|
|
 |
Ε΄ ενότητα
ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΛΕΗΜΩΝ ΚΑΡΔΙΑ ΑΒΒΑ ΙΣΑΑΚ;
Και είπε....
Είναι καύσης της καρδίας για ολόκληρη την κτίση για τους ανθρώπους και τα όρνεα, για τα ζώα και τους δαίμονες, για κάθε κτίσμα γενικά, ώστε από την μνήμη τους και την θέα τους να χύνουν τα μάτια του άνθρωπου δάκρυα από την πολλή και δυνατή ελεημοσύνη συνέχεται ή καρδιά, και από την πολλή καρτερία μικραίνει ή καρδιά του, κι' έτσι δεν μπορεί να βαστάξει ή ν' ακούσει ή να δει κάποια βλάβη ή μικρή λύπη πού γίνεται στην κτίση.
Γι' αυτό κάθε ώρα προσφέρει ευχές υπέρ των αλόγων και υπέρ των έχθρων της αληθείας και υπέρ των βλαπτόντων αυτόν σε κάθε ευκαιρία, ώστε να φυλαχτούν και ελεηθούν ομοίως και υπέρ της φύσεως των ερπετών λόγω της πολλής του ελεημοσύνης πού κινείται μέσα στην καρδιά του αμέτρως κατά το παράδειγμα του Θεού.
ΠΕΡΙ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΕΡΩΤΑΠΟΚΡΙΣΗ
Ερώτησης. Με ποια δεσμά συγκρατείται ή καρδιά του ανθρώπου ώστε να μη τρέχει προς τα κακά;
Απόκρισης. Με την παντοτινή επιδιώξει της σοφίας και την αφοσίωση στα διδάγματα περί της ζωής. Άλλος ισχυρότερος δεσμός για την αταξία της διανοίας δεν υπάρχει.
Ερώτησης. Ποιο είναι το όριο στην επιδιώξει της σοφίας και ποιο είναι το τέρμα της μαθήσεως της;
Απόκρισης. Είναι πράγματι αδύνατο να φθάσει κανείς με την πορεία του τούτο το όριο, αφού ακόμα και οί ίδιοι οί άγιοι είναι ελλιπείς σχετικά με αυτήν την τελειότητα. Διότι ή οδοιπορία της σοφίας δεν έχει τέλος ανέρχεται πάντως έως το σημείο πού θα ένωση εκείνον πού την ακολουθεί με τον Θεό. Και τούτο είναι το σημείο της ο τι ή έκτασης της είναι απέραντη, διότι ή σοφία είναι ό ίδιος ό Θεός.
Ερώτησης. Ποια είναι ή πρώτη και αρχική οδός πού μας επιτρέπει να πλησιάσομε την σοφία;
Απόκρισης. Είναι ή επιδιώξεις της σοφίας του Θεού με όλη την δύναμη και ή ολόψυχη επιζήτησης αυτού με κάθε ζήλο έως το τέλος, ώστε, αν χρειασθεί, να μη διστάσει κανείς ακόμη και την ζωή του ν' αποδυθεί και να πετάξει από επάνω του για την αγάπη του Θεού.
Ερώτησης. Ποιος είναι ό επαξίως ονομαζόμενος συνετός;
Απόκρισης. Εκείνος πού αντιλαμβάνεται αληθινά ότι υπάρχει όριο στην παρούσα ζωή, αυτός μπορεί να θέση όρια στα πλημμελήματα του. Πράγματι, ποια γνώσις ή σύνεσης είναι μεγαλύτερη από τούτη, από το να έχει κανείς την σοφία να εξέλθει απ' αυτήν την ζωή άφθαρτος, χωρίς να έχει μιανθεί κάποιο μέρος του από την γλυκύτητα της; Αν κάποιος λεπτύνει τίς σκέψεις του για να εισέλθει στα μυστήρια όλων των φύσεων και είναι προικισμένος με την ικανότητα να ανακαλύπτει και κατανοεί κάθε είδος γνώσεως, ή ψυχή του όμως είναι γεμάτη από τον ρύπο της αμαρτίας, ώστε να μη ελπίζει ότι θα απόκτηση μαρτυρία της συνειδήσεως του και παρ' όλα αυτά νομίζει ότι θα φθάσει καλώς στον λιμένα της σωτηρίας, κανείς δεν είναι αφρονέστερος από αυτόν στον κόσμο. Διότι τα έργα του τον έφεραν μόνο έως την ελπίδα του παρόντος κόσμου λόγω της συνεχούς πορείας του προς αυτόν.
Ερώτησης. Ποιος είναι αληθινά ό ισχυρότερος;
Απόκρισης. Είναι εκείνος πού ευχαριστείται στις πρόσκαιρες θλίψεις, στις όποιες είναι κρυμμένη ή ζωή και ή λαμπροφόρος δόξα του και δεν επιθυμεί την άνεση, στην οποία είναι κρυμμένη ή οσμή της αισχύνης και ή οποία ποτίζει παντοτινά με ποτήρι στεναγμού εκείνον πού την ευρίσκει.
Ερώτησης. Τι βλάπτει άραγε, αν κάποιος κατά την οδοιπορία προς τον Θεό παραμέληση τα αγαθά έργα λόγω των πειρασμών;
Απόκρισης. Δεν υπάρχει δυνατότης να πλησίαση κανείς τον Θεό χωρίς θλίψη και δεν μπορεί ή αρετή του να φυλαχθή αναλλοίωτη χωρίς αυτήν. Αν όμως διακόψει τα έργα πού την αυξάνουν, διακόπτει κι' εκείνα πού την φυλάσσουν και τότε ευρίσκεται σαν θησαυρός αφύλακτος, σαν πολεμιστής πού απογυμνώθηκε από τα όπλα του, σαν πλοίο πού δεν έχει τα εξαρτήματα του και σαν κήπος του οποίου αποκόπηκε ή άρδευσης.
