www.acapus.com Greek         Αγγλικά Last updated 23/12/2004    
    

    

Photo Album
Αναζήτηση

         
  
  
Ή δοξασία της Μετενσάρκωσης.

Ασυμβίβαστη με το Χριστιανισμό

Ευάγγελου Γ. Καρακοβούνη
Θεολόγου

Εκδόσεις Αποστολική Διακονία
Έκδοσις Α΄ - Αθήνα 1996


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ


Α΄ ΓΕΝΙΚΑ           3
Β΄ ΟΙ  «ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΕΣ» ΤΗΣ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗΣ     5
Γ΄ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗΣ    10
Δ΄ ΑΝΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗΣ    13
Ε΄ ΣΥΝΕΠΕΙΣ ΤΗΣ ΔΟΞΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗΣ    19
ΣΤ΄ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΡΗΣΚΕΙΕΣ      23
Ζ΄ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗ      26
ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ (ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ)     37
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ          40
ΘΕΟΣΟΦΙΑ           40
ΠΝΕΥΜΑΤΙΣΜΟΣ          41 ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ          42
ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ «ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ»       42 
 

Α΄ ΓΕΝΙΚΑ


1. Ή δοξασία της Μετενσάρκωσης.


Μετενσάρκωση (μετενσωμάτωση) ή Μετεμψύχωση καλείται η πίστη ότι η ψυχή τού άνθρώπου .
Μετά το σωματικό θάνατό του, αφού παραμείνει για κάποιο χρονικό διάστημα στον ουράνιο χώρο (αστρικό πεδίο), επανέρχεται στον υλικό κόσμο εισερχόμενη σε διάφορα σώματα ανθρώπων, ακόμη φυτών και ζώων, και διανύει και άλλη ζωή προκειμένου να καθαρθεί ηθικά ή και να τιμωρηθεί για τις αμαρτίες πού έπραξε στην προηγούμενη ζωή της. Πολλές φορές πρόκειται περί συνεχούς ανακυκλήσεως υπάρξεων, περί διαδοχικών μετενσωματώσεων, έως ότου επέλθει μία πλήρης κάθαρση της ψυχής. Ή ανακύκληση αυτή μπορεί να κρατήσει και ολόκληρες χιλιετίες.

Ό Βούδας για παράδειγμα, όπως υποστηρίζουν οι οπαδοί του, υπέστη 550 μετενσαρκώσεις. Τον αριθμό των μετενσωματώσεων αλλά και τις νέες μορφές πού θα λάβει η ψυχή, καθορίζει πάντοτε η ηθική εξέλιξή της, το «κάρμα» (οι πράξεις τής προηγούμενης ζωής).

Ό όρος «μετενσάρκωση» (ή μετενσωμάτωση) είναι ορθότερος εκείνου τής «μετεμψύχωσης», διότι δεν πρόκειται για «εμψύχωση» τής ψυχής, άλλά για την είσοδό της σε διάφορα εκάστοτε σώματα.

«Η μετενσάρκωση -σύμφωνα με τούς υποστηρικτές, της- είναι μία πολύ απλή έννοια. Οι άνθρωποι, όπως κι όλες οι άλλες μορφές ζωής στη φύση, ακολουθούν έναν κύκλο ζωής, θανάτου και επαναγέννησης, έναν κύκλο πού διέπεται από τούς νόμους τού κάρμα (αίτιο και αποτέλεσμα) και είναι εξελικτικός οδηγεί, τελικά στην ένωση τού άνθρώπου με το Σύμπαν, και το «Θεό». Μία συνέπεια αυτής τής πεποίθησης είναι ότι ο καθένας μας είναι προσωπικά υπεύθυνος για τις πράξεις του και για τα αποτελέσματά τους» (Γουίλλιστον, Ανακαλύπτοντας τις προηγούμενες ζωές μας, σελ. 39).

Η μετενσάρκωση λαμβάνει χώρα σ' ολόκληρο το σύμπαν, όχι μόνο στο ανθρώπινο βασίλειο, αλλά σε όλη τη φύση. Μπορεί κανείς να μετενσαρκωθεί είτε στον ίδιο πλανήτη, όπου έζησε την τελευταία του ύπαρξη, είτε σε άλλον» (Παπύς, Μετενσάρκω¬ση σελ. 11).

Στο βάθος τής δοξασίας τής μετενσάρκωσης κρύβεται ο καθολικός πόθος τής αθανασίας. Ή μετενσάρκωση, δηλαδή, δεν είναι παρά μία προσπάθεια άρνησης τού θανάτου. Θέλει να δείξει με τον τρόπο της πώς παρά την παρέμβαση τού θανάτου για τη διακοπή τής ζωής, η ζωή συνεχίζεται, ανανεώνεται και πλουτίζεται η ανθρώπινη ψυχή εξακολουθεί να υπάρχει σε άλλη μορφή, μέσα σε άλλο σχήμα. Έχουμε εξαφάνιση, χωρίς να έχουμε εκμηδένιση.

Ακόμη η μετενσάρκωση θέλει να τοποθετήσει τον άνθρωπο σ' ένα μυστηριώδες σύμπαν. Και ο άνθρωπος τής σημερινής εποχής είναι περισσότερο δεμένος σε μια κοσμολογία παρά σε μια ανθρωπολογία. Να μετενσαρκώνεται κανείς δε σημαίνει να τακτοποιεί μόνο το προσωπικό του πρόβλημα – να δίνει απάντηση στο μεταφυσικό του πρόβλημα - , σημαίνει να γίνεται μέρος τής συνολικής πραγματικότητας. Κι αυτό είναι πού αρέσει σε πολλούς ανθρώπους τού δυτικού πολιτισμού, οι οποίοι κουρασμένοι από τον εγωκεντρισμό ή την ατομοκρατία επιθυμούν να ξαναβρούν τούς δεσμούς με τη φύση, ή να βυθιστούν στη γεμάτη μυστήριο Ανατολή.

Δεν είναι ανεξήγητο, λοιπόν, γιατί η μετενσάρκωση έχει κάτι το ελκυστικό και γοητευτικό και για την εποχή μας. Δεμένη με τον ανατολικό (ασιατικό) μυστικισμό θεωρείται σαν κάτι το νέο και αξιοπερίεργο και για το δυτικό κόσμο.

Γενικότερα, η μετενσάρκωση προβάλλεται από τούς οπαδούς της ως πανάκεια και ως γεγονός πού φωτίζει και άπαντα περισσότερο από κάθε άλλη θεωρία και πίστη στα διάφορα προσωπικά, κοινωνικά και πνευματικά (μεταφυσικά) προβλήματα του ανθρώπου. Ή αλήθεια, βέβαια, όπως αύτή θα φανεί στη συνέχεια του βιβλίου, είναι πώς η διδασκαλία της μετενσάρκωσης όχι μόνο δεν επιλύει και δεν απαντά στα προβλήματα αυτά, αλλά αντίθετα με τις πολλές αντιφάσεις και τη συγχυτική και παράλογη επιχειρηματολογία της δημιουργεί πολλά περισσότερα.

Ιστορική αναδρομή.

Ή πίστη στη μετενσάρκωση απαντάται κατά πρώτον ως θρησκευτική δοξασία στους αρχαίους Αιγυπτίους. Ό Ηρόδοτος αναφέρει πώς «πρώτοι τον δε τον λόγον (της μετενσαρκώσεως) Αιγύπτιοι είσι οί είπόντες ώς ανθρώπου ψυχή αθάνατος έστι, του σώματος δέ καταφθίνοντος (ενώ το προηγούμενο σώμα παραδίδεται στη φθορά), εις άλλο ζώον αεί γινόμενον έσδύεται, έπέαν δέ πάντα περιέλθη τα χερσαία και τα θαλάσσια και τα πετεινά, αύθις ες ανθρώπου σώμα γινόμενον έσδύνειν (εισέρχεται πάλι σε ανθρώπινο σώμα), την περιήλυσιν δέ αύτή γίνεσθαι έν τρισχιλίεσι ετεσι (ο κύκλος αυτός της ψυχής διαρκεί τρεις χιλιάδες χρόνια» (Ήροδ. Ιστορ. 11, 123).

Τη δοξασία της μετενσάρκωσης παραλαμβάνει, σύμφωνα πάντα με τη μαρτυρία του Ηροδότου, ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του.[1] Με τον Πυθαγορισμό και τον Ορφισμό στη συνέχεια, η δοξασία αύτή γνωρίζει αρχικά μεγάλη διάδοση στην αρχαία Ελλάδα, δεν γίνεται όμως πλήρως αποδεκτή, δέχεται μάλιστα και τις επικρίσεις μεγάλων φιλοσόφων, όπως του Ηρακλείτου και του Αριστοτέλη, ο όποίος δε διστάζει να την χαρακτηρίσει ως μύθο: «σύμφωνα με τούς πυθαγορείους μύθους, κάθε ψυχή μπορεί να ενδυθεί οποιοδήποτε σώμα» («Περί ψυχής», 407, b21).

Ό Πλάτων, ο μέγας φιλόσοφος της αρχαιότητος, επηρεασμένος από την πυθαγορική παράδοση, αποδέχτηκε τη διδασκαλία της μετενσαρκώσεως, εισάγοντάς την έτσι στο φιλοσοφικό του σύστημα, άλλά την αναθεώρησε στο πνεύμα τής ηθικής ανταμοιβής.

