|
|
 |
Γ ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΑΘΩΝΙΚΗΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ (5.Σύγχρονη εποχή)
Η χερσόνησος του Άθω, που η περιοχή του αρχίζει από τη Μεγάλη Βίγλα και εξής, αποτελεί σήμερα κατά το Σύνταγμα της Ελλάδος και τον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους αυτόνομο και αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού Κράτους. Ο Καταστατικός Χάρτης του Αγίου Όρους στηρίζεται σε αυτοκρατορικά χρυσόβουλλα και τυπικά, σε πατριαρχικά σιγίλλια, σε σουλτανικά φιρμάνια, στους ισχύοντες Γενικούς Κανονισμούς και στους αρχαιότατους μοναχικούς θεσμούς και τα παλαιότατα αγιορείτικα καθεστώτα.
Με τον Καταστατικό αυτό Χάρτη του Αγίου Όρους, ο όποίος συντάχθηκε από πενταμελή αγιορείτικη Επιτροπή της διπλής έκτακτης Σύναξης με τη συνεργασία αρμόδιου νομικού φορέα, ψηφίστηκε από τους Αντιπροσώπους των είκοσι μονών του Άθω, εγκρίθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και κυρώθηκε με νόμο από τη Βουλή των Ελλήνων, καθορίζονται τα αρχαία αγιορείτικα καθεστώτα και ο τρόπος της σύγχρονης λειτουργίας τους.
Η ακριβής τήρηση των αρχαίων προνομιακων καθεστώτων του Αγίου Όρους τελεί ως προς μεν το πνευματικό μέρος κάτω από την ανώτατη εποπτεία του Οικουμενικού Πατριάρχου, του οποίου το όνομα πρέπει να μνημονεύεται σ' όλα τα Αθωνικά καθιδρύματα, ως προς δε το διοικητικό κάτω από την εποπτεία του Ελληνικού Κράτους. Του τελευταίου η κυριαρχία στην Αθωνική Πολιτεία εκφράζεται με την παρουσία στις Καρυές Πολιτικού Διοικητού, ο οποίος υπάγεται στο Υπουργείο των Εξωτερικών, εποπτεύει τη λεπτομερειακή εφαρμογή του Καταστατικού Χάρτου και εξασφαλίζει με τη βοήθεια μικρού αριθμού υπαλλήλων τη δημόσια τάξη και ασφάλεια.
Ολόκληρη η Αθωνική Χερσόνησος είναι αναπαλλωτρίωτη και ανήκει κατά προκαθορισμένα εδαφικά τμήματα στις εξής κατά τάξη είκοσι μονές: Ι. Μ. Λαύρας, 2. Βατοπεδίου, 3. 'Ιβήρων, 4. Χελανδαρίου, 5. Διονυσίου, 6. Κουτλουμουσίου, 7. Παντοκράτορος, 8. Ξηροποτάμου, 9. Ζωγράφου, 10. Δοχειαρίου, 11. Καρακάλλου, 12. Φιλοθέου, 13. Σίμωνος Πέτρας, 14. 'Αγίου Παύλου, 15. Σταυρονικήτα, 16. Ξενοφώντος, 17. Γρηγορίου, 18. , Εσφιγμένου, 19. Αγίου Παντελεήμονος και 20. Κωνσταμονίτου. Οι μονές αυτές έχουν τη νομοθετική, τη διοικητική και την εκτελεστική εξουσία του Αγίου Όρους.
Την πρώτη εξουσία, τη νομοθετική, ασκεί Σύναξη που αποτελείται από ισάριθμους αντιπροσώπους των μονών, και συνέρχεται στις Καρυές δύο φορές το χρόνο. Σε έκτακτες περιστάσεις οι αντιπρόσωποι διπλασιάζονται.
Τότε ή Σύναξη καλείται "Ε κ τ α κ τ ο ς δ ι π λ ή.
Τη δεύτερη εξουσία, τη διοικητική, την ασκεί η Ι ε ρ ά Κ ο ι ν ό τ η ς (εικ. 16). Αποτελείται από είκοσι αντιπροσώπους, δηλαδή ένα από κάθε μονή, πού εκλέγονται τις πρώτες μέρες του ημερολογιακού έτους με ενιαύσια θητεία. Προεδρεύεται από τον 'Αντιπρόσωπο της Μ. Λαύρας.