Ερώτησης. Ποιος είναι αυτός πού έχει φωτισμένες σκέψεις;
Απόκρισης. Είναι όποιος κατόρθωσε να εύρη την πίκρα πού είναι κρυμμένη μέσα στην γλυκύτητα του κόσμου κι' εμπόδισε το στόμα του για να μη πιει απ' αυτό το ποτήρι, πού αναζητεί παντοτινά την σωτηρία της ψυχής του και δεν σταματά την πορεία, έως ότου απολυθεί από τον κόσμο τούτον και κλείνει τις θύρες των αισθήσεων του, για να μη μπει ποτέ μέσα του ό πόθος του βίου τούτου και του κλέψει τους κρυμμένους θησαυρούς του.
Ερώτησης. Τι είναι ό κόσμος, πως τον γνωρίζομε και σε Τι βλάπτει αυτούς πού τον αγαπούν;
Απόκρισης. Ό κόσμος είναι πόρνη, ή οποία με το κάλλος της ελκύει την επιθυμία εκείνων πού την βλέπουν. Όποιος κυριευθεί για λίγο από τον πόθο του και περιπλεχθεί σ' αυτόν, δεν μπορεί να ξεφύγει από τα χέρια του, έως ότου τον απογύμνωση από την ζωή του. Και όταν γύμνωση τον άνθρωπο από όλα και τον βγάλει από τον οίκο του κατά την ήμερα του θανάτου του, τότε αυτός αντιλαμβάνεται ότι ό κόσμος είναι πλανευτής και απατεώνας. Όταν όμως κανείς αγωνίζεται να εξέλθει από το σκότος του κόσμου τούτου, όσο καιρό είναι κρυμμένος σ' αυτόν, δεν μπορεί να δή τις περιπλοκές του. Κι' έτσι ό κόσμος κρατεί μέσα του όχι μόνο τους μαθητάς του και τα τέκνα του και τους δεσμώτες, άλλα και τους ακτήμονες και τους ασκητές, εκείνους πού έσπασαν τα δεσμά του και κάποια στιγμή ανέβηκαν επάνω σ' αυτόν κι' αυτούς ακόμη άρχισε να τους θηρεύει για την υπηρεσία του με κάποιους τρόπους, να τους καταπατεί και να τους βάζει κάτω από τα πόδια του.
Ερώτησης. Τι πρέπει να κάμομε στο σώμα, όταν το περικύκλωση ή οδύνη και το βάρος, αφού μαζί με αυτό χαυνώνεται το θέλημα της επιθυμίας του αγαθού και χάνει την πρώτη του δύναμη;
Απόκρισης. τούτο συμβαίνει πολλές φορές σε μερικούς ότι δηλαδή το ήμισυ τους εξήλθε από τον κόσμο ακολουθώντας τον Κύριο και το άλλο ήμισυ έμεινε στον κόσμο και ή καρδιά τους δεν κόπηκε από τα εδώ πράγματα, αλλά είναι διασπασμένοι και άλλοτε βλέπουν προς τα εμπρός, άλλοτε προς τα πίσω. Όμως, όπως εγώ νομίζω, αυτούς πού είναι με τέτοιον τρόπο διασπασμένοι και προσεγγίζουν τον Θεό ό σοφός τους συμβουλεύει με τα λόγια τούτα «να μη προσέλθεις σ' αυτόν με δυο καρδιές», αλλά να προσέλθεις σαν εκείνον πού σπείρει και θερίζει. Ό Κύριος, γνωρίζοντας αυτούς πού απαρνούνται τον κόσμο όχι τελείως και είναι μοιρασμένοι και στρέφονται με τον λόγο ή μάλλον με τον λογισμό προς τα πίσω με πρόφαση τον φόβο των θλίψεων, γνωρίζοντας επίσης ότι δεν έρριψαν ακόμη από πάνω τους την επιθυμία της σάρκας, Όταν θέλησε να τους απαλλάξει από την χαύνωση της διανοίας των, τους είπε ένα σημαντικό λόγο «όποιος θέλει να έλθει οπίσω μου, πρώτα πρέπει να απαρνηθεί τον εαυτό του» και τα λοιπά.
Ερώτησης. Τι σημαίνει άραγε το ν' απαρνηθεί κανείς τον εαυτό του;
Απόκρισης.
α/ Όπως εκείνος πού καταδικάσθηκε ν' ανεβεί στον σταυρό προχωρεί με μόνη την έννοια του θανάτου στον λογισμό του, σαν άνθρωπος πού δεν σκέπτεται ότι έχει πλέον μέρος στην ζωή του παρόντος κόσμου, έτσι και αυτός πού θέλει να εκπλήρωση τον παραπάνω λόγο. Διότι ό σταυρός σημαίνει θέλημα έτοιμο για κάθε θλίψη. Όταν πάλι ό Κύριος θέλησε να διδάξει γιατί αυτά συμβαίνουν έτσι, είπε «όποιος θέλει να ζήση σε τούτον τον κόσμο, θα χάση την αληθινή ζωή και όποιος χάση την ζωή του για χάρι μου, θα την εύρη εκεί». Δηλαδή αυτός πού ξεκίνησε την οδό του σταυρού και βαδίζει σ' αυτήν, αν συνέχιση την φροντίδα για τούτη την ζωή, χάνει την ελπίδα για την οποία ανέλαβε να θλίβει με την έξοδο του διότι αυτή ή μέριμνα δεν τον αφήνει να πλησίαση την θλίψη για τον Θεό, αλλά λόγω της επιμονής του σ' αυτήν τον ελκύει βαθμιαίως κοντά της και τον απομακρύνει από το μέσο του αγώνος για την ζωή της μακαριότητας και αυτός ό λογισμός αυξάνει μέσα του, ως πού να τον νικήσει. Εκείνος όμως πού χάνει την ζωή του διότι έχει την διάνοια του γεμάτη από τον πόθο για μένα, αυτός φυλάσσεται ακατάκριτος και αβλαβής για την αιώνια ζωή. Και αυτό σημαίνει το «εκείνος πού χάνει την ζωή του για χάρι μου, θα την εύρη».
