταβεί κάποιος στην ησυχία, τότε ή ψυχή μπορεί να διακρίνει τα πάθη και να διερεύνηση με σύνεση την σοφία της. Τότε και ό εσωτερικός άνθρωπος αφυπνίζεται για την πνευματική εργασία και ημέρα με την ημέρα αντιλαμβάνεται την κρυφή σοφία που ανθεί μέσα στην ψυχή του.
 
Ερώτησης. Ποια είναι τα ακριβή τεκμήρια και τα σαφή σημεία, από τα όποια και δια των οποίων αισθάνεται κανείς ότι άρχισε να βλέπει μέσα στην ψυχή του καρπό μυστικό;
Απόκρισης.
α'. Όταν αξιωθεί κανείς της χάριτος των πολλών δακρύων που τρέχουν αβίαστα. Διότι τα δάκρυα έχουν τεθεί στην διάνοια σαν όριο μεταξύ των σωματικών και των πνευματικών, μεταξύ της εμπάθειας και της καθαρότητας. Μέχρι που να δεχθεί κανείς τούτο το χάρισμα, ή ενέργεια του έργου του ευρίσκεται ακόμη στον εξωτερικό άνθρωπο και δεν αισθάνθηκε ακόμη καθόλου την ενέργεια των μυστικών του πνευματικού ανθρώπου. Όταν όμως αρχίσει να αφήνει τα σωματικά πράγματα του παρόντος κόσμου και φαίνεται να διαβαίνει προς τον χώρο εκείνον που είναι έξω από την φύση, αμέσως φθάνει σ' αυτήν την χάρι των δακρύων. Τα δάκρυα αρχίζουν από την πρώτη μονή της κρυφής διαγωγής και τον οδηγούν στην τελειότητα της αγάπης του Θεού. Και όσο προχωρεί προς τα εκεί, τόσο πλουτεί σ' αυτά, ώστε λόγω της αφθονίας των να τα πίνει με την τροφή και το ποτό του.
β'. Το γνήσιο σημείο είναι τούτο, ότι εξήλθε ή διάνοια από τον κόσμο τούτον και αισθάνθηκε τον κόσμον εκείνον τον πνευματικό. Όσο πλησιάζει τούτον τον κόσμο με την διάνοια του ό άνθρωπος, τόσο ελαττώνονται τα δάκρυα του, και όταν ή διάνοια στερηθεί τελείως τούτων των δακρύων, αυτό είναι σημείο ότι ό άνθρωπος έχει ταφή στα πάθη.
γ'. Υπάρχουν δάκρυα που καίουν και δάκρυα που τρέφουν. Έτσι, όλα τα δάκρυα που εξέρχονται από την κατάνυξη της αγνής καρδίας λόγω των αμαρτιών ξηραίνουν το σώμα και το καίουν, πολλές φορές μάλιστα και το ίδιο το ηγεμονικό αισθάνεται σαν να υφίσταται κάποια βλάβη από την έξοδο τους. Πρώτα λοιπόν αναγκαστικά ό άνθρωπος συναντά αυτήν την τάξη των δακρύων, και από αυτά του ανοίγεται ή θύρα να εισέλθει στην δεύτερη τάξη, που είναι ανώτερη άπ' αυτήν αυτή είναι ή χώρα της χαράς, όπου ό άνθρωπος δέχεται το έλεος του Θεού. Αυτά είναι τα δάκρυα που χύνονται από την σύνεση, που και ομορφαίνουν και τρέφουν το σώμα. Κατεβαίνουν μόνα τους αβίαστος, και όχι μόνο, όπως λέχθηκε, τρέφουν το σώμα του ανθρώπου, άλλα και αλλοιώνουν την δράση του. Διότι, λέγει, «όταν ευφραίνεται ή καρδιά, το πρόσωπο είναι θαλερό, ενώ Όταν λυπήτε, είναι σκυθρωπό».

Ερώτησης. Ποια είναι ή ανάστασης της ψυχής, για την οποία ό απόστολος λέγει, «αν συναναστηθήκατε με τον Χριστό»
Απόκρισης. Λέγοντας ό απόστολος, «ό Θεός που είπε να λάμψη από το σκότος φως, αυτός έλαμψε μέσα στις καρδιές μας», έδειξε ότι άνάστασι ψυχής ονομάζει την έξοδο από την παλαιότητα, ώστε ό άνθρωπος να γίνη νέος, μη έχοντας τίποτε κοινό με τον παλαιό άνθρωπο, όπως λέγει και ό προφήτης• «και θα τους δώσω νέα καρδιά και νέο πνεύμα»

Ερώτησης. Ποια είναι εν συντομία ή δύναμις της πράξεως της ησυχίας;
Απόκρισης. Ή ησυχία νεκρώνει τις εξωτερικές αισθήσεις και διεγείρει τις εσωτερικές κινήσεις, ενώ ή συναναστροφή με τα εξωτερικά ενεργεί τα αντίθετα τούτων, δηλαδή διεγείρει τις εξωτερικές αισθήσεις και νεκρώνει τις εσωτερικές κινήσεις.