Μετά τον Πλάτωνα η δοξασία τής μετενσαρκώσεως φιλοξενείται στο θρησκευτικό- φιλοσοφικό σύστημα (Νεοπλατωνισμός) του Πλωτίνου, απ’ τον όποίο επιδράσεις δέχτηκαν πολλοί ελληνιστές Ιουδαίοι, όπως ο Φίλων, καθώς και χριστιανοί, όπως ο Ωριγένης, άλλά όχι και τη μετενσάρκωση.

Προϊόντος του χρόνου η ιδέα τής μετενσάρκωσης τίθεται στο περιθώριο τής αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, διότι θεωρήθηκε ως επίδραση ξένης προέλευσης «ξένη σταγόνα σε ελληνικό αίμα»), άλλά κυρίως διότι ήταν ξένη προς τον ορθολογιστικό χαρακτήρα της.

Η μετενσάρκωση είναι βασική διδασκαλία των δύο κυριοτέρων ανατολικών θρησκειών, του Ινδουισμού και του Βουδισμού (και των αιρέσεών τους) και συνδέεται άμεσα με το νόμο του «Κάρμα», τον τρόπο ζωής του άνθρώπου και τη «Σανσάρα», τον συνεχή κύκλο των μετενσωματώσεων.

Στη Δυτική Ευρώπη (και στην Αμερική) η δοξασία αύτή, παρ αλλαγμένη βέβαια από εκείνη των ανατολικών θρησκειών (δυτική άποψη), σημείωσε μεγάλη άνθηση στα μέσα του 17ου και ιδιαίτερα στό18ο αιώνα στους κύκλους των ευρωπαίων διανοουμένων, και αργότερα στις αρχές του 20ου αιώνα.

Τις τελευταίες δεκαετίες η μετενσάρκωση κερδίζει πάλι έδαφος και συναντάται κυρίως στα φαντασιοκοπήματα τής Θεοσοφίας, του Αποκρυφισμού και του Πνευματισμού. Αποτελεί, έξάλλου, βασική διδασκαλία του πανθρησκειακού κινήματος τής
«Νέας Εποχής», το όποίο διαδίδεται παγκοσμίως με ταχύτατους ρυθμούς και δυστυχώς έχει κάνει ήδη έντονη την παρουσία του και στον ελλαδικό χώρο.

[1]. Ή δοξασία τής μετενσάρκωσης είχε πολλές συνέπειες στον τρόπο ζωής των Πυθαγορείων, ακόμη και τον πλέον εξωτερικό. Απαιτούνταν καθημερινή άσκηση, σιωπή, αποχή από κρέας, οίνο, αυγά και φασόλια. Ή αποχή από κρέας γινόταν, διότι υπήρχε η περίπτωση στο συγκεκριμένο ζώο να κατοικούσε η ψυχή κάποιου άνθρώπου, ίσως συγγενούς και φίλου.

Την αντίληψη αύτή απέρριπτε με σαρκασμό ο φιλόσοφος Ξενοφάνης, ο όποίος ειρωνευόμενος τη διδασκαλία τής μετενσάρκωσης πού προέβαλε ο Πυθαγόρας αναφέρει πώς «όταν κάποτε περνούσε ατό δρόμο (ο Πυθαγόρας) και είδε να χτυπάνε ένα σκυλί, το λυπήθηκε λέγοντας: "παύσε να το χτυπάς, γιατί είναι ή ψυχή ενός φίλου πού τον αναγνώρισα καθώς άκουσα τη φωνή του"» (87). (Γρηγ. Κωσταρά, Φιλοσοφική προπαιδεία, σελ. 452).
 

Β΄ ΟΙ «ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΕΣ» ΤΗΣ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗΣ

Ή διδασκαλία της μετενσάρκωσης δεν είναι ενιαία. Κι αυτό γιατί άλλη άποψη για τη μετενσάρκωση εκφράζουν οι Ανατολικές θρησκείες και άλλη μετενσάρκωση διδάσκει η λεγόμενη "δυτική άποψη».
Μεταξύ των απόψεων αυτών υφίστανται μεγάλες διαφορές πού συχνά είναι αντικρουόμενες και προσδιορίζονται από το κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο των ανθρώπων, στην πίστη των όποίων εδραιώθηκε η δοξασία αύτή.

Θα αρχίσουμε την παράθεση των διαφόρων εκδοχών της μετενσαρκώσεως με την αρχαιοελληνική άποψη, όπως εκφράστηκε μέσω τού Ορφισμού του Πυθαγορισμού, τού Πλατωνισμού και κυρίως του θρησκευτικοφιλοσοφικού συστήματος τού Νεοπλατωνισμού τού Πλωτίνου.

Ή άποψη αύτή δεν υφίσταται βέβαια σήμερα, άλλά θεωρήσαμε σκόπιμο να την προτάξουμε πριν τις δύο βασικές απόψεις (ανατολική, δυτική), οι όποίες είναι και οι πλέον διαδεδομένες σήμερα, διότι, κυρίως ή δυτική, την επικαλείται συχνά για να θεμελιώσει τη χρονική σύνδεσή της και άρα την αποδοχή της από αρχαιοτάτων χρόνων.


1. Ή αρχαιοελληνική άποψη.

Ή άποψη αύτή συνδέεται με τη θεωρία της «ενσάρκωσης». Σύμφωνα με τη θεωρία αύτή - διατυπώθηκε πρώτα από τούς Ορφικούς και κατόπιν από τον Πλάτωνα-, ενώ οι ψυχές των ανθρώπων αρχικά ήσαν πνεύματα, εξέπεσαν από τον ουράνιο χώρο, όπου κατοικούσαν, στη γη και περιβλήθηκαν υλικό σώμα.

Έτσι η ύλη και η απόλαυση τού υλικού κόσμου θεωρείται ως κάτι το αμαρτωλό και ακάθαρτο το υλικό σώμα είναι δεσμωτήριο της ψυχής, απ’ το όποίο εκείνη πρέπει να απελευθερωθεί για να ενταχθεί και πάλι στον ουράνιο κόσμο, στο «Επέκεινα».

Κατά τον Πλάτωνα και τον Πλωτίνο ιδιαίτερα, ο όποίος διδάσκει έναν απόλυτο πνευματικισμό και χωρισμό της ύλης από το πνεύμα, η αγάπη της αν¬θρώπινης ψυχής προς το σώμα και τις σωματικές ηδονές είναι εκείνη η όποία εξαναγκάζει πάλι την ψυχή να δεσμευθεί με τα δεσμά τού σώματος, να λάβει δηλαδή ένα νέο σώμα, να υποστεί μία νέα μετενσάρκωση. Ό κύκλος αυτός των μετενσαρκώσεων δεν θα σταματήσει προτού η ψυχή δια της ηθικής καθάρσεώς της απελευθερωθεί από το μία¬σμα της ύλης.

Ή εκάστοτε, λοιπόν, μετενσάρκωση της ψυχής και η μορφή και το είδος τού σώματος το όποίο αύτή θα ενδυθεί πάλι, προσδιορίζεται από το ηθικό ποιόν της προηγουμένης ζωής και μάλιστα από το βαθμό της κλίσης και της συμμετοχής της στις ηδονές και απολαύσεις τού υλικού κόσμου.

Έτσι, κατά τον Πλάτωνα, «αί ψυχαί τών φαύλων ένδούνται, ώσπερ εικός, είς τοιαύτα ήθη όποί’ απ’ αν μελετηκυίας τύχωσιν έν τώ βίω... Οίον τάς μέν γαστριμαργίας τε καί ύβρεις καί φιλοποσίας μεμελετη κότας καί μή διευλαβημένoυς είς τά όνων γένη καί τών τοιούτων θηρίων είκός ένδύεσθαι... τούς δε γε άδικίας τε καί τυραννίδας καί άρπαγάς προτετιμηκότας είς τά τών λύκων τε καί ίεράκων καί ικτίνων γένη... οί τήν δημοτικήν καί πολιτικήν άρετήν έπιτετηδευκότες... είκός έστιν είς τοιούτον πάλιν άφικνείσθαι πολιτικόν τε καί ήμερον γένος, ή πού μελιπών ή σφηκών ή μυρμήκων, ή καί είς ταύτον γε πάλιν τό άνθρώπινον γένος, καί γίγνεσθαι έξ αύτών άνδρας μετρίους» (Φαίδων, ΧΧΧΙ). (Οι ψυχές των φαύλων ανθρώπων θα ενδυθούν τέτοιο σώμα πού θα είναι ανάλογο με το ηθικό ποιόν της προηγου¬μένης ζωής τους... Εκείνοι πού έγιναν υποχείρια της ασυδοσίας, της βιαιότητας, της λαιμαργίας και της μέθης χωρίς καμιά ντροπή, είναι επόμενο ότι θα εισέλθουν στα διάφορα γένη των όνων και άλλων παρομοίων ζώων... Εκείνοι πού δεν αγάπησαν παρά την αδικία, την τυραννία και την αρπαγή θα γίνουν λύκοι, γεράκια και γύπες... Ακόμη και οι φαύλοι πολιτικοί θα μετενσωματωθούν σε κάποιο γένος εντόμων πού δημιουργούν μικρές κοινωνίες, όπως οι μέλισσες, οι σφήκες και τα μυρμήγκια, ή σ’ αυτό πάλι το ανθρώπινο γένος, θα είναι όμως μέτριοι άνδρες, χωρίς κάποια δημοσιότητα).