β'/ Επομένως από τώρα ετοίμασε μόνος σου την ψυχή σου για πλήρη αφανισμό απ' αυτήν την ζωή. Κι' αν απολέσεις τον εαυτό σου γι' αυτήν την ζωή, θα σου απευθύνει αυτά τα λόγια «και θα σου δώσω αιώνια ζωή, όπως σου υποσχεθεί- Αν μείνεις αφοσιωμένος σ' αυτήν την ζωή, την αιώνια, θα σου δείξω την επαγγελία μου εμπράκτως εδώ και θα σου δώσω την επιβεβαίωση για τα μέλλοντα αγαθά. Και τότε ευρίσκεις την αιώνια ζωή, όταν καταφρόνησης την ζωή τούτη. και όταν εισέλθεις προετοιμασμένος με αυτόν τον τρόπο στον αγώνα, τότε θα καταφρονηθούν στα μάτια σου όλα τα θεωρούμενα επίπονα και θλιβερά. Διότι, όταν ό νους προετοιμαστεί έτσι, δεν θα έχει αγωνία ούτε θλίψη κατά την ώρα του κινδύνου του θανάτου. Γι' αυτό ακριβώς πρέπει να γνωρίζομε ότι, αν ό άνθρωπος δεν μισήσει την ζωή του στον κόσμο εξ αιτίας της επιθυμίας της μέλλουσας και μακάριας ζωής, δεν μπορεί καθόλου να υπομείνει τις επερχόμενες σ' αυτόν κάθε ώρα ποικίλες θλίψεις και πόνους.
Ερώτησης. Με ποιόν τρόπο μπορεί ό άνθρωπος να κόψη την προηγούμενη του συνήθεια και να συνηθίσει στην ζωή της στερήσεως και της ασκήσεως;
Απόκρισης.
α'. Το σώμα δεν δέχεται να ζήση με στέρηση των αναγκαίων, όσο καιρό περιβάλλεται από τις αιτίες της τρυφής και της χαυνώσεως και ό νους δεν μπορεί να το συγκράτηση απ' αυτά, αν δεν αποξενωθεί το σώμα από όλα τα πράγματα πού προκαλούν την χαύνωση. Διότι, όταν έχει την ευκαιρία να παρατηρεί τα πολυτελή πράγματα και να βλέπει σχεδόν κάθε ώρα τα αίτια της χαυνώσεως, αφυπνίζεται μέσα του διάπυρη ή επιθυμία γι' αυτά και το ερεθίζει σαν να το καίει.
β'. Για τον λόγο αυτόν πολύ σωστά ό Κύριος παρήγγειλε σ' αυτόν πού προτίθεται να τον ακολουθήσει, να εξέλθει από τον κόσμο γυμνός από όλα. Διότι πρώτα οφείλει ό άνθρωπος να απόρριψη τις αιτίες της χαυνώσεως του, κι' έπειτα να προχώρηση στο έργο. Ό ίδιος ό Κύριος, όταν άρχισε τον πόλεμο με τον Διάβολο, τον πολέμησε σε μια ξηρότατη έρημο. Ό Παύλος πάλι προτρέπει να εξέλθουν από την πόλη εκείνους πού σηκώνουν τον σταυρό του Χριστού «ας εξέλθομε μαζί του», λέγει, «έξω από την πόλη και ας δεχθούμε τον ίδιο ονειδισμό με αυτόν, διότι έπαθε έξω από την πόλη». Με το να αποχωριστή κανείς από τον κόσμο και τα πράγματα του λησμονεί γρήγορα τις προηγούμενες συνήθειες του και συναναστροφές και αυτό δεν χρειάζεται πολύν κόπο και χρόνο. Το να πλησίαση όμως στον κόσμο και τα πράγματα του γρήγορα αποχαυνώνει την δύναμη της διανοίας του.
γ'. Γι' αυτό πρέπει να γνωρίζομαι ότι ή απομάκρυνσης πολύ βοηθεί και οδηγεί προς την προκοπή κατά τον σωτήριο αθλητικό αγώνα. Ταιριάζει λοιπόν και βοηθεί σε τούτον τον αγώνα να είναι σε πτώχεια και στέρηση ή κατάστασης του κελιού του μονάχου, να είναι αδειανό και απαλλαγμένο από όλα όσα κινούν σ' αυτήν την επιθυμία της αναπαύσεως. Διότι, όταν οι αιτίες της χαυνώσεως είναι μακριά από τον άνθρωπο, δεν κινδυνεύει στον διπλό πόλεμο, τον εσωτερικό και τον εξωτερικό. Ό άνθρωπος πού έχει μακριά του τα αντικείμενα της ηδονής νίκα ευκολότερα από εκείνον πού έχει πλησίον του όσα τον παρακινούν προς την επιθυμία. Έτσι ό άγων είναι διπλός
δ'. Όταν ό άνθρωπος έχει έλλειψη των πραγμάτων πού συντηρούν το σώμα του, τότε και ή χρεία του γίνεται ασήμαντη και δεν την βλέπει με επιθυμία ούτε κατά την καθορισμένη ώρα της μεταλήψεως τροφής πείθει το σώμα με κάποια μικρή ποσότητα να βλέπει την τροφή σαν ανάξιο λόγου πράγμα και έτσι δεν την πλησιάζει για την γλυκύτητα της, άλλα για να βοηθήσει και ενίσχυση την φύση. Αυτή ή μέθοδος ανεβάζει κάποιον γρήγορα στην άσκηση με λογισμό άκοπο και άλυπο.