Ερώτησης. Ποια είναι ή αίτία των οράσεων και των αποκαλύψεων, διότι μερικοί βλέπουν, ενώ άλλοι που κοπιάζουν περισσότερο άπ' αυτούς δεν δέχονται την ενέργεια της οράσεως;
Απόκρισης.
α'. Οι αιτίες των είναι πολλές. Άλλες απ' αυτές είναι οικονομικές, χάριν του κοινού λάου, και άλλες είναι ενισχυτικές, για την παρηγοριά των ασθενών, την ενθάρρυνση και την διδαχή.
β'. Κατά πρώτον, όλα αυτά οικονομούνται για τους ανθρώπους από το έλεος του Θεού και κυρίως τα πράγματα αυτά ρυθμίζονται κατά τις τρεις τάξεις των ανθρώπων προς τους απλούστερους και υπερβολικά άκακους, προς τους τελείους και αγίους, προς εκείνους που από θερμό ζήλο για τον Θεό και απογοήτευση από τον κόσμο απαρνήθηκαν τελείως και αναχώρησαν από την συναναστροφή των ανθρώπων και ακολούθησαν τον Θεό, μη περιμένοντας καμιά βοήθεια από τα ορατά πράγματα, τώρα όμως τους καταλαμβάνει δειλία λόγω της απομονώσεως των ή τους περισφίγγει ό κίνδυνος θανάτου από τον λιμό ή την αρρώστια ή από κάποια περίσταση και θλίψη, ώστε να αγγίξουν τα όρια της απογνώσεως. Οί παρακλήσεις λοιπόν που γίνονται προς ανθρώπους αυτού του είδους, ενώ δεν γίνονται προς άλλους που τους ξεπερνούν αυτούς σε ασκήσεις, είναι αποτέλεσμα της συνειδήσεως.
γ'. Ή δεύτερη αίτία είναι ακριβώς αυτή Όταν κανείς δέχεται παρηγοριά από άνθρωπο ή από κάποιο ορατό πράγμα, δεν του συμβαίνουν τέτοιες αποκαλυπτικές παρακλήσεις, παρά μόνο για κάποια οικονομία χάριν του κοινού. Εμείς όμως ομιλούμε εδώ περί των αναχωρητών. Μάρτυς των λεγομένων είναι ένας από τους πατέρες, που παρεκάλεσε τον Θεό για τέτοια όραση, άλλ' άκουσε, σου αρκεί ή παρηγοριά και ή συνομιλία με τους ανθρώπους
δ'. Κάποιος άλλος πατήρ αυτής της κατηγορίας, όταν ήταν σε αναχώρηση κι' ζούσε με την συντροφιά της απομονώσεως, κάθε ώρα απήλαυσε της παρηγοριάς της χάριτος των οράσεων, όταν όμως πλησίασε τον κόσμο κι' ζήτησε την χάρι, όπως συνήθιζε, δεν την έλαβε. Παρακάλεσε λοιπόν τον Θεό να του δήλωση την αιτία, λέγοντας• Μήπως, Κύριε, απομακρύνθηκε από εμένα ή χάρις λόγω της αποδοχής του επισκοπικού αξιώματος;. Και του λέχθηκε• Όχι'. Αυτό λοιπόν συμβαίνει, διότι ό Θεός προνοεί υπέρ των ερημιτών και τους αξιώνει τέτοιες παρηγοριές. Δεν μπορεί όμως να έχει κάποιος άνθρωπος ορατή παρηγοριά και συγχρόνως να δέχεται και την πνευματική, έκτος αν πρόκειται για κάποια από τις παραπάνω οικονομίες, κρυμμένη και μόνο σ' αυτόν που οικονομεί τέτοια πράγματα γνωστή.

Ερώτησης. Είναι το ίδιο όρασης καί αποκάλυψις, ή όχι;
Απόκρισης. όχι, διαφέρουν. Ό όρος αποκάλυψις πολλές φορές λέγεται και για τα δύο επειδή δηλαδή φανερώνεται το κρυπτό, κάθε όρασης λέγεται αποκάλυψις, ή αποκάλυψις όμως δεν λέγεται δράσης. Ή αποκάλυψις αναφέρεται κυρίως στα γινωσκόμενα καί υπό του νου γευόμενα και νοούμενα, ενώ ή δράσης γίνεται με κάθε τρόπο, σαν σε εικόνα καί τύπο, όπως συνέβαινε παλαιά με τους αρχαίους, είτε σε βαθύ ύπνο είτε σε εγρήγορση, άλλοτε ακριβώς και άλλοτε κατά φαντασία και αμυδρώς. Γι' αυτό πολλές φορές ούτε ό ίδιος ό βλέπων γνωρίζει αν θεωρεί σε κατάσταση εγρηγόρσεως ή ύπνου. Μερικές φορές είναι δυνατό ν' ακούει κάποια φωνή για βοήθεια, άλλοτε να βλέπει κάποιον συμβολικό τύπο και άλλοτε καθαρότερα πρόσωπο με πρόσωπο. Τόσο ή δράσης, όσο και ή ομιλία και ή ερώτησης και ή συνάντησης είναι δυνάμεις άγιες, που βλέπονται από τους άξιους και ενεργούν αποκαλύψεις. Αυτού του είδους οί υποθέσεις γίνονται σε ερημικότερους τόπους που απέχουν από τους κατοικούμενους χώρους, όπου πολύ τις χρειάζεται ό άνθρωπος, διότι δεν έχει άλλη βοήθεια ή παρηγοριά λόγω του τόπου. Οι αποκαλύψεις όμως που συλλαμβάνονται με τον νου γίνονται δεκτές δια της καθαρότητας και ανήκουν μόνο στους τελείους και γνωστικούς.

Ερώτησης. Ποιο είναι το σημείο του ότι έφθασε κάποιος στην καθαρότητα της καρδίας; Και πότε γνωρίζει ό άνθρωπος ότι έφθασε ή καρδιά του στην καθαρότητα;
Απόκρισης. Όταν θεωρεί όλους τους ανθρώπους καλούς και δεν του φαίνεται κανένας ακάθαρτος και βέβηλος, τότε είναι πράγματι καθαρός στην καρδιά. Διότι πως αλλιώς εκπληρώνεται ό λόγος του αποστόλου που λέγει• «να θεωρείται όλους γενικώς ανωτέρους σας» αν δεν φθάσει κανείς με ειλικρινή καρδιά το λεγόμενο ότι «ό αγαθός οφθαλμός δεν βλέπει πονηρά» 


 ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ερώτησης. Ποια μελέτη και απασχόληση πρέπει να έχει ό ασκητής που ζει ήσυχα στο ησυχαστήριο του, και τι πρέπει να πράττει συνεχώς για να μη ασχολείται ό νους διαρκώς με ματαίους λογισμούς;
Απόκρισης. α'. Έρωτας περί της μελέτης και της ασχολίας, πώς δηλαδή ό άνθρωπος γίνεται νεκρός στο κελί του. Χρειάζεται άραγε να έρωτα ένας ζηλωτής και νηφάλιος ψυχικά άνθρωπος, πώς θα διαβίωση στην απομόνωση του; Ποια άλλη μπορεί να είναι ή μελέτη του μονάχου στο κελί του από τον κλαυθμό; Ευκαιρεί τάχα από τον κλαυθμό να κοιτάξει προς άλλον λογισμό; Ποια μελέτη ανώτερη από αυτήν υπάρχει; Διότι το κάθισμα του μονάχου καθ' εαυτό και ή απομόνωσής του τον διδάσκει την ομοίωση προς την διαγωγή στον τάφο που απέχει από την χαρά του άνθρωπου. Ότι δηλαδή το πένθος είναι ή πράξης του• διότι και αυτή ακριβώς ή επωνυμία του ονόματος του τον καλεί και τον προτρέπει σ' αυτό διότι ονομάζεται πενθικός, που σημαίνει πικρός στην καρδιά. Όλοι οι άγιοι εξεδήμησαν από τούτον τον βίο πενθώντας. Κι' αν πενθούσαν οί άγιοι και τα μάτια τους ήσαν πάντοτε γεμάτα δάκρυα, μέχρι που εξεδήμησαν από τούτον τον βίο, ποιος να μη κλαύση; Ή παρηγοριά του μονάχου γεννάται από τον κλαυθμό του. Αν λοιπόν οί τέλειοι και οί νικηφόροι έκλαυσαν εδώ, ό γεμάτος τραύματα πώς θα τολμήσει να αποφυγή τον κλαυθμό; Εκείνος που έχει εμπρός του τον αγαπημένο του ξαπλωμένο νεκρό, χρειάζεται διδασκαλία με ποιόν λογισμό να χρησιμοποίηση τα δάκρυα; Ή ψυχή σου είναι θανατωμένη από τις αμαρτίες και κείται εμπρός σου, αυτή που είναι για σένα μεγαλύτερης αξίας από όλον τον κόσμο, και δεν χρειάζεται κλαυθμόν;
β'. Αν λοιπόν έλθομε στην ησυχία και δείξομε καρτερία σ' αυτήν με υπομονή, οπωσδήποτε μπορούμε να συνηθίσομε στον κλαυθμό. Γι' αυτό ας παρακαλούμε συνεχώς τον Κύριο να μας δώσει αυτό το δώρο. Αν αποκτήσομε αυτήν την χάρι, την ανώτερη από όλα γενικώς τα χαρίσματα, θα εισέλθομε δι' αυτής στην καθαρότητα, και όταν εισέλθομε σ' αυτήν, έπειτα δεν θα μας αφαιρεθεί ή καθαρότης έως την έξοδό μας από τούτον τον βίο.
γ'. Μακάριοι λοιπόν είναι οι καθαροί στην καρδιά, διότι δεν υπάρχει καιρός που να μη απολαύουν αυτήν την τρυφή των δακρύων και διότι με την τρυφή βλέπουν πάντοτε τον Κύριο και, ενώ ακόμη τα δάκρυα είναι στα μάτια τους, αξιώνονται να δουν τις αποκαλύψεις του στην κορυφή της προσευχής των. Δεν υπάρχει γι' αυτούς προσευχή χωρίς δάκρυα και αυτό σημαίνει το λεχθέν από το Κύριο «μακάριοι είναι εκείνοι που πενθούν, διότι αυτοί θα παρηγορηθούν». Διότι από το πένθος έρχεται κανείς στην καθαρότητα της ψυχής. Γι' αυτό ό Κύριος, αφού είπε Ότι αυτοί θα παρηγορηθούν, δεν ερμήνευσε με ποια παρηγοριά. Διότι, όταν αξιωθεί ό μοναχός να πέραση την χώρα των παθών δια των δακρύων και να φθάση στην πεδιάδα της καθαρότητας της ψυχής, τότε συναντά την παρηγοριά αυτού του είδους. Όποιος λοιπόν διαπερνά από τίς περιστάσεις που βρήκαν εδώ την ψυχή του και φθάνει σ' αυτήν την παρηγοριά που δεν ευρίσκεται εδώ, τότε καταλαβαίνει ποια παρηγοριά διαδέχεται τελικώς το πένθος, την οποία δίδει Όποιος Θεός δια της καθαρότητας σ' εκείνους που πενθούν. Πράγματι δεν είναι δυνατό κάποιος που πενθεί αδιαλείπτως να ενοχλείται από τα πάθη. Το χάρισμα τούτο, το δάκρυ και το πένθος, είναι γνώρισμα των απαθών.
δ'. Και αν εκείνον που πενθεί και κλαίει πρόσκαιρος μπορούν τα δάκρυα όχι μόνο να τον οδηγήσουν προς την απάθεια, άλλα και να καθαρίσουν εντελώς τον νου του και να τον απαλλάξουν από την μνήμη των παθών, τι να πουμε για εκείνους που έχουν αναλάβει συνειδητά αυτήν την εργασία νύκτα και ήμερα; Την βοήθεια που προέρχεται από τον κλαυθμό δεν την γνωρίζει κανείς, έκτος από εκείνους που παρέδωσαν τίς ψυχές των σ' αυτό το έργο. Όλοι οι άγιοι ποθούν αυτήν την είσοδο, διότι δια των δακρύων ανοίγεται εμπρός των ή θύρα, για να εισέλθουν στην χώρα της παρηγοριάς, στην οποία χώρα αποτυπώνονται δια της αποκαλύψεως τα χρηστά και σωτήρια ίχνη του Θεού.