Παράλληλα προς τα ανωτέρω πρέπει να λεχθεί ότι στη διδασκαλία τού Πλάτωνος περί της ψυχής και της μετενσάρκωσης υπάρχουν πολλά σκοτεινά σημεία, δυσαρμονίες, αντιφάσεις και διηγήσεις επηρεασμένες κυρίως από τον Ορφισμό. Γενικά οι αντιλήψεις του περί εσχατολογίας, πού προσφέρονται στο «Γοργία» και στο «Φαίδρο» δε συμφωνούν με τα όσα λέγονται στο «Φαίδωνα».

Στο «Γοργία» και στο «Φαίδρο» ο Πλάτων κάνει λόγο περί αιωνιότητας της κολάσεως και της μακαριότητας. Στην «Πολιτεία» και το «Φαίδωνα» κάνει λόγο για τη μετενσάρκωση. Ώστε έχουμε διπλή εσχατολογική προοπτική και καταφανή αντίφαση. Και κάτι άλλο ο Πλάτων λέγει ότι ή ψυχή είναι της ουσίας τού Θεού.

Ενώ όμως υψώνει την ψυχή τόσο πολύ, εντούτοις την καθυβρίζει με υπερβολή, διότι με τη μετενσάρκωση τη βάζει να κατοικήσει «εις χοίρους και όνους και τα έτι τούτων ατιμότερα ζώα» (Ι. Χρυ¬σοστόμου, Ομιλία εις Ιωάννη, 2,3 PG 59,33).

Συμπερασματικά σημειώνουμε ότι η αρχαιοελληνική άποψη θέτει ως βάση τής μετενσάρκωσης το γεγονός ότι η ανθρώπινη ψυχή δεν έχει επιτύχει την απόλυτη αυτοτέλειά της απέναντι τής ύλης, η οποία την σύρει πάλι στη γήινη υλική ζωή. Μέσω όμως των διαφόρων μετενσωματώσεων η ψυχή μπορεί να επιτύχει την ηθική κάθαρσή της και να επιστρέψει στον ουράνιο χώρο απ’ όπου ξέπεσε, δίνοντας οριστικό τέρμα σ' αυτόν τον κύκλο τής συνεχούς επιστροφής της, με νέο κάθε φορά σώ¬μα, στον γήινο κόσμο.


2. Ή Ανατολική άποψη.

Ή ανατολική άποψη τής μετενσάρκωσης εκφράζεται από τις δύο μεγάλες θρησκείες τής Ανατο¬λής, τον Ινδουισμό και το Βουδισμό, άλλά και τις διάφορες αιρέσεις τους.

α) Σύμφωνα με τον Ινδουισμό, η ατομική ψυχή του κάθε άνθρώπου, το Ατμαν, βρίσκεται εγκλωβισμένο μέσα στη φύση (στο κοσμικό γίγνεσθαι) και δεν μπορεί να απελευθερωθεί προς το Βράχμαν, την οικουμενική ψυχή (Συμπαντικό Είναι) και να ταυτιστεί μαζί του. Ό εγκλωβισμός αυτός της ψυχής και η εξάρτησή της από τον υλικό κόσμο την καταδικάζουν σε συνεχείς μετενσωματώσεις με συνεχείς γεννήσεις (σανσάρα) πού είναι ένας κύκλος επώδυνος, γιατί είναι εξαρτημένος από το νόμο του αιτίου και του αποτελέσματος (Κάρμα).

Αυτό σημαίνει ότι όσο η ζωή του άνθρώπου παρουσιάζει κακές όψεις τόσο και η ταλαιπωρία με τις συνεχείς μετενσαρκώσεις είναι μεγαλύτερη. Ή μόνη λύση είναι να ξεφύγει ο άνθρωπος από τον κύ¬κλο των μετενσαρκώσεων (Σανσάρα[2]) με τον εκμηδενισμό του Κάρμα. Στην περίπτωση αυτή λυτρώνεται.

Ή λύτρωση (Μόξα) είναι η απελευθέρωση του άνθρώπου από τον κόσμο της απάτης και η ταύτιση - εξαφάνισή του στο απρόσωπο Βράχμαν. Έτσι χάνει πλέον το πρόσωπο του ο άνθρωπος, όπως η σταγόνα πού βυθίζεται στον ωκεανό. Στη «λύτρωση» οδηγείται ο άνθρωπος με πολλούς τρόπους, είτε με τη γνώση, είτε με τα έργα, είτε με την αφοσίωση σε κάποιον από τούς θεούς - οι διάφοροι θεοί του ινδουιστικού πανθέου υπάρχουν για να κατευθύνουν τον πιστό στην γνώση του Βράχμαν -, είτε με περισσότερο ασκητικούς τρόπους, ό¬πως η γιόγκα, πού θεωρούνται και ιδανικότερες μορφές θρησκευτικότητας.

2. Σανσάρα, σανσκριτική λέξη που στην κυριολεξία σημαίνει:

πέρασμα, διέλευση, συνεχή αλλαγή και μεταμόρφωση τού άτομου ή της ψυχής. Μία από τις βασικές έννοιες τού Ινδουισμού και τού Βουδισμού. Οι ρίζες της βρίσκονται στις βραχμανικές - βεδικές αντιλήψεις και τις αρχαϊκές ανιμιστικές θρησκείες. Ή σανσάρα περιλαμβάνει και την ιδέα τού ότι όλα τα έμβια όντα είναι συγγενή μεταξύ τους και γι' αυτό η ψυχή μετενσαρκώνεται πότε σε ζώα και πότε σε ανθρώπους. Σύμφωνα με την έννοια της σανσάρα ο θάνατος δεν είναι αντίθετος με τη ζωή. Αποτελεί απλώς πέρασμα στη συνέχισή της.

Ή απελευθέρωση από τα δεσμά της σανσάρα, των συνεχών δηλαδή μετενσαρκώσεων της ψυχής, εξαρτάται από την άρνηση και την αποδοκιμασία των υλικών αγαθών και των κοσμικών απολαύσεων.


β) Ο Βουδισμός είναι περισσότερο μία βιοθεωρία, παρά θρησκεία. Ξεκινά από τη διαπίστωση ότι η ζωή είναι βασικά πόνος. Επιπλέον η ζωή δε τελειώνει με το θάνατο, άλλά ανακυκλώνεται με συνεχείς αναβιώσεις και μετενσωματώσεις, με συνεχείς γεννήσεις.

Για να λυτρωθεί ο άνθρωπος από τον πόνο πρέπει να λυτρωθεί από τη ζωή νεκρώνοντας τις επιθυμίες του, τις αισθήσεις του και τη βούλησή του για ζωή με την αυτοσυγκέντρωση, την περισυλλογή και την ασκητική ζωή. Ιδανικό στον Βουδισμό είναι η Νιρβάνα (Φώτιση), μια έννoια όχι εντελώς ξεκαθαρισμένη. Νιρβάνα σημαίνει άλλοτε τη γαλήνη και την απάθεια, και άλλοτε το μηδέν ή την ανυπαρξίαα.

Οπωσδήποτε όμως το Νιρβάνα είναι η λύτρωση. Όποιος δεν αγωνίζεται να νεκρώσει μέσα του τη θέληση για ύπαρξη, για ζωή, ξανάρχεται στη γη με συνεχείς μετενσαρκώσεις και έτσι γίνεται ανακύκληση του πόνου.

* * *
Κατά τον Ινδουισμό ο σκοπός και ο λόγος των συνεχών μετενσαρκώσεων είναι, να καταλάβει επί τέλους ο άνθρωπος ότι δεν είναι αυτοτελές ων, άλλά ότι ανήκει στην κοσμική ψυχή, το Βράχμαν, από τη στιγμή πού θα καταλάβει αύτη τη μεγάλη αλήθεια, λυτρώνεται, το όποιο σημαίνει ότι εξαφανίζεται μέσα το Βράχμαν και σταματά το μαρτύριο των μετενσαρκώσεων.

Κατά τον Βουδισμό έξάλλου οι μετενσαρκώσεις προκαλούνται από την ορμή προς τη ζωή και σταματούν όταν ο άνθρωπος νεκρώσει την ορμή αύτη και περιπέσει στη Νιρβάνα.

Είναι φανερό ότι η ιδέα της μετενσάρκωσης στον Ινδουισμό και το Βουδισμό φέρει ένα μεταφυσικό χαρακτήρα, είναι συνδεδεμένη με μεταφυσικές προϋπόθεσης, με τη σχέση του άνθρώπου έναντι της ψυχής του παντός και έναντι της ζωής. Ο ηθικός χαρακτήρας δεν διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο - ρυθμίζει μόνο τις συνθήκες ζωής κατά τη νέα μετενσάρκωση - διότι τα καλά έργα δεν έχουν τόση σημασία, όση η αναγνώριση των βασικών αληθειών πού διατυπώθηκαν προηγουμένως.