ε'. Ταιριάζει λοιπόν στον ζηλωτή μοναχό να φεύγει με γρήγορο βήμα χωρίς επιστροφή από όλα όσα πολεμούν τον μοναχό και όχι μόνο να μη ανακατεύεται με αυτά, αλλά να συγκρατείται και από την απλή θέα τους και ν' απομακρύνεται από το πλησίασμα τους όσο μπορεί. Κι' αυτό δεν το λέγω μόνο για την κοιλιά, άλλα και για όλα τα πράγματα πού κατά τον ασκητικό πόλεμο πειράζεται και δοκιμάζεται ή ελευθερία του μονάχου. Όταν ό άνθρωπος έρχεται προς τον Θεό συνάπτει με αυτόν συμφωνία να απέχει από όλα αυτά. Και αυτά είναι να μη βλέπει πρόσωπο γυναίκας, να μη βλέπει τα πρόσωπα ωραίων νέων, να μη επιθυμεί ν' απόλαυση τίποτε σχετικό με αυτά τα πρόσωπα, να μη βλέπει την κομψότητα των ενδυμάτων, να μη προσεχή τους τρόπους των κοσμικών ούτε τους λόγους των ν' ακούει ούτε τα σχετικά με αυτούς να εξετάζει. Διότι τα πάθη αποκτούν πολλή δύναμη από το πλησίασμα όλων των πραγμάτων αυτού του είδους, διότι αποχαυνώνουν τον αγωνιστή και αλλοιώνουν την φρόνησα και την πρόθεση του. Και αν ή θέα των καλών παρακινεί την προαίρεση εκείνου πού έχει ζήλο να προχώρηση στην εργασία τους, είναι φανερό ότι και τα αντίθετα τους έχουν την δύναμη να αιχμαλωτίσουν την διάνοια σ' αυτά. Και τίποτα άλλο να μη συμβεί στην διάνοια του ησυχαστού και μόνο ότι τον εμβάλλει σε πολεμικό αγώνα, κι' αυτό είναι μεγάλη ζημία, το να περιέλθει από την ειρήνη στην ταραχή εκουσίως.
στ'. Αν κάποιος από τους γέροντες ασκητές και αγωνιστές, όταν είδε ένα αγένειο νέον, όμοιο με τις γυναίκες, θεώρησε αυτό το πράγμα επιζήμιο για τον αγώνα του, ποιος είναι εκείνος πού μπορεί να αμελήσει σε παρόμοια θέματα, αφού αυτός ό άγιος δεν δέχθηκε να εισέλθει και να ασπασθεί τον αγένειο αδελφό; Διότι σκέφθηκε μέσα του ό σοφός γέρων ότι και μόνο να συλλογισθώ απόψε ότι υπάρχει εδώ κάτι τέτοιο, τούτο μου είναι μεγάλη ζημιά. Και γι' αυτό δεν εισήλθε και τους είπε Εγώ, τέκνα μου, δεν φοβούμαι, αλλά γιατί να φέρω στον εαυτό μου τέτοιον πόλεμο ματαίως; Ή μνήμη τέτοιων πραγμάτων προκαλεί πράγματι ανωφελή ταραχή στην διάνοια. Σε κάθε μέλος του σώματος του νέου υφίσταται ένα δέλεαρ και ό άνθρωπος συναντά πόλεμο σ' αυτά• πρέπει λοιπόν να προφυλαχθεί και να ελάττωση τον πόλεμο του απ' αυτά δια της φυγής• διότι, όταν αυτά είναι πλησίον, ακόμα και αν ό άνθρωπος πιέζεται στο αγαθό, κινδυνεύει από αυτά, αφού τα βλέπει και τα επιθυμεί πάντοτε.
ζ'. Βλέπομε πολλά βότανα να είναι σκεπασμένα στην γη και το καλοκαίρι κανείς δεν τα αναγνωρίζει από τον καύσωνα πού τα μαραίνει, όταν όμως νοτισθούν από το νερό και αναπνεύσουν τον ψυχρό αέρα, τότε φαίνεται που ήταν θαμμένο κάθε είδος στην γη. Έτσι και ό άνθρωπος, όταν ευρίσκεται στην χάρι της ησυχίας και στην θέρμη της εγκράτειας, πράγματι αναπαύεται από πολλά πάθη όταν όμως έλθει στα πράγματα του κόσμου, τότε βλέπει πως διεγείρεται κάθε πάθος και ταράσσει το κεφάλι του και μάλιστα όταν αισθανθούν την οσμή της αναπαύσεως. Το είπα αυτό για να μη έχει κανείς πεποίθηση στον εαυτό του όσον καιρό ζει μέσα στο σώμα, μέχρι πού ν' αποθάνει και για να δείξω ότι ή φυγή και απομάκρυνσης κάποιας από τις αιτίες της κακίας πολύ βοηθεί στον ασκητικό αγώνα. Τα πράγματα πού με την ανάμνηση τους μας προκαλούν ντροπή πρέπει να τα φοβόμαστε πάντοτε και να μη καταπατούμε και να καταφρονούμε την συνείδηση.
η'. Ας προσπαθήσομε λοιπόν τώρα να οδηγήσομε το σώμα μας στη έρημο και ας το ασκήσομε ν' απόκτηση υπομονή. Το σπουδαιότερο δε όλων είναι να φροντίζει κανείς, όπου και αν είναι, να απέχει από το αίτιο του πολέμου (διότι, ακόμη και αν θλίβεται κανείς, έτσι δεν έχει φόβο), ώστε, όταν έλθει ή περίστασης, να μη πέσει από το πλησίασμα της αιτίας.
Ερώτησης. Όποιος απέρριψε από επάνω του κάθε βάρος και εισήλθε στον αγώνα, πως θα αρχίσει τον πόλεμο κατά της αμαρτίας και από που θα ξεκινήσει την πάλη;
Απόκρισης.