Ερώτησης. Επειδή μερικοί δεν μπορούν να πενθούν αδιαλείπτως λόγω της ασθενείας του σώματος, τι πρέπει να κάμουν αυτοί για να προφυλάξουν τον νου, ώστε να μη διεγερθούν τα πάθη, όταν αυτός σχολάζει;
Απόκρισης. α'. Τα πάθη δεν μπορούν να επαναστατήσουν κατά της ψυχής και να ταράξουν τον ασκητή, του οποίου ή καρδιά σχολάζει στην αναχώρησί του από τα πράγματα του βίου, χωρισμένη από κάθε περισπασμό, έκτος αν ραθυμήσει και αμελήσει τα καθήκοντα του. Ιδιαιτέρως, αν επιδοθεί στην μελέτη των θείων Γραφών και την εξέταση των νοημάτων τους, μένει ανενόχλητος από τα πάθη. Λόγω της έξοχης κατανοήσεως των θείων Γραφών που καταλαμβάνει την σκέψη του δραπετεύουν από μέσα του οι μάταιοι λογισμοί και δεν μπορεί Όποιος νους του να απομακρυνθεί από την επιθυμία των θείων τούτων νοημάτων ούτε γενικά να προσεχή στα πράγματα του βίου τούτου, λόγω της μεγάλης ηδονής από την επίδοση του, που τον κάμει να ανυψώνεται επάνω απ' αυτά κατά την πολλή ησυχία του στην έρημο.
β'. Εξ αιτίας αυτού λησμονεί και τον εαυτό του και την φύση του, και γίνεται σαν άνθρωπος εκστασιασμένος, που δεν ενθυμείτε καθόλου τον παρόντα κόσμο, ασχολούμενος αποκλειστικά και διαλογιζόμενος επιμόνως την μεγαλειότητα του Θεού και λέγοντας Δόξα στην θεότητα του. Παράδοξα και εξαίσια είναι όλα τα έργα του ανέβασαν υψηλά την ευτέλεια μου, αφού με αξίωσε να ασχολούμαι με τέτοια πράγματα και έκαμε την ψυχή μου να τολμά να τρέφει και ν' απολαύει τέτοιους λογισμούς. Επιδιδόμενος σ' αυτά τα θαυμάσια πράγματα και εκστασιαζόμενος παντοτινά, μεθά δια-παντός και γίνεται όπως στην μέλλουσα ζωή μετά την άνάστασι. Διότι ή ησυχία συντελεί πολύ σ' αυτήν την χάριν ό νους του ευρίσκει χώρο να διαμείνη καθ' εαυτόν στην ειρήνη που ανακάλυψε στην ησυχία, και μαζί με αυτά κινείται προς την ανάμνηση πραγμάτων που βοηθούν στον σκοπό της πορείας του. Πράγματι, σκεπτόμενος την δόξα του μέλλοντος αιώνος και την ελπίδα που απόκειται για τους δικαιους, οι όποιοι κινούνται προς εκείνη την πνευματική ζωή και τον Θεό, καθώς επίσης και την νέα εκείνη αποκατάσταση, δεν ενθυμείτε ούτε μνημονεύει τα πράγματα του κόσμου τούτου. Και όταν μεθύσι με αυτά, πάλι ή θεωρία του στρέφεται από εκεί προς τα πράγματα του κόσμου τούτου, όπου ευρίσκεται ακόμη, και λέγει έκπληκτος• «ω βάθος πλούτου και σοφίας και γνώσεως και συνέσεως και φρονήσεως και οικονομίας του ανεξιχνίαστου Θεού. Πόσο ανεξερεύνητες είναι οι κρίσεις του και ανεξιχνίαστοι οί δρόμοι του»
γ'. Γεννάται βέβαια το ερώτημα, αφού ετοίμασε άλλον κόσμο τόσο θαυμαστόν, για να εισαγάγει σ' αυτόν όλους τους λογικούς και να τους φύλαξη στην απέραντη ζωή, για ποιόν λόγο άραγε κατασκεύασε πρώτον τούτον τον κόσμο, τόσο ευρύχωρων και πλούσιον με την ποικιλία και το πλήθος των ειδών και των όντων, και έθεσε σ' αυτόν αιτίες και ύλες και ανταγωνισμούς των πολλών παθών; Πώς λοιπόν μας τοποθέτησε κατά πρώτον σ' αυτόν τον κόσμο και εμφύτευσε μέσα μας την αγάπη για την αιώνια ζωή του, και ξαφνικά μας σηκώνει απ' αυτόν δια του θανάτου και μας διατηρεί όχι για λίγο καιρό σε αναισθησία και ακινησία, αφανίζει τις μορφές μας, διαλύει την κρασί μας και την ανακατεύει με την γη, επιτρέπει να καταστροφή και να λιώσει και να ρεύση, μέχρι που να χαθεί εντελώς ή ανθρωπινή κατασκευή, κι' έπειτα, τον καιρό που όρισε με την προσκυνητή σοφία του, όταν θέληση, θα μας αναστήσει με άλλο σχήμα, που αυτός γνωρίζει, και θα μας φέρει σε άλλη κατάσταση;
δ'. Αυτά τα πράγματα δεν τα ελπίζομε μόνο εμείς οί άνθρωποι, αλλά και αυτοί οί άγιοι άγγελοι, που δεν έχουν ανάγκη τούτον τον κόσμο, εξ αιτίας της θαυμάσιας φύσεως των που παρ' ολίγο πλησιάζει την τελειότητα, περιμένουν την έγερση μας από την φθορά, περιμένουν ποτέ θα εγερθεί το γένος μας από το χώμα και θα ανακαινιστή από την φθορά του. Διότι εξ αιτίας μας εμποδίζονται από την είσοδο σ' αυτά και περιμένουν να ανοίγει ή θύρα του νέου κόσμου έφ' άπαξ. Τότε ακόμη και των αγγέλων ή κτίσης θ' αναπαυθεί μαζί μας από την βαρύτητα του σώματος που έχομε εμείς, όπως λέγει ό απόστολος «διότι και αυτή ή κτίσης περιμένει την αποκάλυψη των υιών του Θεού, για να ελευθερωθεί από την υποδούλωση στην φθορά και να φθάσει στην ελευθερία των δοξασμένων τέκνων του Θεού» μετά την πλήρη κατάργηση του κόσμου τούτου μαζί με όλην την συγκρότηση του και την αποκατάσταση της φύσεως μας στην πρώτη της κατάσταση.
ε'. Έπειτα θα ύψωθή με τον νου του στα προ της καταβολής του κόσμου τούτου, όταν δεν υπήρχε καμιά κτίσης, ούτε ουρανός ούτε γη ούτε άγγελοι ούτε οποιοδήποτε κτίσμα, και παρατηρεί πώς ξαφνικά παρήγαγε τα πάντα σε ύπαρξη με μόνη την ευδοκία του, ώστε κάθε πράγμα να εμφανιστεί εμπρός του τελειωμένο. Έπειτα πάλι κατεβαίνει με τον νου του σε όλα τα δημιουργήματα του Θεού και παρατηρεί την θαυμασιότητα των κτισμάτων του και την σοφία των ποιημάτων του, λέγοντας με τον λογισμό του έκπληκτος τι θαύμα, πώς ή οικονομία του και ή πρόνοια υπερβαίνει κάθε έννοια και ή θαυμαστή δύναμίς του είναι ισχυρότερη όλων των ποιημάτων του; Και πώς παρήγαγε την κτίση σε ύπαρξη από τα μη όντα, δηλαδή τα αναρίθμητα πλήθη των διαφόρων πραγμάτων; Και πώς πάλι πρόκειται να αφανίσει την θαυμαστή της ευταξία και το κάλλος των φύσεων και τον εύτακτο δρόμο των κτισμάτων, ώρες και καιρούς, την εναλλαγή της νύκτας και της ημέρας, τις ωφέλιμες εποχές του χρόνου, τα ποικίλα άνθη της γης, τις όμορφες οικοδομές των πόλεων και τα ωραία παλάτια, τον ταχύτατο δρόμο των ανθρώπων και την φύση τους την πονηρή από την είσοδο έως την έξοδο της;
στ'. Πώς τέλος ξαφνικά καταργείται αυτή ή θαυμαστή τάξις και θα έλθη άλλος κόσμος, ώστε να μη ύπαρξη σε κανενός την καρδιά ανάμνησης της πρώτης αυτής φύσεως, να συμβεί αλλοίωσης της σκέψεως και να έλθουν άλλοι διαλογισμοί και άλλος τρόπος ζωής, και τότε ή φύσις των ανθρώπων δεν θα ενθυμείτε τον κόσμο τούτο ούτε την προηγούμενη ζωή του καθόλου; Διότι Όποιος νους των θα αιχμαλωτιστεί στην θεωρία εκείνης της καταστάσεως και δεν θα ευκαιρήσει να γυρίσει πάλι προς την πάλη του αίματος και της σαρκός διότι συγχρόνως με την καταστροφή του κόσμου τούτου, αμέσως θα αρχίσει Όποιος μελλοντικός, και θα ειπεί τότε κάθε άνθρωπος τούτα . Ω μητέρα, που λησμονήθηκε από τα τέκνα που γέννησε και μόρφωσε, και αυτά σε μια στροφή των οφθαλμών συναθροίζονται σε ξένη αγκαλιά και γίνονται αληθινά τέκνο της στείρας που δεν γέννησε ποτέ. «Αγαλλιάσου, στείρα, που δεν γέννησες, για τα τέκνα που σου γέννησε ή γη».
ζ'. Και τότε ό νους συλλογίζεται έκπληκτος και λέγει Άραγε πόσον καιρό θα διατηρηθεί τούτος Όποιος κόσμος, και πότε θα ξεκινήσει Όποιος μελλοντικός; Πόσον καιρό θα κοιμούνται τα σώματα τούτα σ' αυτό το σχήμα, σώματα ανάμικτα με το χώμα, και τι είδους είναι εκείνη ή ζωή; Με ποια μορφή ανασταίνεται και συντηρείται αυτή ή φύσις, και με ποιόν τρόπο μεταβαίνει στην δεύτερη κτίση;
η'. Και καθώς επιδίδεται σε τέτοιες και παρόμοιες σκέψεις του επέρχεται έκστασης και έκπληξης και ήσυχη σιωπή έπειτα την ώρα εκείνη σηκώνεται, γονατίζει, αναπέμπει ευχαριστίες και δοξολογίες μαζί με πολλά δάκρυα στον μόνο σοφό Θεό, ό όποιος δοξάζεται με τα πάνσοφα έργα του πάντοτε.
θ'. Μακάριος λοιπόν είναι όποιος αξιώθηκε τέτοιες εμπειρίες. Μακάριος είναι όποιος διαλογίζεται αυτά ήμερα και νύκτα. Μακάριος είναι όποιος επιδίδεται σε τέτοια και σε παρόμοια όλες τις ήμερες της ζωής του. Και αν στην αρχή της μονώσεώς του ό άνθρωπος δεν αισθάνεται την δύναμη των θεωριών τούτων, λόγω του μετεωρισμού του νου του, και δεν μπορεί να ύψωθή στα νοήματα των θαυμάτων του Θεού που αναφέρθηκαν πρωτύτερα, να μη αδιαφορήσει και αφήσει την ηρεμία της ήσυχης ζωής του. Διότι ούτε ό αγρότης που σπείρει στην γη βλέπει ευθύς αμέσως με την σπορά και τον σπόρο και τον στάχυ.
ι'. Διότι την σπορά συνοδεύει εξάντλησης, κόπος και πόνος των μελών του, ταλαιπωρία του οργανισμού και χωρισμός από τους φίλους. Αφού όμως υπομείνει αυτά, έρχεται άλλος καιρός, κατά τον όποιο ευχαριστείται, χοροπηδά, άγάλλεται και ευφραίνεται ό εργάτης. Και ποιος είναι αυτός ό καιρός;
Είναι όταν τρώγει από το ψωμί του ίδρωτα του και παραμένει στην ησυχία του επιδιδόμενος στην μελέτη. Διότι ή ησυχία και ή υπομονετική επίδοσης στον διαλογισμό κινεί πολλήν και ατελείωτη ηδονή στην καρδιά και οδηγεί τον νου προς μια ανέκφραστη έκπληξη. Και είναι μακάριος εκείνος που εμμένει σ' αυτήν, διότι ανοίχθηκε ενώπιον του αυτή ή Θεόβρυτη πηγή και ήπιε απ' αυτήν κι' γλυκάθηκε και δεν θα παύση να πίνη απ' αυτήν διαπαντός και πάντοτε, κάθε ώρα της νύκτας και της ημέρας, μέχρι τη συντέλεια και το τέλος της όλης αυτής πρόσκαιρης ζωής του.