Ακόμη, στην ανατολική άποψη της μετενσάρκωσης δεν γίνεται λόγος περί καθάρσεως, άλλά κυρίως περί λυτρώσεως. Λύτρωση από το άπληστο ένστικτο της ζωής, η όποια δια των συνεχών μετεν¬σωματώσεων βασανίζει τον άνθρωπο.

Στη βάση, λοιπόν, της άποψης αυτής κυρίαρχη μια απαισιόδοξη βιοθεωρία και μια νευρωτική αντίληψη για την ζωή, η όποια δεν είναι άσχετη με το κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο των ανθρώπων των περιοχών της Ανατολής, πού καθημερινά εδώ και αιώνες μες στη φτώχεια, την πείνα, τις επιδημίες και την κοινωνική εξαθλίωση, βιώνουν τη ζωή ως πόνο.


3. Ή Δυτική άποψη.

Ή δοξασία της μετενσάρκωσης γνωρίζει τις τε¬λευταίες δεκαετίες - κυρίως απ’ το 1960 κι έπειτα - ευρεία διάδοση σrό χώρο της Δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής. Προβάλει ως η προοδευτικότερη βιοθεωρία πού σύμφωνα με επίσημες στατιστικές ικανοποιεί τις μεταφυσικές αναζητήσεις αρκετών εκατομμυρίων ανθρώπων.

Προπαγανδίζεται δε με κάθε τρόπο από πολλές διασημότητες, πολιτικούς, ηθοποιούς κ.ά. Μόνο το βιβλίο της διάσημης ηθοποιού Σίρλεϊ Μάκ Λέϊν «Οι ζωές μου» ¬πού αναφέρεται στην μετενσάρκωση -  έχει πωλήσει εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα σε όλο τον κόσμο με μεγαλύτερο πoσoστό στην Αμερική και την Ευρώπη.

Πρόσφατη είναι έξάλλου ή κινηματογραφική ταινία «ο μικρός Βούδας» του Ιταλού σκηνοθέτη Μπερτολούτσι, όπου σύμφωνα με τούς κριτικούς «προβάλλεται κατά τον καλύτερο τρόπο η βoυδιστική θρησκεία και προπαγανδίζεται η θεωρία της μετενσάρκωσης» (Έφημ. «Απογευματινή», στο ένθετο περ. «Αν», φ. 19.11.1995).

Ή δοξασία της μετενσαρκώσεως στο χώρο της δυτικής σκέψης, δεν κινείται στα πλαίσια μιας απλής, αυτονομημένης πίστης. Αποτελεί βασική διδασκαλία του Αποκρυφισμού, της Θεοσοφίας και του Πνευματισμού, τα όποια συνιστoύν τούς τρεις άξονες του συγκρητιστικού πανθρησκειακού συστήματος της «Νέας Εποχής».

Ό Παπύς (Papus), ο μεγαλύτερος Γάλλος αποκρυφιστής, γράφει στις αρχές του αιώνα μας το βιβλίο «Μετενσάρκωση», «στο όποιο αναλύει μία απ’ τις κυριότερες και βασικότερες διδασκαλίες του Αποκρυφισμού» (σ. 9). Άλλά και οι σύγχρονοι οπαδοί της μετενσάρκωσης όπως ο Ίρβιvγκ Κούπερ, ο Ρόμπερτ Νατζεμι, ο Έvτγκαρ Κέϊσυ, ο Γκλέν Γoυίλλιστoν κ.ά. είναι βασικά στελέχη της Παγκόσμιας Θεοσοφικής Εταιρείας και του Αποκρυφισμού.

Ο Ριβέιλ, ο όποιος είναι περισσότερο γνωστός με το Ψευδώνυμο Άλαν Καρντέκ, ο δημιουργός του σύγχρονου Πνευματισμού «προσέφερε μεγάλη υπηρεσία στην ανθρωπότητα εκλαϊκεύοντας το δόγμα της μετενσαρκώσεως... και συνετέλεσε στη διάδοση στον κόσμο ενός τόσο σημαντικού πνευματικού εργαλείου»! (Παπύς, Μετενσάρκωση, σελ. 123).

Δεν είναι περιττό να σημειώσουμε εδώ πως η Θεοσοφία, ο Αποκρυφισμός και ο Πνευματισμός είναι κινήσεις αντίθετες και ενάντιες στην Χριστιανική πίστη [3].

Είναι γεγονός πάντως πως στην διάδοση της μετενσάρκωσης στο χώρο της Δύσης συντέλεσε και ο κλονισμός των πνευματικών της θεμελίων εξαιτίας της χρεοκοπίας της παραδεδομένης χριστιανικής πίστεως, τού Καθολικισμού και κυρίως τού Προτεσταντισμού.
 
Ό Γκλέν Γουίλλιστον «ψυχολόγος» και οπαδός της μετενσάρκωσης, στο βιβλίο του «Ανακαλύπτοντας τις προηγούμενες ζωές μας» σημειώνει: «Όταν άρχισα να εργάζομαι ως ψυχολόγος αντιλήφθηκα γρήγορα ότι υπήρχαν πολλοί άν¬θρωποι πού αντιμετώπιζαν το ίδιο δίλημμα πού είχα αντιμετωπίσει κι εγώ. Ή θρησκεία τους δεν κάλυπτε επαρκώς τις βαθύτερες ανάγκες τους... Εγώ είχα απορρίψει την προτεσταντική θρησκεία με την όποια είχα μεγαλώσει και δεν πίστευα στην ιδέα ενός Συνειδητού Σύμπαντος ή μιας θεϊκής τάξης. Πιστεύω ότι ο Προτεσταντικός Χριστιανισμός δεν προσφέρει τίποτε στον άνθρωπο» (σελ. 29,39).

Ή δυτική άποψη της μετενσάρκωσης, σε αντίθεση με αυτήν της ανατολικής δεν ομιλεί για λύτρωση από τα βάσανα της ζωής, πού επιτυγχάνεται με την παύση - εξουδετέρωση τού κύκλου των διαδοχικών μετενσωματώσεων. Δεν στέκεται αρνητικά και απορριπτικά απέναντι στη ζωή τού παρόντος κόσμου. Αποβλέπει στη βελτίωση των συνθηκών της ζωής μέσα από τον κύκλο αυτό, όπου στις επόμενες ζωές με τη συνεχή κάθαρση της ψυχής θα ικανοποιηθούν όλες οι επιθυμίες πού δεν ικανοποιήθηκαν στις προηγούμενες.

Υπάρχει λοιπόν μια εξελικτική κίνηση βελτιώσεως της ζωής με τις μετενσαρκώσεις πού προσδίδει αισιοδοξία και καθιστά έ¬τσι τη δοξασία αύτη ελκυστική, σε αντίθεση με την πεσιμιστική αντίληψη για τη μετενσάρκωση της ανατολικής άποψης.
Μεταξύ της δυτικής και ανατολικής άποψης, λοιπόν, υφίστανται μεγάλες διαφορές με κυριότερη αυτήν πού αναφέρθηκε μόλις προηγουμένως.

Οι οπαδοί της δυτικής άποψης δε διστάζουν να ομιλούν περιφρονητικά για την ανατολική και να τονίζουν την υπέροχη της δικής τους άποψης: «η δυτική παράδοση (της μετενσάρκωσης) έλκει την καταγωγή της από τις μυστικές διδασκαλίες της Αιγύπτoυ -απ’ όπου και η αρχαιοελληνική άποψη-, και αύτη η παράδοση ήταν πάντα υπόδειγμα θείας καθαρότητας, συνθέσεως και διδασκαλίας, ενώ η διδασκαλία της Ανατολής έχει παραχαραχθεί, συσκοτισθεί και καλυφθεί μέσω της ανάλυσης και δεν διαθέτει τη φωτεινή διαύγεια της παραδόσεως της Αίγύπτου» (Παπύς, Μετενσάρκωση, σελ. 35-36).

Ό σκοπός της μετενσάρκωσης σύμφωνα με τούς οπαδούς της δυτικής άποψης είναι «η εκπαίδευση (ή η μάθηση). Για τον σκοπό αυτόν ερχόμαστε και ξαναρχόμαστε πάνω στη γη... Το ελατήριο πού μας ωθεί προς τη μετενσάρκωση είναι η εσωτερική μας δίψα για εμπειρίες, η επιθυμία του να γνωρίσουμε...» (Ι. Κούπερ, από το βιβλίο του Γ. Μελέτη, Μετά το θάνατο, σελ. 155).
 
[3]. Στο «Παράρτημα», στο τέλος του βιβλίου, παραθέτουμε ενδιαφέρovτα στοιχεία για τις κινήσεις αυτές, τα όποια θα βοηθήσουν τον αναγνώστη στη διαμόρφωση ολοκληρωμένης εικόνας για το θέμα πού πραγματεύεται η παρούσα μελέτη.
 
Ή μάθηση για την ψυχή αρχίζει κατά την διάρκεια της παραμονής της στο ψυχικό επίπεδο (ή Αστρικό πεδίο, ή Ενδιάμεσο κόσμο). «Οι συνεχείς διαδοχικές ζωές μοιάζουν με μια σχολική τάξη, κάθε ζωή μοιάζει με ένα μάθημα στο όποιο πρέπει να μάθεις διαφορετικά πράγματα» (Γουίλιστον, Αναδρομές, σ. 251). Ή μάθηση αναφέρεται στην αφύπνιση των ψυχικών ικανοτήτων, στην ανάπτυξη των αδυνατοτήτων του πνεύματος και στην ηθική κάθαρση της ψυχής.