α'. Τούτο είναι σε όλους γνωστό, ότι σε κάθε αγώνα της αμαρτίας και της επιθυμίας ό κόπος της αγρυπνίας και της νηστείας είναι ή αρχή και μάλιστα σ' εκείνον πού καταπολεμεί την εσωτερική μας αμαρτία. Το σημείο του μίσους κατά της αμαρτίας και της επιθυμίας της φαίνεται στους αγωνιζόμενους σ' αυτόν τον αόρατο πόλεμο από τούτο, από το να αρχίζουν με την νηστεία• μετά απ' αυτήν βοηθεί στην άσκηση ή νυκτερινή αγρυπνία,
β'. Εκείνος πού σε όλη του την ζωή αγαπά την συντροφιά αυτού του ζεύγους, αυτός γίνεται φίλος της σωφροσύνης. Όπως ή ικανοποιήσεις του στομάχου είναι αρχή όλων των κακών και ή αποχαύνωσης με τον ύπνο είναι ή αίτια πού εξάπτει την επιθυμία της πορνείας, έτσι ή αγία οδός του Θεού και ό θεμέλιος κάθε αρετής είναι ή νηστεία και ή αγρυπνία μαζί με την πρόθυμη παρουσία στην λειτουργία του Θεού, με την σταύρωση του σώματος όλη την ήμερα και την νύκτα εναντίον της γλυκύτητας του ύπνου. Ή νηστεία είναι ό ενισχυτής όλων των αρετών, ή αρχή του αγώνος, ό στέφανος των εγκρατευτών, το κάλλος της παρθενίας και του αγιασμού, ή λαμπρότης της σωφροσύνης, ή αρχή της χριστιανικής οδού, ή μητέρα της προσευχής, ή πηγή της σωφροσύνης και της φρονήσεως, ή διδασκαλία της ησυχίας, ή πρώτη από όλα τα καλά έργα. Όπως τους υγιείς οφθαλμούς συνοδεύει ή επιθυμία του φωτός, έτσι και την νηστεία πού γίνεται με διάκριση συνοδεύει ή επιθυμία της προσευχής.
γ'. Όταν δηλαδή αρχίσει κάποιος να νηστεύει, αμέσως επιθυμεί με την σκέψη του να έλθει σε κοινωνία με τον Θεό διότι το σώμα πού νηστεύει δεν αντέχει να κοιμηθεί όλη την νύκτα στο κρεβάτι του. Όταν ή σφραγίς των νηστειών έχει τοποθετηθεί στο στόμα του άνθρωπου, ό λογισμός του μελετά με κατάνυξη, ή καρδιά του αναβρύζει ευχές, το πρόσωπο του είναι σκυθρωπό από λύπη, οι αισχροί λογισμοί απέχουν πολύ απ' αυτόν, σκυθρωπότης καλύπτει τα μάτια του και είναι εχθρός των επιθυμιών και των ματαίων συναντήσεων. Ποτέ δεν είδε κανείς άνθρωπο πού νηστεύει με επίγνωση να υποδουλώθηκε από την κακή επιθυμία. Διότι ή νηστεία πού συνοδεύεται από επίγνωση είναι μεγάλη οικοδομή γεμάτη από όλα τα αγαθά και όποιος την παραμέληση απορρίπτει κάθε αγαθό. Αυτή είναι πράγματι ή εντολή πού τέθηκε στην φύση μας από την αρχή, να φυλαχθή από την γεύση της τροφής και από εκεί εξέπεσε ό πρώτος του γένους μας. Όμως από όπου συντελέσθηκε ό αφανισμός μας, απ' εκεί αρχίζουν οι αθληταί στον φόβο του Θεού, όταν αρχίσουν την φύλαξη των νόμων του.
δ'. Άλλα και ό Σωτήρ, όταν φάνηκε στον κόσμο δίπλα στον Ιορδάνη, απ' εκεί άρχισε. Δηλαδή μετά το βάπτισμα τον εξήγαγε το πνεύμα στην έρημο κι' νήστευσε σαράντα ήμερες και σαράντα νύκτες. Επίσης και όλοι οι εξερχόμενοι από τον κόσμο και ακολουθούντες τα βήματα του, σ' αυτό το θεμέλιο τοποθετούν την αρχή του αγώνος των. Διότι είναι όπλο επεξεργασμένο από τον Θεό ποιος λοιπόν δεν θα επικριθεί, αν το αμελή; Και αν νηστεύει εκείνος πού έβαλε τον νόμο, ποιος από τους τηρητάς του νόμου δεν πρέπει να νηστεύει; Γι' αυτό έως τότε το γένος των ανθρώπων δεν γνώριζε την νίκη και ό Διάβολος δεν είχε ποτέ δοκιμάσει την ήττα από μέρος της φύσεως μας, αλλά με τούτο το όπλο εξασθένησε για πρώτη φορά και αρχηγός και πρωτοπόρος της νίκης ήταν ό Κύριος μας, πού έβαλε τον πρώτο στέφανο της νίκης επάνω στην κεφαλή της φύσεως μας.
ε'. Όταν ό Διάβολος δει αυτό το όπλο σε κάποιον άνθρωπο, τρομοκρατείται αμέσως ό αντίπαλος και τύραννος, διότι ενθυμείτε αμέσως την ήττα του από τον Σωτήρα στην έρημο και θραύεται ή δύναμίς του και καίεται με την θέα του όπλου πού μας δόθηκε από τον αρχιστράτηγο μας. Ποιο όπλο υπάρχει δυνατότερο από αυτό και ποιο όπλο προσφέρει θάρρος στην καρδιά στην πάλη εναντίον των πνευμάτων της πονηρίας, όσο ή πείνα πού γίνεται χάριν του Χριστού; Πράγματι όσο μοχθεί και κακοπάθει το σώμα τον καιρό πού τον άνθρωπο περικυκλώνει ή φάλαγγα των δαιμόνων, τόσο ενισχύεται ή καρδιά του από την πεποίθηση και όποιος ενδύεται το όπλο της νηστείας πυρπολείται από ζήλο διαπαντός.
στ'. Και ό ζηλωτής Ηλίας, όταν καταλήφθηκε από ζήλο για τον νόμο του Θεού, σε τούτο το έργο της νηστείας επιδόθηκε. Αυτή υπενθυμίζει στον επιδιδόμενο σ' αυτήν τις εντολές του Πνεύματος και είναι μεσίτρια μεταξύ του παλιού νόμου και της χάριτος πού δόθηκε σ' εμάς από τον Χριστό. Όποιος παραμελεί την νηστεία, είναι χαύνος και στα άλλα αγωνίσματα και αμελής, δείχνει από την αρχή μέσα του ένα κακό σημείο της χαυνώσεως και δίδει στον αντίπαλο του ευκαιρία να νικήσει διότι εισέρχεται στον αγώνα γυμνός και άοπλος και είναι εύλογο ότι θα εξέλθει από αυτόν ηττημένος, αφού τα μέλη του δε φόρεσαν τη θέρμη της πείνας από την νηστεία. Τέτοια είναι ή νηστεία και όποιος διαμένει σ' αυτήν έχει ασάλευτη την διάνοια του κι' έτοιμη γι' αντιμετωπίσει και απόκρουση όλων των δύσκολων παθών.