Ερώτησης. Ποιο είναι το κορύφωμα όλων των κόπων του έργου τούτου, δηλαδή της ησυχίας, ώστε, όποιος κατάληξη σ' αυτό, να μάθη ότι έφθασε στην τελειότητα της διαγωγής του;
Απόκρισης. Το κορύφωμα είναι το να αξιωθεί κανείς της αδιάλειπτης προσευχής. Όταν φθάσει σ' αυτήν, έφθασε στην κορυφή όλων των αρετών κι' έγινε πλέον κατοικητήριο του αγίου Πνεύματος. Αν δεν δεχθεί κανείς ακριβώς την χάρι του Παρακλήτου, δεν μπορεί να τελείωση την αδιάλειπτη προσευχή με άνεση διότι, λέγει, το Πνεύμα όταν κατοίκηση μέσα σ' έναν άνθρωπο, δεν παύει να προσεύχεται. Το Πνεύμα προσεύχεται πάντοτε. Τότε, ούτε όταν κοιμάται ούτε όταν άγρυπνη σταματά ή προσευχή από την ψυχή του είτε τρώγει είτε πίνει, είτε κοιμάται είτε πράττει κάτι, οι ευωδιές και οι πνοές της προσευχής στην καρδιά του αναδίδονται χωρίς κόπο σαν σε βαθύ ύπνο. Και τότε ή προσευχή δεν χωρίζεται απ' αυτόν, αλλά όλες τις στιγμές της ζωής του, ακόμη και αν διακοπή εξωτερικά, πάλι λειτουργεί μέσα του κρυφά. Πράγματι κάποιος από τους χριστοφόρους ονομάζει προσευχή την σιγή των καθαρών ανθρώπων, επειδή οι λογισμοί τους είναι κινήσεις, ενώ οί κινήσεις της καθαρής καρδιάς και διανοίας είναι πράες φωνές, με τις όποιες ψάλλουν μυστικά στον αόρατο.