Ή επιτυχία της μάθησης αυτής δίνει τη δυνατότητα στην ψυχή να ζήσει στη νέα μετενσάρκωσή της μια καλύτερη ζωή κατά τη διάρκεια της όποιας καλείται να εφαρμόσει τα όσα διδάχτηκε και να επιτύχει έτσι ένα καλό «κάρμα». Ή συσσώρευση ενός καλού «κάρμα» θα βοηθήσει στην περαιτέρω εξέλιξη της ψυχής, πού σημαίνει ότι οι συνθήκες της ζωής κατά την επόμενη μετενσάρκωσή της θα είναι ακόμη καλύτερες.

Ό κύκλος αυτός των μετενσαρκώσεων δεν συνεχίζεται έπ' άπειρον. Όταν η ψυχή διέλθει όλα τα σταδία της πνευματικής εξέλιξής της, δε θα υπάρχει η ανάγκη να ενσαρκωθεί πάλι. Τότε θα επέλθει η ένωσή της με τη Συμπαντική Αρχή (τον «Θεό»), ο σκοπός θα έχει εκπληρωθεί.
 

Γ΄ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗΣ

1. Το Κάρμα.

Ή διδασκαλία της μετενσάρκωσης είναι άρρη¬κτα συνυφασμένη με τη δοξασία τού «Κάρμα». Ή λέξη Κάρμα προέρχεται από τη σανσκριτική λέξη Kτi, πού σημαίνει «πράττω» («πράξη»), «ενεργώ» («ενέργεια»). Εμπεριέχεται σχεδόν σ' όλα τα θρη¬σκευτικά - φιλοσοφικά συστήματα τού Ινδουισμού και τού Βουδισμού.

Με την πλατιά σημασία τού όρου, το Κάρμα εί¬ναι το σύνολο των πράξεων κάθε ζωντανού όντος και των συνεπειών τους, οι όποιες και καθορίζουν το χαρακτήρα της νέας γέννησής του και τις συν¬θήκες ζωής κατά τη νέα μετενσάρκωσή του. Με τη στενή σημασία του όρου, είναι η επίδραση των πεπραγμένων πάνω στο χαρακτήρα της τωρινής και της μελλοντικής ύπαρξης τού άνθρώπου. Και στις δύο περιπτώσεις το Κάρμα εμφανίζεται ως αόρατη δύναμη, της όποιας μάλιστα μόνο η γενική αρχή της δράσης θεωρείται σαφής, ενώ ο εσωτερικός μηχανισμός της παραμένει άγνωστος.

«Το Κάρμα είναι η συμβατική αρχή από την όποια εξελίσσονται τα πάντα. Είναι το αίτιο και το αποτέλεσμα τού σύμπαντος. Το κάρμα είναι η γενική τάση ή η κα¬τεύθυνση όλων των πραγμάτων. Είναι η δυναμική ένταση πού υπάρχει ανάμεσα στο συμβάν και στο αποτέλεσμά του» (Γκλέν Γουίλλιστον, σελ. 193).

Ώστε σύμφωνα με το νόμο τού Κάρμα, κάθε πράξη, αδιάφορο αν είναι καλή ή κακή, συσσω¬ρεύει Κάρμα και έχει επακόλουθα πού ενεργούν και στις επόμενες ζωές (μετενσαρκώσεις). Ή συσ¬σώρευση τού Κάρμα από προηγούμενες ζωές κα¬θορίζει τις συνθήκες της νέας ζωής τού άνθρώπου, στην όποια θα πρέπει αυτός να εκπληρώσει το Κάρμα του.

Το Κάρμα καθορίζει όχι μόνο τούς ευνοϊκούς ή δυσμενείς όρους της ύπαρξης κατά τη νέα μετεν¬σάρκωση (υγειά - ασθένεια, πλούτος - φτώχεια, ευτυχία - δυστυχία, καθώς και το φύλο, τη διάρκεια της ζωής, την κοινωνική θέση τού άνθρώπου κ.ά.), άλλά, σε τελευταία ανάλυση, και την πρόοδο, ή την οπισθοδρόμηση σε σχέση με το βασικό στόχο τού άνθρώπου, δηλαδή το τέρμα της εξελίξεως του πού σημαίνει την απελευθέρωσή του από τα δεσμά της «σανσάρας», του κύκλου των ατέρμονων μετενσαρκώσεων.

«Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να που με πως η τωρινή κοινωνική ζωή έχει καθορισθεί από την προηγούμενη κατάσταση της ψυχής, πού διαμορφώνει τη μελλοντική κοινωνική θέση. Ένας άνθρωπος πού ήταν ληστής στην προηγούμενη ενσάρκωσή του, στην επόμενη θα υποχρεωθεί να φροντίσει για να ανακουφίσει όσους έβλαψε. Ένας βασιλιάς, ή ένας ηγέτης μιας κοινωνίας πού έκανε κατάχρηση της εξουσίας του, επανέρχεται για να υποστεί την τιμωρία από τούς άδικους νόμους πού εξέδωσεε.

Αύτη είναι η δράση του Κάρμα στην ψυχή»(Παπύς, Μετενσάρκωση, σελ 89).

Οι ανατολιστές (οι ινδουιστικοί και βουδιστικοί κύκλοι) διδάσκουν ότι το Κάρμα «δεν μπορεί να με¬ταβληθεί παρά από την τρέχουσα - παρούσα διαγωγή του άνθρώπου πού επιδρά στο μελλοντικό πεπρωμένο του» (Παπύς, Μετενσάρκωση, σελ. 90). 'Έτσι ο νόμος του Κάρμα, κατά την άποψη αύτη, φέρει τον χαρακτήρα της ανταποδόσεως και της τιμωρίας, απ’ την καταδυνάστευση του οποίου ολοκληρωτικά θα απελευθερωθεί ο άνθρωπος μόνο αν επιτύχει τον τερματισμό των συνεχών μετενσαρκώσεων.

Αντίθετα, κατά τη δυτική άποψη, το Κάρμα «μπορεί να μεταβληθεί, κάτω από την επίδραση του θείου ελέους, από τα θεία όντα -τον Χριστό, τον Βούδα, τον Μωάμεθ, τα όποια ο άνθρωπος έχει πάντα το δικαίωμα να επικαλεσθεί» (Παπύς, όπως πρ.). Στο πλαίσιο αυτό ο νόμος του Κάρμα διεγεί¬ρει τη συναίσθηση της αναγκαιότητας για αλλαγή και εξέλιξη προς βίωση, κατά τη νέα μετενσάρκω¬ση, μίας καλύτερης ζωής.


2. Μετενσάρκωση στο ζωικό και φυτικό βασίλειο.

Σύμφωνα με την ανατολική άποψη, το Κάρμα δεν ανταποδίδει (τιμωρεί) μόνο τοποθετώντας την ψυχή, κατά τη νέα μετενσάρκωση της, σε ένα κα¬τώτερο κοινωνικό και βιοτικό επίπεδο. Είναι δυνατόν εξαιτίας του «ζωώδους» βίου και συμπεριφοράς της κάποια ψυχή να ενσαρκωθεί σε σώμα ζώου, ακόμη ερπετού, εντόμου και φυτού. Οι «Ούπανισά¬δες» (τα ιερά κείμενα των Ινδουιστών) ,διδάσκουν πως, όταν πεθάνει κανείς, αν υπήρξε κακός, μετα¬βάλλεται σε μύγα, κουνούπι, σκνίπα και διάφορα άλλα ενοχλητικά έντομα ( Γ. Μελέτη, Μετά το θάνατο σελ. 124).

Στα βραχμανικά κείμενα των «Νόμων του Μα¬νου», 120 βιβλίο (Παπύς, όπως πρ.,), αναφέρονται τα έξης:
«Κάθε πράξη της σκέψεως, του λόγου ή του σώματος, ανάλογα με το αν είναι καλή ή κακή, αποφέρει έναν καλό ή κακό καρπό. Από τις πράξεις των ανθρώπων προκύπτουν οι διαφορετικές συνθηκες στις όποιες ζουν: ανώτερες, μέσες, ή κατώτερες.

»Για τις εγκληματικές πράξεις πού προέρχονται από το σώμα, ο άνθρωπος περνά μετά το θάνατο του στην κατάσταση τού όντος πού είναι στερημένο από κίνηση. Εξαιτίας των σφαλμάτων της γλώσσας, παίρνει μορφή πουλιού ή άγριου θηρίου, ενώ εξαιτίας των διανοητικών λαθών γεννιέται στις πιο άθλιες συνθήκες.

»Μάθετε, λοιπόν, σωστά και συστηματικά για ποιες πράξεις της η ψυχή μπαίνει σε κάποιο συγκεκριμένο σώμα εδώ στη γη: Ό δολοφόνος περνά σε σώμα σκύλου, γαιδάρου, καμήλας, ταύρου, τράγου, κριού, ανάλογα με τη σοβαρότητα τού εγκλήματος... ο πότης οινοπνευματωδών θα γεννηθεί με τη μορφή εντόμου, σκουληκιού, ακρίδας ή πουλιού πού τρέφεται με ακαθαρσίες...