ζ'. Λέγεται για πολλούς μάρτυρες ότι γνώριζαν από πριν την ήμερα πού επρόκειτο να δεχθούν τον στέφανο του μαρτυρίου, ή από αποκάλυψη ή από λόγια κάποιου συντρόφου τους και την παραμονή δεν έτρωγαν τίποτε, άλλ' από το βράδυ έως το πρωί έμεναν άγρυπνοι σε προσευχή, δοξάζοντας τον Θεό με ψαλμούς και ύμνους και ωδές πνευματικές, με χαρά και αγαλλίαση περίμεναν την ώρα εκείνη, σαν άνθρωποι έτοιμοι για τους γάμους, ελπίζοντας να συναντήσουν το ξίφος σε κατάσταση προσευχής. Κι' εμείς λοιπόν πού προσκληθήκαμε στο αόρατο μαρτύριο, για να δεχθούμε τους στεφάνους του αγιασμού, ας αγρυπνήσομε, ώστε ποτέ να μη δοθεί σε κάποιο μέλος ή μόριο του σώματος μας σημείο αρνήσεως της πίστεως στους εχθρούς μας.
Ερώτησης. Πως υπάρχουν μερικοί, πολλές φορές και πολλοί μάλιστα, πού έχουν αυτά τα κατορθώματα, αλλά δεν αισθάνονται την γαλήνη και ανάπαυση από τα πάθη και την ειρήνη των λογισμών;
Απόκρισης. Τα πάθη πού είναι κρυμμένα στην ψυχή, αδελφέ, δεν διορθώνονται μόνο με τις σωματικές ασκήσεις. Διότι αυτές οι ασκήσεις φυλάσσουν τον άνθρωπο από τις επιθυμίες, για να μη νικηθεί απ' αυτές και από την πλάνη των δαιμόνων, δεν προσφέρουν όμως την ειρήνη και την γαλήνη στην ψυχή. Οί ασκήσεις και οι κόποι παρέχουν στην ψυχή την απάθεια, νεκρώνουν τα γήινα μέλη και δωρίζουν την ανάπαυση των λογισμών τότε μόνο, όταν συνδυασθούν με την ησυχία. Όταν δηλαδή οι εξωτερικές αισθήσεις ησυχάσουν από την ταραχή και επιδοθούν στη υπηρεσία της σοφίας για κάποιον καιρό. Μέχρι πού να στερηθεί ό άνθρωπος της συναναστροφής των ανθρώπων, ν' απαλλαγούν τα μέλη του από την διάχυση των λογισμών και συγκέντρωση εαυτόν προς τον εαυτό του, δεν θα μπόρεση να γνωρίσει το πάθος του. Διότι «ή ησυχία», όπως είπε ό άγιος Βασίλειος, «είναι αρχή της καθάρσεως της ψυχής». Όταν δηλαδή οί εξωτερικές αισθήσεις ησυχάσουν από τις εξωτερικές ταραχές και από τον εξωτερικό περισπασμό, τότε ή διάνοια από τους εξωτερικούς περισπασμούς και τον μετεωρισμό στρέφεται στον εαυτό της, ηρεμεί και ή καρδιά αφυπνίζεται για να εξέταση τις εσωτερικές έννοιες της ψυχής.
Κι' αν ό άνθρωπος υπομείνει σ' αυτά επιτυχώς, αρχίζει σιγά σιγά να προχωρεί στην καθαρότητα της ψυχής.
ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΑΓΙΩΝ ΑΝΔΡΩΝ,
ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΑΝΟΣΙΩΝ ΛΟΓΩΝ ΤΟΥΣ
ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΘΑΥΜΑΣΤΗΣ ΔΙΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΘΑΥΜΑΣΤΟΥ ΑΔΕΛΦΟΥ
Κάποια ημέρα επήγα στο κελί ενός αγίου αδελφού κι' εξάπλωσα σε μια γωνία, λόγω της ασθενείας μου, για να με φροντίσει χάριν του Θεού, επειδή δεν είχα εκεί κανένα γνώριμο. Έβλεπα λοιπόν τον αδελφό τούτον να σηκώνεται την νύκτα παράκαιρα και να συνηθίζει να ευρίσκεται στην ακολουθία πριν από τους άλλους αδελφούς. Αφού αρκετή ώρα εστιχολογούσε τους ψαλμούς, ξαφνικά άφηνε τον κανόνα, έπεφτε με το πρόσωπο κάτω και κτυπούσε το κεφάλι του δυνατά στο έδαφος εκατό φορές με θέρμη πού αναπτυσσόταν στην καρδιά του από την θεία χάρι έπειτα σηκωνόταν κι' φιλούσε τον σταυρό του Κυρίου, πάλι προσκυνούσε κι' φιλούσε τον ίδιο σταυρό και πάλι έπεφτε με το πρόσωπο κάτω και συνέχιζε να πράττει έτσι επανειλημμένως, ώστε να μη μπορώ να αριθμήσω το πλήθος των γονυκλισιών του.
Ποίος μπορούσε άλλωστε να μέτρηση τις μετάνοιες του αδελφού εκείνου, πού έκαμνε κάθε νύκτα; Είκοσι φορές φιλούσε τον σταυρό γεμάτος φόβο και θέρμη, γεμάτος αγάπη ανάμικτη με ευλάβεια, και πάλι άρχιζε την στιχολογία από καιρό σε καιρό λόγω της πολλής καύσεως των λογισμών, πού τον εξερέθιζαν με την θερμότητα τους, όταν δεν μπορούσε να βαστάση την έξαψη εκείνης της φλόγας, κραύγαζε, νικημένος από την χάρι, διότι δεν μπορούσε να συγκρατηθεί. Θαύμαζα λοιπόν πολύ την χάρι εκείνου του αδελφού και τον αγώνα του και την αγρύπνια πού είχε για το έργο του Θεού.