Την τρίτη εξουσία, την εκτελεστική, ασκεί η 'Ι ε ρ ά Ε π ισ τ α σ ί α (εικ. 17) την οποίαν αποτελούν τέσσερα μέλη, που εκλέγονται κάθε πρώτη Ιουνίου από τις μονές που έχουν σειρά Επιστασίας, κατά την ακόλουθη αυστηρά καθορισμένη τάξη:
Α'. Μ. Λαύρας, Δοχειαρίου, Ξενοφώντος,' Εσφιγμένου
Β'. Βατοπεδίου, Κουτλουμουσίου, Καρακάλλου, Σταυρονικήτα
Γ'. Ιβήρων, Παντοκράτορος, Φιλοθέου, Σίμωνος Πέτρας
Δ'. Χελανδαρίου, Ξηροποτάμου, ' Αγ. Παύλου Γρηγορίου
Ε'. Διονυσίου, Ζωγράφου, .Αγ. Παντελεήμονος, Κωνσταμονίτοι
Έτσι ο αντιπρόσωποι κάθε τετράδας μονών εκλέγονται κάθε
πέντε χρόνια.
Ο αντιπρόσωπος της πρώτης μονής σε κάθε τετράδα καλείται Πρωτεπιστάτης (εικ. 15), οι άλλοι τέσσερεις Επιστάτες, οι οποίοι και κρατούν τα ισάριθμα τεμάχια της κοινής σφραγίδας. Τα μέλη της Επιστασίας έχουν ενιαύσια θητεία
(1 lουνίου-31 Μαίου) και εκτελούν τις αποφάσεις των παραπάνω εξουσιών.
Στην υπηρεσία της Ιεράς Επιστασίας βρίσκονται τέσσερις λαϊκοί, τους οποίους οι μοναχοί ονομάζουν "Σεϊμένηδες" ο ένας, που προίσταται των άλλων, καλείται "Πολιτάρχος", Φορούν την ενδυμασία της φουστανέλλας και διεκπεραιώνουν καθήκοντα κλητήρα.
Τον Πρωτεπιστάτη ακολουθεί πάντοτε ένας σεϊμένης. Παράλληλα η Ιερά Επιστασία διευθύνει και τους "Σερδάρηδες". Πρόκειται για μικρό αριθμό προσώπων που περιπολούν τα μοναστικά ιδρύματα, ενδιαφέρονται για να τηρείται η τάξη και ελέγχουν τα όρια και το επίνειο του Αγίου Όρους για να μη εισέρχονται σ' αυτό απαγορευμένα άτομα και ζώα.
Τη δικαστική εξουσία ασκούν οι διοικήσεις των μονών, η Ιερά Επιστασία, η Ιερά Κοινότης, η Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και τα πολιτικά δικαστήρια της Θεσσαλονίκης. Τα πταίσματα και άλλες μικροπαραβάσεις δικάζονται σε πρώτη βαθμίδα από τις μονές και την Ιερά Επιστασία, ανάλογα με τον τόπο που έγινε η παράβαση, σε δεύτερη βαθμίδα από την Ιερά Κοινότητα και σε τρίτη από τη Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Οι οριακές διαφορές κρίνονται από την Ιερά Κοινότητα σε πρώτο βαθμό και τη Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου τελεσίδικα. Τα αδικήματα σε βαθμό πλημμελήματος και κακουργήματος εκδικάζονται από τα ανάλογα πολιτικά δικαστήρια της Θεσσαλονίκης, Στο Άγιον Όρος υπάρχουν σήμερα η πολίχνη των Καρυών, ο οικισμός της Δάφνης και πολυάριθμα μοναστικά καθιδρύματα που διακρίνονται από πλευράς αυτονομίας σε δύο κατηγορίες. Τα κυρίαρχα και τα εξαρτηματικά, Η πολίχνη των Κ α ρ υ ώ ν βρίσκεται στο μέσο περίπου της χερσονήσου και είναι η πρωτεύουσα της Αγιορείτικης Πολιτείας. Αποτελείται από ογδόντα περίπου χωριστές οικίες στις οποίες στεγάζονται οι Αντιπρόσωποι των είκοσι μονών, ήτοι τα μέλη της Ιεράς Κοινότητος και της Ιεράς Επιστασίας, οι δημόσιες υπηρεσίες, οι υπηρεσίες κοινοφελών οργανισμών, μικρός αριθμός εμπορευομένων λαϊκών και μοναχών και διάφοροι κελλιώτες μοναχοί.