Εκείνος πού λέρωσε το κρεβάτι τού φυσικού ή πνευματικού του πατέρα θα γεννηθεί εκατό φορές με τη μορφή χλόης, θάμνου κληματίδας...».

Για τη δυτική άποψη δεν ισχύουν οι παραπάνω δοξασίες. Ό άνθρωπος δεν είναι δυνατόν να ενσαρκωθεί ποτέ σαν ζώo. «Τα ζώα και οι άνθρωποι έχουν εντελώς διαφορετικά δονητικά πρότυπα. Αύτη η διαφορά στα ενεργειακά πρότυπα δεν επιτρέπει το πέρασμα ενός όντος από τον έναν κόσμο στο άλλο.

Οι άνθρωποι ενσαρκώνονται πάντα σαν άνθρωποι» (Γ. Γουίλλιστον, Ανακαλύπτοντας τις προηγούμενες ζωές μας, σελ. 286).

Πρέπει να επισημάνουμε στο σημείο αυτό ότι μεταξύ των δύο απόψεων υφίστανται τόσο σημαντικές διαφοροποιήσεις και αντιθέσεις, ώστε συχνά η μία να αναιρεί την άλλη και το αντίθετο.

3. Μετενσάρκωση και Αστρολογία.

Σε προηγούμενη αναφορά μας υπογραμμίσαμε ότι η δυτική άποψη της μετενσαρκώσεως αποτελεί βασική διδασκαλία της Θεοσοφίας, τού Αποκρυφισμού και τού Πνευματισμού. Βασική επίσης διδασκαλία των κινήσεων αυτών αποτελεί και η Αστρολογία (Αστρομαντεία).

Οι επιρροές των αστρικών δυνάμεων, σύμφωνα με τις δοξασίες της δυτικής άποψης, παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία τού φυσικού σώματος, κατά τη μετενσάρκωση της ψυχής πού έχει βαδίσει το δρόμο της ηθικής εξέλιξης. Ήδη «κατά τη διάρκεια της παραμονής της στο αστρικό πεδίο, η ψυχή κατασκευάζει το μελλοντικό της σώμα, και το κατασκευάζει μέσω των αστρικών δυνάμεων» (Παπύς, Μετενσάρκωση, σελ. 23).

Ποια είναι όμως, κατά τούς οπαδούς της μετενσάρκωσης, τα αστρολογικά δεδομένα, οι αστρολογικές επιρροές κατά τη διάρκεια της κυήσεως τού εμβρύου, όταν κατασκευάζεται το φυσικό σώμα, το κατοικητήριο της ψυχής;

«Η Γη, κατά τη διάρκεια τού 24ώρου, περνώντας διαδοχικά από τα 12 σημεία τού Ζωδιακού κύκλου, παριστά το χώρο όπου ενσαρκώνονται τα φυσικά σώματα. Η Σελήνη συμπληρώνει κάθε μήνα την περιστροφική της κίνηση μπροστά από το μικρό σώμα πού διαπλάθεται, και χρειάζονται τουλάχιστον επτά σεληνιακές περιστροφές, ή για τις φυσιολογικές περιπτώσεις εννέα, για να τελειοποιηθεί το σώμα... Οι δυνάμεις του Κρόνου συνθέτουν τη γενική διάπλαση του ανθρωπίνου όντος κατά τον πρώτο μήνα οι δυνάμεις του Δία δρουν στους χυμούς - στα υγρά του σώματος - το δεύτερο μήνα οι δυνάμεις του Άρη στο αίμα τον τρίτο μήνα, και τότε το παιδί αρχίζει να κινείται.

Ό Ήλιος έρχεται να φωτίσει με τη θερμότητα και τη ζωή του το ανθρώπινο έμβρυο. Η Αφροδίτη δίνει ομορφιά στο σαρκικό του περίβλημα, ο Έρμης ενεργοποιεί την κίνηση και το νευρικό σύστημα, και τέλος η Σελήνη έρχεται να τελειοποιήσει, μέσω της μητρικής της επιρροής το ολοκληρωμένο πια έργο.

Συνήθως ο Κρόνος επηρεάζει και πάλι το έμβρυο κατά τον 8ο μήνα και του τελειοποιεί την οστέινη υποδομή και τις ίνες...».
Διαπιστώνουμε, λοιπόν, πως κατά τη διάρκεια της κύησης, η μητέρα είναι μία πραγματική αστρική μπαταρία (!!!), πού συγκεντρώνει γύρω της όλες τις μυστηριώδεις δυνάμεις πού κυκλοφορούν στην αόρατη επιφάνεια της γης...» (Παπύς, Μετενσάρκω¬ση, σελ. 24).

Οι παραπάνω δοξασίες των οπαδών της μετενσάρκωσης απηχούν τις ειδωλολατρικές αντιλήψεις των αρχαίων Βαβυλωνίων, οι όποιοι απέδιδαν «μυστικές δυνάμεις» στα ουράνια σώματα, ικανές να προσδίδουν κάποιες μόνιμες «τάσεις» στον χαρακτήρα του άνθρώπου, την ώρα της γέννησης του, και να επηρεάζουν σημαντικά σε όλη τη διάρκεια της ζωής του τη συμπεριφορά του και τη διάθεση του, αντιλήψεις τις όποιες αποδέχεται, και στις όποιες στηρίζεται η σημερινή πλάνη της Αστρολογίας.

Γι’ αυτό, οι αρχαίοι Βαβυλώνιοι είχαν θεοποιήσει τα επτά «πλανώμενα» ουράνια σώματα[4]: τον Ήλιο, τη Σελήνη, τον Έρμη, την Αφροδίτη, τον Άρη, τον Δία και τον Κρόνο - το παραπάνω κείμενο εκφράζει την αποδοχή της θεοποίησης αυτής και από τούς οπαδούς της μετενσάρκωσης.
 
[4]. Προς τιμήν των πλανητών - «θεών» οι Βαβυλώνιοι είχαν αφιερώσει τις επτά ημέρες της εβδομάδας, δίνοντας τους τα ονόματα των πλανητών. Στην αγγλική και στην γαλλική γλώσσα πολλά από τα ονόματα των ημερών της εβδομάδας εξακολουθούν να μας θυμίζουν τα τιμώμενα ουράνια σώματα. Έτσι, στα αγγλικά η Κυριακή (η μέρα του Κυρίου για τούς χριστιανούς) ονομάζεται Sun day, δηλ. ημέρα του Ήλιου (Sun: Ήλιος), ενώ στα γαλλικά η Τρίτη λέγεται Mar - di, ημέρα του Άρη (Μars: Αρης).
 


Δ΄ ΑΝΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗΣ
Η αναίρεση της δοξασίας της μετενσάρκωσης επικεντρώνεται στην επισήμανση των μεγάλων κε¬νών, των αντιφατικών ισχυρισμών και της αστάθειας των επιχειρημάτων πού παρουσιάζει, και πού για τον λόγο αυτόν την καθιστούν ευάλωτη σε κάθε αντικειμενική κριτική.
1. Η απαρχή τού κακού και της εξέλιξης μας.

«Η τωρινή μας μοίρα -ισχυρίζονται οι οπαδοί της μετενσάρκωσης - είναι αποτέλεσμα των πράξεων του παρελθόντος μας. Και η μοίρα μας αύτη, το Κάρμα, θα βελτιωθεί και θα διορθωθεί με τις συνεχείς μετενσαρκώσεις» (Ιρβιvγκ Κούπερ. Από το βιβλίο τού Γ. Μελέτη, Μετά το θάνατο, σελ. 131). Και αλλού , «κατά την απαρχή της ανθρώπινης εξελίξεως μας ήμασταν άγριοι, γιατί τόσο οι ηθικές όσο και οι διανοητικές μας ικανότητες ήταν ελάχιστα αφυπνισμένες.

Αφού διανύσαμε πολλές ζωές μέσα στις πρωτόγονες αυτές συνθήκες, αρχίσαμε να εμφανίζουμε μια ελαφρά τάση για ηθικές και διανοητικές ικανότητες και τότε ήλθαμε να γεννη¬θούμε μέσα σ' ένα περιβάλλον πιο εξελιγμένο...»(οπ. πρ.).

Η αντίφαση των ισχυρισμών αυτών είναι φανερή. Πως συμβιβάζεται το ότι «κατά την απαρχή της ανθρώπινης εξελίξεως μας ήμασταν άγριοι» με το γεγονός ότι δεν προηγήθηκε κάποια κακή ή εφά¬μαρτη ζωή και δεν συσσωρεύτηκε «κακό» Κάρμα; Η μετενσάρκωση δέχεται ότι η αθλιότητα της ζωής οφείλεται σε κακές πράξεις τού παρελθόντος.