Το πρωί, μετά την ακολουθία της πρώτης ώρας, όταν καθόταν για την ανάγνωση, γινόταν όμοιος με άνθρωπο αιχμαλωτισμένο, πού σε κάθε κεφάλαιο πού διάβαζε, έπεφτε πολλές φορές με το πρόσωπο κάτω, ενώ σε πολλούς στίχους ανύψωνε τα χέρια του στον ουρανό κι' δοξολογούσε τον Θεό.
Ήταν ηλικίας σαράντα περίπου ετών, έτρωγε λιγοστά, και μάλιστα πολύ ξηρή τροφή. Επειδή βίαζε πολλές φορές το σώμα του επάνω από μέτρο και δύναμη, φαινόταν σαν σκιά, ώστε τον λυπόμουν για την ασθένεια του προσώπου του, πού από την πολλή ασιτία είχε εκλείψει και δεν ήταν ούτε δύο δάκτυλα σε ποσότητα. Πολλές φορές του έλεγα, Λυπήσου τον εαυτό σου, αδελφέ, και αυτήν την καλή αγωγή πού απέκτησες, και μη σύγχυσης και διακόψεις την συμπεριφορά σου, πού είναι όμοια με μια πνευματική αλυσίδα από την επιθυμία να αύξησης λίγο τον κόπο σου, μη απομείνεις και σταματήσεις εντελώς από τον δρόμο σου. Φάγε με μέτρο, για να μπορείς να τρώγεις παντοτινά, και μη απλώσεις το πόδι σου επάνω από την δύναμη, για να μη μείνεις αργός διαπαντός.
Ήταν ελεήμων και πολύ σεμνός, χαρούμενος στην ελεημοσύνη του, καθαρός στο σώμα, πειστικός στην παρηγοριά, σοφός κατά Θεό, και λόγω της καθαρότητας και ιλαρότητας του αγαπιόταν από όλους. Εργαζόταν μαζί με τους αδελφούς, όταν τον χρειάζονταν, πολλές φορές τρεις και τέσσερις ήμερες, και ερχόταν στο κελί του από βράδυ σε βράδυ. Διότι ήταν έμπειρος σε κάθε διακονία.
Οταν είχε κάτι, ακόμη και αν το χρειαζόταν, από την πολλή αιδημοσύνη προς μικρούς και μεγάλους, δεν μπορούσε να πει ότι δεν το έχει. Συνεργαζόταν με τους αδελφούς τις περισσότερες φορές από ντροπή και πίεζε γι' αυτό τον εαυτό του, διότι δεν του ήταν ευχάριστο να εξέρχεται από το κελί του.
Τέτοια ήταν ή πολιτεία και ή διαγωγή του πράγματι θαυμαστού εκείνου αδελφού. Δοξασμένος ας είναι Ο Θεός μας στους αιώνες. Γένοιτο.
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ
Άλλοτε πάλι πήγα σ' έναν παλαιό καλό και ενάρετο γέροντα, πού πολύ με αγαπούσε. Ήταν απαίδευτος στον λόγο, αλλά φωτισμένος στην γνώση και βαθύς στην καρδιά, και πρόσφερε όσα του χορηγούσε ή χάρις. Δεν έβγαινε συχνά από το κελί του, άλλα πήγαινε στις άγιες συνάξεις. Πρόσεχε πάντοτε τον εαυτό του κι' ζούσε ησυχαστικά.
Κάποια φορά του είπα Πάτερ, μου ήλθε λογισμός, να μεταβώ την Κυριακή στην στοά της εκκλησίας, και εκεί να καθίσω και να φάγω το πρωί, για να με ιδούν όλοι οι εισερχόμενοι και εξερχόμενοι και να με καταφρονήσουν γι' αυτό. Σ' αυτά μου αποκρίθηκε ό γέρων ως έξης Έχει γραφή ότι «όποιος σκανδαλίζει τους κοσμικούς, δεν θα δή το φως». Κανένας δεν σε γνωρίζει εσένα σ' αυτόν τον τόπο και δεν ξέρει τον βίο σου θα πουν λοιπόν ότι οί μοναχοί τρώγουν από το πρωί. Εξ άλλου υπάρχουν εδώ αρχάριοι αδελφοί πού είναι ασθενείς στους λογισμούς των πολλοί από αυτούς, πού σου έχουν εμπιστοσύνη και ωφελούνται από σένα, όταν σε δουν να τρώγεις, θα βλαβούν.
Οι αρχαίοι πατέρες προέβαιναν σε τέτοιες πράξεις λόγω των πολλών θαυματουργιών πού επιτελούσαν και της εκτιμήσεως πού απήλαυσαν και της μεγάλης φήμης των. Τα έπρατταν δε αυτά, για να ατιμασθούν, να αποκρύψουν την δόξα της διαγωγής των και ν' απομακρύνουν από επάνω τους τις κατηγορίες περί της υπερηφάνειας. Εσένα όμως τι σε αναγκάζει να κάμεις τέτοιο πράγμα; Δεν γνωρίζεις ότι σε κάθε μορφή βίου υπάρχει τάξις και καιρός; Εσύ δεν έχεις φθάσει σε τόσο διακεκριμένη διαγωγή ούτε έχεις αποκτήσει τέτοια φήμη διότι ζεις σαν ένας μεταξύ των άλλων αδελφών. Έτσι με την πράξη σου αύτη ούτε τον εαυτό σου θα ωφελήσεις, άλλα και άλλον θα βλάψεις.