Στο κέντρο της πολίχνης υψώνεται ο ιστορικός ναός του Πρωτάτου, ο Πύργος, και το μεταγενέστερο κτήριο της Ιεράς Κοινότητας (εικ. 5).
Ο οικισμός της Δ ά φ ν η ς βρίσκεται στο μέσο περίπου της δυτικής παραλίας της Αθωνικής χερσονήσου και αποτελεί το επίνειο ολοκλήρου του Αγίου Όρους. Στον οικισμό αυτό
λειτουργούν τελωνείο, ταχυδρομείο, τηλεγραφείο, αστυνομικός σταθμός, υποδηματοποιείο, πανδοχείο και 2-3 παντοπωλεία. Οι κάτοικοι της, που δεν υπερβαίνουν τους είκοσι, δεν είναι μόνιμοι. Ο μικρός οικισμός της Δάφνης εδαφικά ανήκει από μισή στις γειτονικές μονές Ξηροποτάμου και Σίμωνος Πέτρας (εικ, 3).
Κυρίαρχα ιδρύματα του Αγίου Όρους είναι τα 20 μ ο ν α σ τ ή ρ ι α ή μ ο ν έ ς, των οποίων ο αριθμός, σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη παραμένει αμετάβλητος. Ακόμη σύμφωνα με τους ιδρυτικούς και άλλους προστατευτικούς και κτηματικούς τίτλους κάθε μονή είναι αυτοδιοίκητη, δεν υπόκειται ιεραρχικά σε καμιά επισκοπική δικαιοδοσία, εκτός της πνευματικής εποπτείας του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, δεν έχει κανένα περιορισμό στον αριθμό των μοναχών της, έχει δική της περιουσία, καθώς και κυριότητα σε τμήμα της χερσονήσου του Όρους. Όλες οι μονές ονομάζονται Β α σ ι λ ι κ έ ς, γιατί ιδρύθηκαν ύστερα από εντολή ή συνδρομή βυζαντινών αυτοκρατόρων ,Π α τ ρ ι α ρ χ ι κ έ ς, γιατί με την κατά καιρούς έκδοση πατριαρχικών σιγιλλίων τέθηκαν κάτω από την πνευματική εποπτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, και Σ τ α υ ρ ο π η γ ι α κ έ ς, γιατί στα θεμέλιά τους τοποθετήθηκε σταυρός από Πατριάρχη ή επίσκοπο.
Από τις είκοσι αγιορείτικες μονές οι δεκαέξι λειτουργούν σήμερα ως κοινόβια ιδρύματα και οι υπόλοιπες τέσσερις ως ιδιόρρυθμα. Στην πρώτη κατηγορία άνήκουν οι μονές Μ, Λαύρας, Διονυσίου, Κουτλουμουσίου, Ξηροποτάμου, Ζωγράφου, Δοχειαρίου, Καρακάλλου, Φιλοθέου, Σίμωνος Πέτρας, Αγίου Παύλου, Σταυρονικήτα, Ξενοφώντος, Γρηγορίου, Εσφιγμένου, Αγίου Παντελεήμονος και Κωνσταμονίτου, Στη δεύτερη οι Βατοπεδίου, lβήρων, Xελαρίoυ και Παντοκράτορος. Στα κοινόβια προίσταται ο ηγούμενος, ο οποίος εκλέγεται από την Αδελφότητα, έχει την πνευματική εξουσία και είναι ισόβιος. Ο ηγούμενος με μικρό αριθμό εγκρίτων μοναχών, τη Γεροντία, ασκούν τη διοικητική εξουσία της μονής. Την εκτελεστική την ασκεί ο ηγούμενος με 2-3 μοναχούς εκ περιτροπής από τη Γεροντία, τους Επιτρόπους, των οποίων η θητεία είναι ετήσια. Στα κοινόβια τα πάντα είναι κοινά στους μοναχούς. Η στέγη, η εργασία, η τροφή, η ενδυμασία και η προσευχή (εικ. 102).