Ερώτησης. Ποια είναι ή πνευματική προσευχή, και πώς γίνεται ό αγωνιζόμενος άξιος της; Απόκρισης. α'. Είναι οι ψυχικές κινήσεις που μετέχουν της ενεργείας του αγίου Πνεύματος λόγω της ακριβούς αγνείας και καθαρότητας, και μόνο ένας από τους μύριους ανθρώπους γίνεται άξιος αυτής. Είναι μυστήριο της μέλλουσας καταστάσεως και ζωής, διότι κατ' αυτήν ό αγωνιζόμενος ανυψώνεται και ή φύσις μένει ανενέργητη από κάθε κινήσει και μνήμη των εδώ πραγμάτων δεν προσεύχεται τότε ή ψυχή, άλλα αισθάνεται τα πνευματικά πράγματα εκείνου του αιώνος, τα όποια υπερβαίνουν την διάνοια των ανθρώπων και κατανοούνται μόνο με την δύναμη του αγίου Πνεύματος. Ο,τι είναι ή νοερά θεωρία και κίνησης, είναι και ή αίτησις της προσευχής, έφ' όσον από την προσευχή ξεκινά. Γι' αυτό μερικοί από τους ανθρώπους αυτού του είδους έφθασαν ήδη στην τέλεια καθαρότητα και δεν υπάρχει ώρα, κατά την οποία ή εσωτερική των κίνησης δεν ευρίσκεται σε προσευχή, όπως προείπαμε. Και όταν σκύψει να δή το Πνεύμα το άγιο, τους ευρίσκει πάντοτε σε προσευχή και αμέσως από την προσευχή τους μεταφέρει στην θεωρία, που λέγεται πνευματική όρασης. Διότι αυτοί δεν χρειάζονται παρατεταμένη προσευχή ούτε την καθορισμένη ταξί της ακολουθίας τους αρκεί ή μνήμη του Θεού, και αμέσως αιχμαλωτίζονται από την αγάπη του. Άλλα δεν παραμελούν τελείως και την προσευχή σε στάση, όταν κατανέμουν την τιμή στα είδη της προσευχής, και κατά τις ορισμένες ώρες στέκονται όρθιοι, έκτος από την αδιάλειπτη προσευχή.
β'. Βλέπομε πράγματι τον άγιο Αντώνιο, ενώ στεκόταν για την προσευχή της ενάτης ώρας, αισθανόταν τον νου του ανυψούμενο. Άλλος πάλι από τους πατέρες, καθώς άπλωνε τα χέρια του ιστάμενος σε προσευχή, ήλθε σε έκσταση επί τέσσερις ήμερες. Και πολλοί άλλοι κατά την προσευχή τόσο πολύ αιχμαλωτίζονταν από την έντονη ενθύμηση του Θεού και την αγάπη του, ώστε έρχονταν σε έκσταση. Ό άνθρωπος γίνεται άξιος γι' αυτήν, όταν αποδύεται την αμαρτία από μέσα και απ' έξω δια της φυλάξεως των εντολών του Κυρίου κατά της αμαρτίας. Αν αγαπήσει κανείς αυτές τις εντολές, και τις εφαρμόσει κατά την ταξί τους, αναπόφευκτος απομακρύνεται από το πλήθος των ανθρωπίνων πραγμάτων, δηλαδή να εκδύεται το σώμα και να εξέρχεται απ' αυτό, θα λέγαμε, όχι κατά την φύση αλλά κατά την ανάγκη. Δεν υπάρχει κανείς που να έχει εφαρμόσει αυτές τις εντολές σύμφωνα με το νόημα του νομοθέτη και να του απέμεινε αμαρτία. Γι' αυτό ό Κύριος υποσχέθηκε στο Ευαγγέλιο ότι θα κατοίκηση σ' αυτόν που εφήρμοσε τις εντολές του.

Ερώτησης. Ποια είναι ή τελειότης των πολλών καρπών του Πνεύματος;
Απόκρισης. Είναι το να αξιωθεί κανείς της τελείας αγάπης του Θεού.

Ερώτησης. Και από που γνωρίζει κανείς Ότι έφθασε σ' αυτήν;
Απόκρισης. Όταν κινηθεί στην διάνοια του ή μνήμη του Θεού, αμέσως ή καρδιά του κινείται στην αγάπη του και τα μάτια του χύνουν άφθονα δάκρυα. Πράγματι ή αγάπη συνηθίζει με την ανάμνηση των αγαπητών να προκαλεί δάκρυα. Καθ' όσον δεν του λείπει ποτέ ή ύλη που τον φέρει σε ανάμνηση του Θεού, ώστε και στον ύπνο του να συνομιλεί με τον Θεό διότι είναι συνηθισμένο φαινόμενο στην αγάπη να πράττει τέτοια πράγματα. Αυτή είναι ή τελειότης των ανθρώπων σε τούτη την ζωή τους.

Ερώτησης. Εάν μετά τον πολύ κόπο και τον μόχθο και τον αγώνα, που κατέβαλε ό άνθρωπος, ό λογισμός της υπερηφάνειας έχει την αναίδεια να τον προσβολή, διότι επήρε αφορμή από το κάλλος των αρετών του και σκέπτεται τον πολύν κόπο που υπέφερε, με ποιόν τρόπο μπορεί να συγκράτηση τον λογισμό του και να ασφάλιση την ψυχή του, ώστε να μη πεισθεί σ' αυτόν;
Απόκρισης. α'. Όταν κάποιος γνωρίσει ότι πέφτει από τον Θεό έτσι, όπως πέφτει το ξηρό φύλλο από το δένδρο, τότε γνωρίζει την δύναμη της ψυχής του, γνωρίζει δηλαδή αν απέκτησε αυτές τις αρετές με την δική του δύναμη και αν θα μπορούσε να υπομείνει όλους τους αγώνες σε περίπτωση που Όποιος Κύριος θα είχε αποσύρει την βοήθεια απ' αυτόν και θα τον άφηνε μόνον του να παλέψει με τον Διάβολο και δεν ερχόταν μαζί του, όπως συνηθίζει να πράττει με τους αγωνιζόμενους και να βοηθεί τότε φαίνεται ή δύναμις αυτού, ή καλύτερα ή αδυναμία και δυσκολία του. Διότι ή πρόνοια του Θεού είναι πάντοτε μαζί με τους αγίους, τους οποίους φυλάττει και ενισχύει, και με αυτήν νικά κάθε τάξις ανθρώπων, είτε στον αγώνα του μαρτυρίου, είτε στα πάθη περιέρχεται, είτε στις άλλες δυσκολίες που γίνονται και υπομένονται χάριν του Θεού.
β'. Και αυτά γίνονται καθαρά και φανερά χωρίς καμιά αμφιβολία. Διότι πώς μπορεί ή φύσις να νικήσει την δύναμη των γαργαλισμάτων που κινούνται ακατάπαυστα στα μέλη των ανθρώπων και τους στενοχωρούν και μπορούν να τους κατατροπώσουν; Πώς άλλοι που ποθούν και αγαπουν την νίκη, δεν είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν όταν αγωνίζονται σκληρά, αλλά ηττώνται καθημερινώς από τα ερεθίσματα και ευρίσκονται σε πόνο και πένθος και μόχθο χάριν των ψυχών τους, ενώ εσύ μπορείς εύκολα να βαστάσης τις δυσκολίες του σώματος, που είναι τόσο μεγάλες, και να μη στενοχωρείσαι πολύ; Πώς μπορεί το κατά τα άλλα εμπαθές σώμα του να παλαίη προς το κοπτερό σίδερο και να υπομένει την συντριβή των μελών του και κάθε είδος τιμωρίας, χωρίς να ηττάται από τα πάθη, αυτός που δεν μπορεί να υποφέρει ούτε μια πληγή από αγκάθι που του κεντά το νύχι, και να μη αισθάνεται αυτά τα ποικίλα βασανιστήρια κατά την συνήθεια της φύσεως, αν δεν συμπαρίσταται κάποια άλλη δύναμις, έκτος της φυσικής δυνάμεως, προερχόμενη από κάπου άλλου, περιορίζοντας σ' αυτόν την ισχύ των βασάνων; Και επειδή (ομιλήσαμε περί της προνοίας του Θεού, ας μη διστάσομε να αναφέρομαι και κάποια άλλη ψυχωφελή ιστορία που ενθαρρύνει τον άνθρωπο στους αγώνες του.