Εξ άλλου αύτη ή ενέργεια δεν είναι σε όλους ωφέλιμη, άλλα μόνο στους τελείους και τους μεγάλους, διότι εμπερικλείει παράλυση των αισθήσεων. Στους μέσους και τους αρχαρίους είναι επιζήμια, διότι αυτοί χρειάζονται μεγάλη προφύλαξη και υποταγή των αισθήσεων. Οί γέροντες όμως έχουν ξεπεράσει τον καιρό της προφυλάξεως και κερδίζουν σε όλα όσα θέλουν. Οί έμποροι πού είναι άπειροι στις μεγάλες επιχειρήσεις προξενούν στους εαυτούς των μεγάλες ζημιές, ενώ στις μικρές προοδεύουν γρήγορα.
Εξ άλλου, όπως είπα, σε κάθε έργο χρειάζεται τάξις και σε κάθε διαγωγή υπάρχει καθορισμένος καιρός. Όποιος αρχίζει παράκαιρα έργα υπέρμετρα για τις δυνάμεις του, όχι μόνο δεν κερδίζει τίποτε, άλλα και προκαλεί διπλάσια βλάβη στον εαυτό του. Αν επιθυμείς τούτο, υπόμεινε με χαρά την ακούσια καταφρόνηση, πούτσου επέρχεται κατά πρόνοια του Θεού, και να μη θορυβηθείς ούτε να μισήσεις εκείνον πού σε προσβάλλει.
Ήμουν κάποτε σε συνάντηση με τον γενναίο εκείνο γέροντα, πού γεύθηκε τον καρπό από το φυτό της ζωής με τον ψυχικό ίδρωτα από το πρωί της νεότητας του έως το βράδυ των γηρατειών του. Αφού μ' δίδαξε πολλούς λόγους περί αρετής, μου είπε αυτό 'Κάθε προσευχή, στην οποία δεν μοχθεί το σώμα και δεν θλίβεται ή καρδιά, θεωρείται έκτρωμα διότι είναι προσευχή χωρίς ψυχή'.
Άλλοτε πάλι μου είπε Νά μη έχεις καθόλου δοσοληψίες με άνθρωπο φιλόνικο πού θέλει να επιβολή τις απόψεις του, πονηρόν στην διάνοια και αναιδή στις αισθήσεις του, για να μη απομακρύνεις από επάνω σου την καθαρότητα, πού απέκτησες με πολύν κόπο, και γέμισης έτσι την καρδιά σου με σκοτάδι και ταραχή'.
ΠΕΡΙ ΕΝΟΣ ΑΛΛΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ
Κάποτε πήγα στο κελί κάποιου γέροντα. Ό άγιος αυτός άνθρωπος σπάνια άνοιγε σε κάποιον. Μόλις είδε από το παράθυρο, ότι είμαι εγώ, μου είπε θέλεις να μπεις; Κι' εγώ απάντησα Ναι, τίμιε πάτερ'. Αφού μπήκα, ευχήθηκα, κάθισα και είχαμε μακρά συνομιλία.
Στο τέλος τον ερώτησα
Τι πρέπει να κάμω, πάτερ, πού έρχονται μερικοί σε μένα, και ούτε κερδίζω ούτε ωφελούμαι από την συνάντηση μαζί τους; Ντρέπομαι να τους πω να μη έλθουν. Πολλές φορές μάλιστα μ' εμποδίζουν κι' από τις συνηθισμένες ακολουθίες. Γι' αυτό θλίβομαι.
Προς αυτά μου απάντησε ό μακάριος εκείνος γέροντας.
Όταν έρχονται σ' εσένα τέτοιοι άνθρωποι πού αγαπούν την αργία, αφού
καθίσουν ολίγο, προφασίσου ότι θέλεις να σηκωθείς για προσευχή και είπε στον επισκέπτη σου, όποιος κι' αν είναι, με υπόκλιση.
Αδελφέ, ας προσευχηθούμε, διότι ήλθε ή ώρα για τον κανόνα μου και δεν μπορώ να τον παραβιάσω μου έρχεται βάρος, όταν θελήσω να τον τελέσω σε άλλη ώρα και μου γίνεται αιτία ταραχής δεν μπορώ λοιπόν να τον αφήσω χωρίς κάποια ανάγκη. Και ασφαλώς τώρα δεν υπάρχει ανάγκη να καταργήσω την προσευχή μου.
Και να μη τον αφήσεις να μη προσευχηθεί μαζί σου. Αν σου ειπεί, προσευχήσου εσύ και εγώ φεύγω, κάμε του μετάνοια και είπε, Έχε την καλοσύνη να κάμεις μαζί μου τουλάχιστον αυτήν την μία ευχή, για να ωφεληθώ από την προσευχή σου'. Και όταν σηκωθείτε, παράτεινε την προσευχή σου περισσότερο από όσο συνηθίζεις. Αν ενεργήσεις έτσι σ' αυτούς πού σε επισκέπτονται, όταν καταλάβουν ότι δεν συμφωνείς με την τακτική τους ούτε αγαπάς την αργία, όπου ακούσουν ότι παρευρίσκεσαι, δεν πρόκειται να πλησιάσουν.
Πρόσεχε λοιπόν μη τυχόν, από ευλάβεια προς πρόσωπο ανθρώπου, κατάλυσης το έργο του Θεού. Αν όμως ευρέθη κάποιος από τους πατέρες ή κάποιος ξένος αδελφός κουρασμένος, τότε σαν μεγάλη προσευχή θεωρείται το να σταθείς μαζί με αυτόν. Και αν ό ξένος είναι από εκείνους πού αγαπούν τις ματαιολογίες, ανάπαυσε τον κατά δύναμη και απόλυσε τον ειρηνικά.
Είπε κάποιος από τους πατέρες θαυμάζω πού άκουσα ότι μερικοί κάμουν το εργόχειρο στα κελιά τους και μπορούν ανελλιπώς να τελέσουν τον κανόνα τους, χωρίς να ταράσσονται. Είπε επίσης ένα θαυμάσιο λόγο αληθινά σας λέγω ότι, αν μεταβώ για νερό, διαταράσσω την συνήθεια μου και την ταξί της, και εμποδίζεται έτσι ή πλήρης λειτουργία του διακριτικού μου.
|
Αγγλικά