Υποχρεώσεις και δικαιώματα έχουν όλοι εξίσου. Αντίθετα με το μοναρχικό σχεδόν πολίτευμα των κοινοβίων, τα ιδιόρρυθμα έχουν πολίτευμα ολιγαρχικό, Διοικούνται από το Συμβούλιο των Προϊσταμένων, καθ' ένα από τους οποίους εκλέγει το ίδιο το Σώμα, μόλις κενωθεί μια θέση.
Οι Προϊστάμενοι διακρίνονται για την αρετή τους, είναι ισόβιοι και εκτελούν, όπως και οι άλλοι μοναχοί, διάφορα διακονήματα με μικρή αντιμισθία.
Στα ιδιόρρυθμα κοινή είναι μόνο η στέγη, κοινή και ιδιωτική είναι η προσευχή και η εργασία και μόνο ιδιωτική η τροφή και η ενδυμασία. Τα ιδιόρρυθμα, όπως είπαμε παραπάνω, προήλθαν από τη χαλαρότητα στα αυστηρά μοναχικά ήθη, που και εκείνη γεννήθηκε από τις διάφορες περιπέτειες των μοναχών από τον 16ο αιώνα και εξής.
Από το σύνολο των Αθωνικών μονών τέλος, οι δέκα επτά είναι ελληνικές, ήτοι η Μ. Λαύρας, Βατοπεδίου, , lβήρων, Διονυσίου, Κουτλουμουσίου, Παντοκράτορος,. Ξηροποτάμου, Δοχειαρίου, Καρακάλλου, Φιλοθέου, Σίμωνος Πέτρας, Αγίου Παύλου, Σταυρονικήτα, Ξενοφώντος, Γρηγορίου, , Εσφιγμένου καί Κωνσταμονίτου, μια ρωσική, του Αγίου Παντελεήμονος, μια βουλγαρική, του Ζωγράφου, και μια σερβική, του Χελανδαρίου.
Όλες οι παραπάνω μονές αδιάκριτα από το πολίτευμά τους ή την εθνικότητά τους είναι ισότιμες μεταξύ τους και αποτελούν με τα εξαρτήματά τους τη Μοναχική Συμπολιτεία του Αγίου Όρους, Στα παραπάνω κυρίαρχα ιδρύματα, τις μονές, υπάγονται διάφορα άλλα, τα οποία είναι εξαρτήματα των πρώτων και είναι τα ακόλουθα: Οι Σκήτες, τα Κελλιά, οι Καλύβες, τα Καθίσματα και τα Ησυχαστήρια.
Σ κ ή τ η είναι μοναστικό ίδρυμα, που βρίσκεται στο έδαφος της κυρίαρχης μονής με πράξη της οποίας και ανεγέρθηκε, ύστερα από σχετική έγκριση της Ιεράς Κοινότητας και επικύρωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αν και οι Σκήτες είναι ιδρύματα αυτοκυβέρνητα εσωτερικά, εν τούτοις οι κυρίαρχες μονές έχουν διάφορα δικαιώματα πάνω σ' αυτές και ο αριθμός των μοναχών τους είναι ορισμένος. Από τις δώδεκα σκήτες του Αγίου Όρους οι οκτώ ακολουθούν το ιδιόρρυθμο σύστημα ζωής, και οι τέσσερις το κοινοβιακό, Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι σκήτες:
1. της Αγίας Άννας, 2. των Καυσοκαλυβίων, 3. του Αγίου Δημητρίου (Βατοπεδίου), 4.του Αγίου Ι. Προδρόμου ('Ιβήρων), 5.του Πύργου η Νέα, 6. του Αγίου Δημητρίου του Λάκκου, 7. του Ευαγγελισμού και 8. του Αγίου Παντελεήμονος (Κουτλουμουσίου).