Επομένως η πρώτη εμφάνιση της ζωής, πού δεν ήταν βεβαρημένη από κάποιες τέτοιες κακές πράξεις, θα έπρεπε να είναι καλή. Γιατί άραγε συμβαίνει το αντίθετο;

Ό Χριστιανισμός βέβαια έχει δώσει την απάντηση για το κακό από τη δημιουργία του άνθρώπου μέχρι σήμερα. Και την απάντηση αύτη αποτελεί το προπατορικό αμάρτημα, το όποιο απορρίπτουν οι οπαδοί της μετενσάρκωσης. Γράφουν: «Το προπα¬τορικό αμάρτημα δεν ικανοποιεί πλέον το νου του σύγχρονου άνθρώπου» (Απ' το βιβλίο του Γ. Μελέ¬τη, Μετά τον θάνατο, σελ. 132).

Οι μετενσαρκωτές δέχονται μεν πως γεννιόμαστε με τα σπέρματα της κακίας μέσα μας, αδύνατον όμως να δώσουν μιά απάντηση στο γεγονός αυτό και μένουν σε μια στείρα άρνηση.
Και όμως χωρίς το προπατορικό αμάρτημα θα παρέμενε ανεξήγητο όχι μόνον ο άνθρωπος, άλλά και ο ενανθρωπήσας Χριστός και ολόκληρο το έργο της σωτηρίας. Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει πως γεννιόμαστε με την κλίση και την ροπή προς το κακό;

Πως «έγκειται η διάνοια του άνθρώπου επιμελώς επί τα πονηρά εκ νεότητος αυτού (Γεν. η' 21).

Από που έχει την αρχή της η βαρύτητα του κακού πού μας τραβάει προς αυτό; Πως υπάρχει ο «έτερος νόμος» μέσα μας, πού αντιστρατεύεται «τω νόμω του νοός» και μας αιχμαλωτίζει «τω νόμω της αμαρτίας» (Ρωμ. ζ' 23).

Στα ερωτήματα αυτά δεν υπάρχουν παρά μονάχα δύο απαντήσεις: Ή ο Θεός μας δημιούργησε ελαττωματικούς, η μας έπλασε «καλούς λίαν» και κάτι άσχημο μεσολάβησε πού αλλοίωσε. την πρώτη μας ωραιότητα. Η πρώτη περίπτωση αντιβαίνει στην πανσοφία και αγάπη του Θεού. Η δεύτερη είναι φυσική και παραδεκτή.

Ό αυτεξούσιος άνθρωπος έκανε κακή χρήση των θεϊκών δώρων με τα οποία προικίστηκε κατά τη δημιουργία του. Αμάρτησε, αστόχησε δηλαδή στον προορισμό του, αποξενώθηκε από το Θεό και έτσι εισήλθε το κακό και όλος ο θολός χείμαρρός του στην ανθρωπότητα και στην κτίση.

2. Ηθική κάθαρση, τελειοποίηση της ψυχής.

Σκοπός της μετενσάρκωσης, ισχυρίζονται οι οπαδοί της, είναι η δια της διαπαιδαγωγήσεως ηθική κάθαρση, εξέλιξη και τελειοποίηση της ψυχής. Παράλληλα σημειώνουν πως «κάθε ενσάρκωση συνοδεύεται από τη λήθη των προηγούμενων ζωών, άλ¬λά η λήθη αύτη είναι δείγμα πρόνοιας και διευκολύνει την εξέλιξη: η ανάμνηση δε θα βοηθούσε στην αλλαγή των σχεδίων της ζωής μας» (Παπύς, Μετενσάρκωση, σελ. 125), Όμως μία τέτοια τοποθέτηση αίρει η ίδια τις προϋποθέσεις της ηθικής βελτίωσης και τελειοποίησης,

διότι η ηθική βελτίωση και ο αγώνας για την τελειοποίηση πού θα καταβάλλει ο άνθρωπος πρέπει να έχει ως αναγκαίο συνακολούθημα τη συναποκόμιση όλης της προηγούμενης εμπειρίας και των καταστάσεων της προηγούμενης ζωής, ακόμη και τη διατήρηση της ενότητας και της ταυτότητας της συνειδήσεως, ώστε να καταστεί δυνατή η αναθεώρηση και η μεταβολή της ζωής.

Ακόμη γνωρίζουμε από την ανατολική άποψη της μετενσάρκωσης, ότι κατά την νέα ενσάρκωση της η ψυχή, εξαιτίας της ανήθικης και ζωώδους ζωής της, μπορεί να περιπέσει σε κατώτερο επίπεδο ζωής από το προηγούμενο. Ποια πρόοδος μπο¬ρεί να συντελεσθεί τότε, όταν η ψυχή μετενσαρκώνεται και στα ζώα, ακόμη και στα φυτά, από τα όποια ελλείπουν ως γνωστόν και η ηθική κρίση (συνείδηση) και η ελευθερία, πού είναι οι προϋποθέσεις της ηθικής ζωής;

Έξάλλου η έλλειψη της «μνήμης» της προηγούμενης ζωής και των πράξεών της ακυρώνει βασικό κανόνα του δικαίου, το όποιο στη δοξασία της μετενσάρκωσης ταυτίζεται με το Κάρμα (νόμος της ανταπόδοσης). Δεν υπάρχει τιμωρία, όταν δεν υπάρχει η συναίσθηση της παράβασης. Και όταν δεν υπάρχει η συναίσθηση της παράβασης, δεν υπάρχει και η διαπαιδαγώγηση.

Έτσι, λοιπόν - ας λάβουμε ένα παράδειγμα - εφόσον δεν υπάρχει η μνήμη της προηγούμενης ζωής, η μετενσάρκωση του Χίτλερ θα υποφέρει για τα τρομερά εγκλήματα πού διέπραξε, χωρίς ωστόσο να έχει κάποια ανάμνηση πού να του φανερώνει τις απεχθείς πράξεις της προηγούμενης ζωής του. Κι αυτό βέβαια δεν τον εμποδίζει να αυξήσει στη νέα του ζωή ακόμη περισσότερο το «κακό» Κάρμα, αντί να τελειοποιηθεί ηθικά και να οδηγηθεί κατά τη νέα μετενσάρκωση σε ένα ανώτερο επίπεδο ζωής.

Ακόμη, σύμφωνα με το σκοπό της μετενσάρκωσης, θα έπρεπε ύστερα από την παρέλευση τόσων χιλιάδων ετών από τη ζωή της ανθρωπότητας να υπάρχει στον κόσμο μας μια σημαντική πρόοδος (εξέλιξη) ηθική και διανοητική σε σύγκριση με το παρελθόν.

Πως όμως θα μπορούσε να εξηγηθεί στις μέρες μας το φαινόμενο της αυτοκαταστροφής της ανθρωπότητας (οικολογική καταστροφή, εγκληματικότητα, βία); Πως θα μπορούσε να εξηγηθεί το γεγονός των δύο μεγαλύτερων και καταστρεπτικότερων (παγκοσμίων) πολέμων του αιώνα μας. Είναι άραγε καλύτερη η σημερινή κοινωνία και ο άνθρωπος από παλαιότερα;

Επίσης και η διανοητική πρόοδος, κατά τη δοξασία της μετενσάρκωσης, είναι αποτέλεσμα αγωγής χιλιετηρίδων πού υφίστανται οι ψυχές κατά τις συνεχείς ενσαρκώσεις τους, και όχι συνέπεια του κοινωνικού-φυσικού περιβάλλοντος και της κληρονομικότητας. Πως όμως θα μπορούσε να εξηγηθεί η ύπαρξη υπανάπτυκτων λαών, διανοητικά καθυστερημένων ατόμων, ψυχοπαθών κ.ά.;

Τι ανάπτυξη (αγωγή) χιλιετηρίδων αντιπροσωπεύουν και σε τι εξέλιξη υπάγονται; Μήπως οι ψυχές τους προέρχονται από το ζωικό βασίλειο και δε γνώρισαν ακόμη τη διανοητική εξέλιξη; Οι οπαδοί της μετενσάρκωσης στην προκείμενη ένσταση αμφισβητούν τις επιδράσεις του κοινωνικού - φυσικού περιβάλλοντος, την κληρονομικότητα και κατά συνέπεια την επιστήμη (Ψυχολογία - Ανθρωπολογία - Κοινωνιολογία). Διατυπώνουν το επιχείρημα ότι οι διαφορές στη διανοητική κατάσταση των ανθρώπων δεν προέρχονται από τις αίτίες πού προσδιορίζει η επιστήμη (περιβάλλον, κληρονομικότητα), άλλά από τη διαφορά της «ηλικίας» των ψυχών (παραμονή στον «αόρατο κόσμο»).

3. Ανάμνηση των προηγούμενων ζωών - ύπνωση.

Τα μεγάλα κενά και τα πολλά αναπάντητα ερωτήματα πού γεννά η διδασκαλία της μετενσάρκωσης προσπαθούν οι υποστηρικτές της να τα καλύψουν με τις συνεχείς αναθεωρήσεις, πού όμως τούς οδηγούν σε πολλές αντιφάσεις.

Έτσι, ενώ αρχικά διατύπωναν ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα της «μνήμης» ή της συνειδητότητας των προηγούμενων ζωών, όταν αντελήφθησαν το κενό πού δημιουργήθηκε, αναθεώρησαν την αρχική τους θέση ισχυριζόμενοι ότι «η έλλειψη συνειδητότητας των προηγούμενων ζωών είναι ο κανόνας, άλλά δεν υπάρχουν κανόνες χωρίς εξαιρέσεις.