Διήγησης.
α'. Κάποιος νέος, ονομαζόμενος Θεόδωρος, αφού βασανίσθηκε με κακοποίηση όλου του σώματος κι' ερωτήθηκε από κάποιον 'πώς αισθάνθηκες στα βασανιστήρια, αποκρίθηκε• Στην αρχή αισθανόμουν τον πόνο, έπειτα όμως είδα κάποιον νεαρό να σπογγίζει τον ίδρωτα του αγώνος μου, να με ενδυναμώνει και να μου προσφέρει ανακούφιση στην άθληση μου. Ω, πόσοι είναι οι οικτιρμοί του Θεού. Πόσο πλησιάζει ή χάρις του στους αγωνιζόμενους για το όνομα του να υπομένουν με χαρά τα πάθη υπέρ αυτού.
β'. Μη δείχνεις λοιπόν, άνθρωπε, αγνωμοσύνη προς την πρόνοια του Θεού για σένα. Διότι, αν είναι φανερό ότι δεν είσαι συ Όποιος νικητής, αλλά διατελείς σαν ένα όργανο, και Ότι Όποιος Κύριος είναι Όποιος νικητής μέσα σου, και συ παίρνεις το όνομα της νίκης δωρεάν, ποιος θα σ' εμπόδιση να ζητείς σε κάθε περίσταση την ίδια δύναμη, να νικήσεις, να εγκωμιαστείς και να ομολογήσεις την πίστη σου στον Θεό; Δεν άκουσες τάχα άνθρωπε, πόσοι άθληταί από καταβολής κόσμου και από την παλαιά εποχή έπεσαν από το ύψος των κατορθωμάτων τους, επειδή έδειξαν αγνωμοσύνη προς την χάριν αυτή;
γ'. Όσο πολυάριθμες και ποικίλες είναι οί δωρεές του Θεού προς το ανθρώπινο γένος, τόσο πολλές είναι και οί διαιρέσεις των προς τους άξιους ανάλογα με την διαγωγή των δεχόμενων αυτές. Αν και όλες οί δωρεές του Θεού είναι υψηλές και θαυμαστές, παρατηρείται σ' αυτές το φαινόμενο άλλες να είναι μικρές και άλλες μεγάλες, ή μια να υπερβάλλει την άλλη σε δόξα και τιμή, και ή μια να ξεπερνά την άλλη σε βαθμό.
δ'. Εξ άλλου το να αφιέρωση κανείς τον εαυτό του στον Θεό και να ζή με την αρετή είναι ένα από τα μεγάλα χαρίσματα του Χριστού. Πράγματι, πολλοί λησμόνησαν αυτήν την χάρι, Ότι αξιώθηκαν να ξεχωριστούν από τους ανθρώπους και ν' αφιερωθούν στον Θεό, να γίνουν μέτοχοι και δέκτες των χαρισμάτων του, να εκλέγουν και ν' αξιωθούν της διακονίας και της λειτουργίας του Θεού αντί λοιπόν να ευχαριστούν τον Θεό αδιαλείπτως με το στόμα τους για τις ευεργεσίες, παρεξέκλιναν σε υπερηφάνεια και υψηλοφροσύνη.
Δεν φέρονται σαν να έλαβαν την χάρι της υπηρεσίας για να τον υπηρετούν με καθαρή διαγωγή και πνευματική εργασία, αλλά σκέπτονται σαν να κάμουν αυτοί χάρι στον Θεό, αντί
να σκέπτονται ότι τους επήρε από τους ανθρώπους και τους κατέστησε οικείους του, ώστε να μάθουν τα μυστήρια του. Και δεν τρέμουν με όλη την ψυχή τους σκεπτόμενοι αυτά, και μάλιστα βλέποντας πώς, όσοι πριν από αυτούς σκέφθηκαν έτσι, έχασαν ξαφνικά το αξίωμα και πώς τους έρριψε ό Κύριος σε μια ριπή οφθαλμού από την μεγίστη δόξα και τιμή που είχαν, και παρεξέκλιναν σε ακαθαρσία και ασέλγεια και αισχρολογία με κτηνώδη τρόπο.
ε'. Επειδή δηλαδή δεν γνώρισαν την δύναμη τους ούτε μνημόνευαν αδιαλείπτως εκείνον που τους έδωσε την χάρη να τον υπηρετούν, να έλθουν μέσα στην βασιλεία, να γίνουν ομοδίαιτοι των αγγέλων και να τον πλησιάσουν με την αγγελική πολιτεία, τους απέρριψε από την εργασία τους και με την μεταβολή της διαγωγής των από την ησυχία τους έδειξε ότι δεν ήταν δική τους ή δύναμις εκείνη να διάγουν με ευπρεπή διαγωγή και να μη ενοχλούνται από την βία της φύσεως και των δαιμόνων και των άλλων εμποδίων, αλλά ήταν δύναμις της χάριτος του, που ενεργούσε σ' αυτούς όσα Όποιος κόσμος δεν μπορεί να χωρέσει ή ακούσει λόγω της δυσκολίας των. Αυτοί υπέμειναν σ' αυτά πολύν καιρό, χωρίς να ηττηθούν, διότι ήσαν μέσα τους οπωσδήποτε κάποια δύναμις που τους ακολουθούσε, ικανή να τους βοηθήσει σε όλα και να τους διαφύλαξη σε όλα. Όταν όμως λησμόνησαν αυτήν την δύναμη, εκπληρώθηκε σ' αυτούς Όποιος λόγος του αποστόλου «επειδή δεν θέλησαν να επιγνώσουν τον Θεό τον Δεσπότη τους, που συνέδεσε το χώμα με την πνευματική λειτουργία, τους παρέδωσε σε άχρηστο νου και απέλαβαν την ατιμία που τους έπρεπε για την πλάνη τους».