Στη δεύτερη 1. του Τιμίου Προδρόμου (Μ, Λαύρας), 2. του Αγίου Ανδρέου, 3. του Προφήτη , Ηλία και 4. του Αγίου Παντελεήμονος η Βογορόδιτσα, Οι ιδιόρρυθμες σκήτες αποτελούνται από χωριστές οικίες, τις Καλύβες, που πλαισιώνουν ένα κεντρικό ναό, το Κυριακό, κοντά στο οποίο διαμένει ο κατ' έτος Προϊστάμενος της σκήτης, ο Δικαίος, Τον Δικαίο εκλέγουν με ετήσια θητεία οι Γέροντες των Καλυβών στις 8 Μαϊου συνέρχονται κάτω από την προεδρεία αντιπροσώπου της κυρίαρχης μονής. Η προσευχή στις ιδιόρρυθμες σκήτες είναι ιδιωτική τις καθημερινές
και κοινή τις Κυριακές και εορτές, οπότε οι μοναχοί συνέρχονται στο Κυριακό και εκτελούν τις Ακολουθίες τους. Οι μοναχοί κάθε Καλύβης, που δεν πρέπει να υπερβαίνουν τους τρεις ζουν από τα εργόχειρά τους και από την καλλιέργεια της γης που τους παραχωρήθηκε γύρω από τον τόπο της διαμονής τους. Εκτροπή από τον τύπο της ιδιόρρυθμης σκήτης αποτελούν οι κοινόβιες σκήτες, οι οποίες ανήκουν σε αλλοεθνείς ορθοδόξους 'Αγιορείτες μοναχούς και ομοιάζουν στο κτήριο και τη λειτουργία τους με τις κοινόβιες μονές. Η διαφορά τους αναφέρεται μόνο στο ότι ο Προϊστάμενος των σκητών αυτών, ήτοι των κοινοβιακών, λέγεται Ηγούμενος, η δε εκλογή του εγκρίνεται από την κυρίαρχη μονή. Από τις παραπάνω δώδεκα αγιορείτικες σκήτες επτά είναι ελληνικές, δύο ρωμαϊκές, δύο ρουμανικές και μια βουλγαρική.
Το Κ ε λ λ ί ο ν αποτελείται από ευρύτατο oικoδόμημα, είδος αγροτικής κατοικίας, με ναϋδριο στους εσωτερικούς χώρους και με ορισμένη εδαφική περιοχή. Παραχωρείται με έγγραφο από την κυρίαρχη μονή σε τρία πρόσωπα κατά το σύστημα της διαδοχής. Όταν πεθάνει ο Γέρων του Κελλίου τη θέση του καταλαμβάνει ο δεύτερος, του δε δεύτερου ο τρίτος. Του τελευταίου τη θέση τη καλύπτει ο δόκιμος τον οποίο και αναγνωρίζει από τότε μόνο η κυρίαρχη μονή.
Οι Κελλιώτες ζουν από την καλλιέργεια της γης που τους παραχωρήθηκε και από το εργόχειρο τους που συνήθως είναι η αγιογραφία και η ξυλογλυπτική.
Η Κ α λ ύ β η κατά το κτήριο ομοιάζει με το Κελλίον είναι όμως μικρότερο και δεν έχει εδαφική έκταση. Οι ιδιόρρυθμες σκήτες αποτελούνται από καλύβες, που είναι οργανωμένες σε κοινότητες. Καλύβες λέγονται και τα απομακρυσμένα από την κυρίαρχη μονή και μεταξύ τους μικρά οικοδομήματα, που δίδονται σε ένα ή δύο πρόσωπα για ισόβια κατοικία, χωρίς δικαίωμα διαδοχής. Μεταξύ τους δεν έχουν καμμιά κοινοτική οργάνωση.
Ανοργάνωτοι συνοικισμοί του είδους αυτού, είναι η Καψάλα, η Μικρά Αγία Άννα, τα Καρούλια, τα Κατουνάκια, ο Άγιος Βασίλειος και η Προβάτα.
Το Κ ά θ ι σ μ α είναι μικρή Καλύβη κοντά σε μονή όπου παραμένει μοναχός υψηλής πνευματικής στάθμης. Το σιτηρέσιο του το χορηγεί η μονή. Σε παλαιότερες εποχές Γέρoντες των Καθισμάτων αναλάμβαναν να καθοδηγήσουν στην πνευματική ζωή τους δόκιμους μοναχούς προτού εισέλθουν στη μονή.