Όπως ορισμένοι διατηρούν τις μνήμες των ονείρων τους όταν ξυπνούν, έτσι υπάρχουν και μερικά άτομα πού θυμούνται ότι έχουν ξαναζήσει. Σε ορισμένες δε περιπτώσεις η αφύπνιση παλαιοτέρων εντυπώσεων έγινε εντελώς φυσικά» (Παπύς, Μετενσάρ¬κωση, σελ 149-150).

Ακόμη, ενώ αρχικά διατύπωναν πως «αύτη η απώλεια μνήμης των προηγούμενων ζωών είναι απαραίτητη, για να αποφευχθεί η αυτοκτονία τού άνθρώπου πάνω στη γη... διότι εάν ο άνθρωπος είχε συνείδηση τού τι έπρεπε να εξαγοράσει με τη γήινη ύπαρξη του, κατά τη νέα ενσάρκωση, δε θα ήθελε ούτε καν να ξεκινήσει τη φυσική (γήινη) ζωή θα αυτοκτονούσε αμέσως» (Παπύς, Μετενσάρκωση, σελ 59,78), στη συνέχεια αντιφάσκουν προβάλλοντας τον ισχυρισμό πως οι αναμνήσεις των προηγούμενων ζωών «επιφέρουν θετικά αποτελέσματα, αφού μπορούν να επισημανθούν διάφορα ψυχικά τραύματα πού συνοδεύουν την ύπαρξη από παλαιότερες μετενσαρκώσεις και στη συνέχεια να θεραπευθούν» (Γουίλλιστον, σελ 34).

Οι αναμνήσεις των προηγούμενων ζωών, σύμφωνα με τούς οπαδούς της μετενσάρκωσης, προέρχονται είτε από «αυθόρμητες αναμνήσεις» διαφόρων ατόμων, είτε από «αναδρομές» σε προηγούμενες ζωές πού γίνονται με τη μέθοδο της ύπνωσης.

Οι «αναμνήσεις» αυτές εκλαμβάνονται από τούς οπαδούς ως «ντοκουμέντα» υπέρ της μετενσαρκώσεως και προβάλλονται για να «αποδείξουν» τη δοξασία αύτη. Βέβαια οι «μαρτυρίες» αυτές, δεν στέκουν ως επιχειρήματα και δεν αντέχουν σε καμία επιστημονική κριτική.

Οι λεγόμενες «αυθόρμητες αναμνήσεις», άλλά και οι «αναδρομές» μέσω της ύπνωσης, προϋποθέτουν το ζητούμενο ως δεδομένο, δηλαδή τις αναφέρουν άνθρωποι πού ήδη δέχονται τη δοξασία της μετενσάρκωσης.

Αυτές μπορεί να είναι κατασκευασμένες, πρόκειται δηλαδή για συνειδητή άπάτη από διαφόρους οπαδούς. Κυρίως όμως πρόκειται για αυταπάτες. Οι τελευταίες οφείλονται σε φανταστικές επινοήσεις τού υποσυνειδήτου, στο οποίο ως γνωστόν αποθηκεύονται (εντυπώνονται σαν σε κασέτα) διάφορες εικόνες και παραστάσεις από δραστηριότητες του παρελθόντος, ιδιαίτερα της παιδικής ηλικίας, ακόμη και από βιβλία πού έχουν διαβαστεί, και πού όταν αναδύονται από αυτό (το υποσυνείδητο) και γίνονται αντικείμενο συνειδητής πια επεξεργασίας (συγκεκριμένα της μνήμης), ερμηνεύονται από άτομα πού ήδη δέχονται τη μετεν¬σάρκωση, ως γεγονότα - αναμνήσεις μιας άλλης, περασμένης ζωής.

Πολλές τέτοιες περιπτώσεις «αυθόρμητων αναμνήσεων» αποδείχθηκαν ύστερα από έρευνα δημιουργίες της φαντασίας των ατόμων πού τις επικαλέστηκαν. Αρκετές όμως από αυτές σχετίζονται άμεσα με τον πνευματισμό (μεντιουμισμό) και γενικά τον αποκρυφισμό και είναι δύσκολο να γίνουν αντικείμενο ερεύνης .Ας εξετάσουμε όμως και την περίπτωση της ύπνωσης.

Σύμφωνα με τούς οπαδούς της μετενσάρκωσης «η ύπνωση είναι η πιο άμεση μέθοδος για να επιτύχει κανείς την αναδρομή σε προηγούμενες ζωές του» (Γουίλιστον, σελ. 33).

«Γιατροί» και «Ψυχολόγοι», μέλη παραθρησκευτικών ομάδων και απλοί άνθρωποι, όλοι οπαδοί της μετενσάρκωσης, επιδίδονται συστηματικά σε αναδρομές προηγούμενων ζωών μέσω της ύπνωσης, με σκοπό «την ψυχολογική ανάταση και τη μείωση του άγχους (στρες), πού οφείλεται σε διάφορες τραυματικές εμπειρίες από προηγούμενες ζωές» (οπ. πρ.).

Οι «υπνωτιστές» υπνωτίζουν και καθοδηγούν τα άλλα άτομα, ώστε να έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, τα όποια ερμηνεύουν πάντα με βάση τη δοξασία της μετενσάρκωσης. Είναι αυτονόητο πως το άτομο πού υπνωτίζεται έχει ζωηρό ενδιαφέρον για τη δοξασία αύτη και είναι πρόθυμο να συνεργασθεί.

Αυτό διευκολύνει αφάνταστα τον υπνωτιστή ο όποιος οδηγεί με κατάλληλη μεθόδευση, δυνάμει της υποβολής πού ασκεί, τον υπνωτιζόμενο στην αποκάλυψη δήθεν καταπληκτικών λεπτο¬μερειών από προηγούμενες ζωές. Ας μη λησμονούμε πως η υποβολή -όπως χαρακτηρίζεται η μετάδοση μιας παραστάσεως, μιας επιθυμίας ή θελήσεως από ένα άτομο σ' ένα άλλο, όταν υπάρχει μεταξύ τους αμοιβαιότης και εμπιστοσύνη, του υποβαλλομένου στον υποβάλλοντα - κατά την ύπνωση, μπορεί να φθάσει στην απόλυτη κυριαρχία του υπνωτιστού πάνω στον υπνωτιζόμενο και στη χρησιμοποίηση του δευτέρου ως απλό αντικείμενο στα χέρια του πρώτου.

Πρέπει να υπογραμμίσουμε στο σημείο αυτό, άλλά και να καταγγείλουμε, ότι η ύπνωση πού εφαρμόζεται από τούς οπαδούς της μετενσάρκωσης, είτε ψευδογιατροί είναι αυτοί, είτε ψευδοψυχολόγοι, είτε οτιδήποτε άλλο, δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική (τεχνητή) ύπνωση πού εφαρμόζεται από εξουσιοδοτημένους ιατρούς - ψυχολόγους στα πλαίσια της θεραπευτικής αγωγής της κλινικής ψυχολογίας (ψυχανάλυσης).

«H τεχνητή ύπνωση ως ιατρικοψυχολογική μέθοδος, αποσκοπεί στην αποκάλυψη του ασυνειδήτου χώρου του άτομου και στην ανίχνευση των τραυματικών εμπειριών και βιωμάτων του, πού είναι αποτέλεσμα των λεγόμενων "απωθημένων καταστάσεων" οι όποιες εμφωλεύουν μέσα σ' αυτό.

Έχει λοιπόν, η τεχνητή ύπνωση, κατά πρώτο λόγο, διαγνωστικό χαρακτήρα, των αίτίων των ψυχικών ανωμαλιών του άτο¬μου, και κατά δεύτερο λόγο θεραπευτικό, ιαματικό και οριστικό προκειμένου περί απλών νευρώσεων, και ανασταλτικών προκειμένου περί ψυχικών παθήσεων» (Νικολάου Νησιώτη (†), Ψυχολογία της Θρησκείας, σελ. 49).

Στον ελλαδικό χώρο, άλλά και σε άλλα κράτη η ύπνωση εφαρμόζεται ανεξέλεγκτα είτε για λόγους «υγείας» και λύση ψυχολογικών προβλημάτων από ανεύθυνα και ανίδεα άτομα, είτε μέσα στις διάφορες παραθρησκευτικές ομάδες ως μέθοδος «εξόδου» από το σώμα» και «αναδρομή» σε προηγούμενες ζωές.

Ας σημειωθεί ότι πολλά κράτη έχουν λάβει μέτρα προφύλαξης για να αντιμετωπίσουν το γεγονός αυτό. Έτσι στο Ισραήλ, σε πολλές πολιτείες της Αμερικής και σε αρκετά Ευρωπαϊκά Kράτη απαγορεύεται δια νόμου η εφαρμογή ύπνωσης από πρόσωπα πού δεν είναι ειδικευμένοι γιατροί. Οι παραβάτες τιμωρούνται αυστηρά;

4. Αναμνήσεις από τον «αόρατο κόσμο».


ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΝΟΤΗΤΑ



Πρόλογος - Ο Σταυρός της Αγάπης...
Πρόλογος
Σταυρός και Ανάσταση! ...
Περισσότερα >>
Ποιητικό αίτιο, όργανο, δύναμη...
Ποιητικό  αίτιο,  όργανο,  ...
Περισσότερα >>