Ερώτησης. Αν κάποιος τολμήσει ν' απαρνηθεί εντελώς και αμέσως την συγκατοικήσει με τους ανθρώπους και ξαφνικά εξέλθει σε έρημο ακατοίκητη και φοβερή με αγαθό ζήλο, άραγε θα αποθάνει εξ αιτίας αυτού από την έλλειψη της στέγης και των άλλων αναγκαιων πραγμάτων;
Απόκρισης. Εκείνος που ετοίμασε για τα άλογα ζώα, πριν τα δημιουργήσει, κατοικίες και που φροντίζει για τις ανάγκες των, δεν θα παράβλεψη το πλάσμα του, ιδιαιτέρως αυτούς που τον σέβονται, που τον ακολούθησαν με απλότητα καρδίας και χωρίς υστεροβουλία. Όποιος αποθέτει το θέλημα του για όλα στον Θεό, ποτέ δεν φροντίζει για την ανάγκη του σώματος του, για την ταλαιπωρία και κακοπάθειά του, αλλά ποθεί να επιδοθεί σε απόκρυφη διαγωγή και ,νά υπομείνει την ζωή της ταπεινώσεως διότι δεν δειλιάζει εμπρός στις θλίψεις, άλλα θεωρεί την αποξένωση από όλον τον κόσμο ευχάριστη και γλυκεία, λόγω της καθαρότητας της διαγωγής, μοχθώντας ανάμεσα σε βουνά και όρη, ως πλάνης στη χώρα των αλόγων ζώων, μη καταδεχόμενος να αναπαυθεί σωματικώς και να διάγει ζωή γεμάτη ρύπους. Και αφού παραδώση τον εαυτό του στο θάνατο για τον κόσμο, πενθεί καθημερινώς και προσεύχεται να μη στερηθεί την καθαρή πολιτεία ενώπιον του Θεού, και τότε παίρνει από αυτόν βοήθεια.
Σ' αυτόν ανήκει ή δόξα και ή τιμή και αυτός είθε να μας φύλαξη στην καθαρότητα του και να μας αγιάσει με τον διχασμό της χάριτος του αγίου Πνεύματος για την τιμή του ονόματος του, ώστε να δοξάζομαι το άγιο όνομα του με καθαρότητα στους αιώνες των αιώνων. Γένοιτο 
  

Ρωτήθηκε κάποτε ό  γέροντας από κάποιον αδελφό
Τι να κάμω που πολλές φορές μου συμβαίνει να έχω κάποιο πράγμα που μου χρειάζεται ή για την ασθένεια ή για εργασία ή για οποιαδήποτε αιτία και χωρίς αυτό δεν μπορώ να ζήσω στην ησυχία και βλέποντας κάποιον άλλον να το χρειάζεται νικώμενος από ευσπλαχνία, του το δίδω πολλές φορές μάλιστα το κάμω, όταν μου το ζητήσει κάποιος. Διότι αναγκάζομαι τόσο από την αγάπη όσο και από την εντολή να δώσω στον αιτούντα το χρήσιμο σ' εμένα αντικείμενο. Έπειτα όμως ή ανάγκη του μου προκαλεί μέριμνα και ταραχή λογισμών και μάλιστα μου σκορπίζει τον νου οπό την ησυχία τόσο, ώστε αναγκάζομαι ακόμη και να βγω από την ησυχία και να υπάγω σε αναζήτηση του πράγματος. Κι' αν υπομείνω να μη βγω, κυριεύομαι από πολλή θλίψη και θόρυβο λογισμών. Δεν γνωρίζω λοιπόν ποιο από τα δυο να επιλέξω να προτιμήσω εκείνο που παύει και σκορπίζει την ησυχία μου χάριν της αναπαύσεως του αδελφού μου ή να παραβλέψω την αίτηση του αδελφού για να διατηρήσω την ησυχία μου.
Προς αυτά αποκρίθηκε ό αδελφός και είπε.
Κάθε είδους ελεημοσύνη, ή αγάπη, ή ευσπλαχνία ή οτιδήποτε γίνεται χάριν του Θεού, που σε εμποδίζει από την ησυχία και σου στρέφει την προσοχή προς τον κόσμο, σε βάζει σε φροντίδες, σε διαταράσσει από την μνήμη του Θεού, σου διακόπτει τις προσευχές, σου φέρει θόρυβο και ακαταστασία λογισμών, σε σταματά από την μελέτη των θείων αναγνωσμάτων, που είναι όπλο λυτρωτικό από τους μετεωρισμούς, σου λύνει την προφύλαξη σου και σε αναγκάζει μετά την δέσμευση να περιφέρεσαι, και μετά την αναχώρηση στην έρημο να συναναστρέφεσαι με τον κόσμο, σου ξυπνήσει τα θαμμένα πάθη, διεγείρει την από τον κόσμο νέκρωσή σου, σε κατεβάζει από την αγγελική γεωργία, της οποίας έργο είναι ή μοναχική φροντίδα και σε τοποθετεί στην μερίδα των κοσμικών αυτή ή αρετή ας λήψη.
Πράγματι, ή εκπλήρωσης του καθήκοντος της αγάπης με την εξυπηρέτηση της σωματικής αναπαύσεως είναι έργο των κοσμικών ή και ορισμένων μοναχών που είναι σε κατώτερη βαθμίδα, όχι εκείνων που ζουν στην ησυχία, ή και εκείνων που έχουν την μοναχική άσκηση ανάμικτη με την κοινή ζωή και πηγαινοέρχονται ό ένας στον άλλο. Αυτό είναι καλό και αξιαγάπητο σε τούτου του είδους τους μοναχούς
Εκείνοι όμως που αληθινά διάλεξαν την αναχώρηση από τον κόσμο, με σώμα και νου, για να αφιερώσουν την διάνοιά τους στην μοναχική προσευχή, δηλαδή στην νέκρωση των πρόσκαιρων, των θεαμάτων και των αναμνήσεων των κοσμικών πραγμάτων, δεν πρέπει να εργάζονται στην γεωργία των σωματικών και στην δικαιοσύνη των φανερών πραγμάτων, για να δικαιωθούν από τον Χριστό δι' αυτών, αλλά να εργάζονται στην νέκρωση των μελών τους που είναι επάνω στην γη, κατά το λόγιο του Αποστόλου να προσφέρουν σ' αυτόν θυσία καθαρή και άμωμη τους λογισμούς των, σαν απαρχή της εργασίας των και την σωματική θλίψη με την υπομονή των κινδύνων για την μελλοντική ελπίδα.
Διότι ή μοναχική πολιτεία είναι εφάμιλλη των αγγέλων. Δεν πρέπει λοιπόν να εγκαταλείψομε την ουράνια εργασία και να ασχολούμαστε με επίγεια πράγματα.
Ας είναι δοξασμένος ό Θεός στους αιώνες. Γένοιτο.
 
 
ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ ΛΟΓΟΙ ΑΣΚΗΤΙΚΟΙ -ΞΒ-ΠΣΤ-
ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ.
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1991
www.pigizois.gr
 


Παγκόσμιο Πρωτάθλημα
Η έννοια του παγκόσμιου πρωταθλητή στο σκάκι είναι ...
Περισσότερα >>
Σημειώσεις προπονήσεων
ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΑΝΟΙΓΜΑΤΩΝ

Γενικές αρχές – ...
Περισσότερα >>