Το Η σ υ χ α σ τ ή ρ ι ο είναι σπήλαιο ή ευτελές συνήθως οικοδόμημα, απομακρυσμένο από όλα τα άλλα ιδρύματα. Ησυχαστήρια ή ερημιτήρια βρίσκονται σε έρημους και δυσκολοπρόσιτους τόπους. Οι "ένοικοι τους" ζουν με αυστηρή άσκηση και αδιάλειπτη προσευχή, και επιδιώκουν τη μυστική θεωρία του Θεού.
Στα παραπάνω μοναστικά ιδρύματα ζουν σήμερα περισσότεροι από χίλιοι τριακόσιοι ορθόδοξοι μοναχοί που ανήκουν σε επτά εθνικότητες: Την Ελληνική, τη Σερβική, τη Ρουμανική, τη Ρωσική, τη Βουλγαρική, τη Γαλλική και τη Γερμανική. Οι αλλοεθνείς Αγιορείτες μοναχοί αποκτούν την ελληνική υπηκοότητα από την ημέρα που προσλαμβάνονται ως μοναχοί ή που εγγράφονται στην τάξη των δοκίμων.
Οι πνευματικές τάξεις των μοναχών είναι τρεις μετά το ετήσιο στάδιο της δοκιμασίας: του ρασοφόρου, του μικρόσχημου και του μεγαλόσχημου. Από την πρώτη είναι δυνατή ή επιστροφή στη λαϊκή τάξη χωρίς συνέπειες, στη δεύτερη δίδονται από τον υποψήφιο μπροστά σ' όλη την Αδελφότητα οι γνωστές τρεις υποσχέσεις της αγαμίας, της ακτημοσύνης και της υπακοής -οπότε και αντικαθιστά το επώνυμο του με εκείνο της μονής που ανήκει πλέον- και στην τρίτη εισέρχονται μοναχοί ώριμης ηλικίας συνήθως και υψηλής πνευματικής στάθμης.
Οι Αγιορείτες μοναχοί ακολουθούν το Ιουλιανό ημερολόγιο.
Το εικοσιτετράωρο του ημερονυκτίου το υπολογίζουν με το βυζαντινό ρολόϊ που ρυθμίζεται έτσι ώστε η δύση του ηλίου να συμπίπτει με τη δωδέκατη ώρα. Εξαίρεση αποτελεί η μονή των Ιβήρων, η οποία ακολουθεί το χαλδαϊκό σύστημα που έχει βάση την ανατολή του ηλίου.
Από τις εικοσιτέσσερις ώρες του ημερονυκτίου οι Αθωνίτες μοναχοί αφιερώνουν οκτώ ώρες για προσευχή, οκτώ για εργασία και οκτώ για μελέτη και ανάπαυση. Πολλές φορές αυξάνουν την ώρα της προσευχής σε βάρος της αναπαύσεως. Η προσευχή διακρίνεται σε ιδιωτική και κοινή.
Η πρώτη στηρίζεται στη φράση "Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με", που μυστικά λέγει ο μοναχός χρησιμοποιώντας παράλληλα το κομποσχοίνι του κατά τις ώρες της εργασίας του και κατά το χρόνο που εκτελούνται αργές ψαλμωδίες. Τη δεύτερη αποτελούν οι Ακολουθίες του Μεσονυκτικού, του Όρθρου, της Θείας Λειτουργίας, των Ωρών, του Εσπερινού και του Αποδείπνου. Κατά τις Κυριακές και τις ημέρες των εορτών, οπότε συνήθως πραγματοποιούνται ολονύκτιες , Ακολουθίες, αυξάνονται μέχρι και δέκα τέσσερεις πολλές φορές οι ώρες της κοινής προσευχής του ημερονυκτίου. Οι ολονύκτιες Ακολουθίες φθάνουν περίπου τις σαράντα το χρόνο.
Η εργασία διακρίνεται σε ιδιωτική και κοινή. Η ιδιωτική πραγματοποιείται από τους μοναχούς των ιδιορρύθμων μονών κυρίως, οι οποίοι υποχρεώνονται να προετοιμάσουν μόνοι τους τη δίαιτα τους. Την κοινή καθορίζουν τα διάφορα διακονήματα, τα οποία εκτελούν οι μοναχοί, ύστερα από την εντολή των προϊσταμένων τους και τα οποία είναι: του ηγουμένου (στα Κοινόβια μόνο), των Επιτρόπων, του Σκευοφύλακα, του Αντιπροσώπου στην Ιερά Κοινότητα, του Γραμματέα, του Βιβλιοφύλακα, του Τυπικάρη, του Βηματάρη, του Εφημερίου, του Διακόνου, του Ιεροψάλτη, του Προαμονάριου στις μονές που φυλάσσεται θαυματουργική εικόνα της Θεοτόκου, του Αναγνώστη, του Κανονάρχη, του Εκκλησιαστικού, του Επιμελητή των παρεκκλησίων, του Αρχοντάρη, του Ξεναγού, του Δοχειάρη (αποθηκαρίου), του Μάγκιπα (φούρναρη), του Μάγειρα, του Τραπεζάρη, του Συνοδικάρη, του Νοσοκόμου, του Γηροκόμου, του Καμπανάρη (κωδωνοκρούστη), του Προσφοράρη, του Πορτάρη (πυλωρού), του Βορδονάρη ή Χατλάρη (σταυλάρχη), του Δασάρχη, του Κηπούρου, του Αμπελούργου, του Νυκτοφύλακα, του Ξυλούργου, του Σιδηρουργού, του Αρσανάρη, του Ταχυδρόμου, κ.α. Οι μοναχοί που ζουν στις Σκήτες και τα Κελλιά ασχολούνται περισσότερο με τη γεωργία, τη μελισσοκομία και την αλιεία όσοι παραμένουν στις Καλύβες και τα Ησυχαστήρια καταγίνονται κυρίως με την αγιογραφία, τη μικροξυλογλυπτική και γενικά με την χειροτεχνία.
Οι εργασίες αυτές για τους μοναχούς των μοναστηρίων είναι καθημερινά καθήκοντα, που τα πρoγραμματίζoυν οι προϊστάμενοι τους, ενώ οι εξαρτηματικοί τα προγραμματίζουν οι ίδιοι με αυτές καλύπτουν βασικές ανάγκες διατροφής.
Η δίαιτα των μοναχών είναι απλή στα ιδιόρρυθμα μοναστήρια, στις σκήτες και στα κελλιά, λιτή στα κοινόβια, στις Καλύβες και τα Καθίσματα, και στοιχειώδης στα Ησυχαστήρια.
Κρέας καταλύουν μόνο οι μοναχοί των ιδιορρύθμων μονών και των Κελλιών, αλλά όχι πάλι όλοι. Τα δύο λιτά γεύματα που πραγματοποιούν κάθε μέρα οι μοναχοί τα μειώνουν σε ένα, κατά τις ημέρες Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή, όλοι όσοι ζουν στα Κοινόβια μοναστήρια και στα Ησυχαστήρια.
Στη μελέτη και τη φιλοξενία οι Αγιορείτες μοναχοί καταβάλλουν ιδιαίτερη προσπάθεια.
Από τα κυριότερα βιβλία που διαβάζουν είναι ο Ευεργετινός, το Πηδάλιο, βιογραφίες αγίων και πολλά συγγράμματα Πατέρων και ιδίως των μυστικών. Μερικοί μάλιστα γνωρίζουν απέξω ολόκληρη την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, καθώς και μεγάλα τμήματα από τα πατερικά έργα. Η μελέτη του είδους εκείνου είναι προσευχή.
Την ελληνική παράδοση της φιλοξενίας οι μοναχοί του Αγίου Όρους έχουν επεκτείνει αδιάκριτα σε όλους τους επισκέπτες. Τους παρέχουν συνεχώς και ευχαρίστως διαμονή και τροφή, όσο επιτρέπουν οι δυνάμεις τους. Κάποτε ένας ευρωπαίος-ελληνομαθής επισκέπτης ρώτησε έναν Αγιορείτη μοναχό γιατί φιλοξενούν κάθε μέρα όλους τους διερχομένους από τη μονή τους χωρίς καμμιά αμοιβή. Έκπληκτος τότε άκουσε τον ταπεινό μοναχό να του λέγει δείχνοντας του συγχρόνως μια απεικόνιση της Φιλοξενίας του Αβραάμ "Ξένους ξένιζε μη Θεού ξένος γένη".
|
Αγγλικά
